اطلاعات عمومی

مروری کلی بر دوران بارداری و زایمان
مقدمه :
بین ۵ تا ۲۰% از حاملگی ها ممکن است با عوارض همراه شوند لذا هر زن باید قبل از باردارى مورد ارزیابى دقیق قرار گیرد البته بیشتر بارداریها بدون برنامه قبلى هستند و لذا به محض تشخیص باردارى باید ویزیت اولیه انجام شود وآزمایشات روتین جهت زن باردار درخواست شود

یک خانم باردار  باید تا ۳۲ هفته هر ماه یکبار از ۳۲ تا ۳۶ هفته هر ماه دو بار (هر دو هفته یکبار) و از ۳۶ تا ۴۰ هفته هر ماه چهار بار (هفته اى یکبار) به پزشکتان مراجعه و چک شوید . اگر از باردارى جلو گیرى نمیکنید با مشاهده هر کدام از این علایم بایدبه حاملگى شک کنید
 ۱- عقب افتادن عادت ماهانه :
(در صورتى که پریود شما منظم است با عقب افتادن پریودتان بمدت چند روز احتمال باردارى مطرح میشود) استرس- کاهش یا افزایش وزن – بیماریهاى مزمن – تغیرات محیطى و ورزشهاى سخت نیزاز جمله مواردى هستند که میتوانند الگوى پریود را تغییر دهند. ۲-تهوع واستفراغ :
در ۵۰% از حاملگیها رخ میدهد ودر صبح بیشترین شدت را دارد . ۳-تغییر شکل سینه ها
۴-احساس حرکت جنین در شکم ( بعد از ۱۶ هفتگى مشاهده میشود ) ۵-احساس خستگى و تکرر ادرار
۶- بزرگى شکم
با مشاهده هر کدام از این علایم بهتر است یک آزمایش حاملگى انجام دهید .
ازمایش هاى ادرارى حدود یک هفته بعد از عقب افتادن عادت ، باردارى را نشان میدهند در حالیکه أزمایش خون میتواند یک هفته قبل از عقب افتادن عادت باردارى را نشان دهد . در هر ویزیت باردارى موارد زیر چک میشوند :
افزایش وزن – فشار خون – اندازه رحم  و زنده بودن جنین (که توسط فیتوسکوپ ویا سونیکید انجام میشود )
میزان افزایش وزن باردارى حدود ۱۲-۱۰ کیلو است که در زنان چاق کمتر باید باشد (۹-۶ کیلو) در صورت مشاهده هر کدام از این علایم سریعا پزشک خود را مطلع کنید :








۱-آبریزش از واژن ۲-لکه بینى یا خونریزى ۳-ورم دست وصورت یا ورم شدید پاها ۴-سردرد شدید و تارى دید ۵- درد قسمت فوقانى وسمت راست شکم (منطقه اپى گاستر) ۶- تب یا لرز ۷- استفراغ شدید ۸- سوزش ادرار ۹- کم شدن حرکات جنین تغذیه در دوران بارداری:
رژیم غذایی زن باردارباید متنوع وپر کالری باشد . بهتر است غذا به دفعات بیشتر وحجم کمتر مصرف شود .مقدار افزایش کالری مصرفی ۳۰۰ کیلو کالری بیش از حالت غیر باردار است به این ترتیب  نیاز  به کالری که در یک زن غیر باردار ۲۳۰۰ کیلو کالری  است در بارداری به ۲۶۰۰ کیلو کالری افزایش می یابد .
 نیاز  روزانه آهن در طی بارداری  ۳۰ میلی گرم در روز است و از ماه چهارم بارداری که زمان خونسازی جنین است بایدمصرف آن شروع  شود.اگر بگویم آهن مهمترین نیاز زن باردار است اغراق نکرده ام .  جنین مثل یک انگل !!! و پارازیت ،آهن را فعالانه از خون مادر جذب میکند و حتی زمانی که مادر کم خونی شدید دارد جنین کم خون نمی شود و این زن باردار است که  در صورت عدم مصرف آهن اگزوژن (یعنی قرص فروس سولفات  یا کپسول هماتینیک )دچار افت همو گلوبین وهماتوکریت خون میشود )تاکید میکنم که هیچ غذا یا رژیم غذایی آهن مورد نیاز بارداری را تامین نمیکند وحتما باید آهن اگزوژن مصرف شود . شما خانم باردار در صورتی که :

 ۲-دوقلو باردار هستید
 ۳-کم خونی دارید
 ۴-تا اواخر حاملگی قرص آهن مصرف نکرده اید یا نامنظم مصرف کرده اید ،باید دو برابر مقدار معمول آهن دریافت کنید .
برای تامین کلسیم بدن در طی حاملگی باید روزی نیم الی یک لیتر (یعنی دو الی چهار لیوان)شیر یا معادل آن ماست مصرف کنید .
در  رژیم غذایی شما باید پروتئینها ی حیوانی(تخم مرغ ، گوشت قرمز وسفید)  ویتامینهاو کربوهیدرات بمقدار کافی وجود داشته باشد و بهتر است در مصرف حبوبات بعلت ایجاد مشکلات گوارشی زیاده روی نکنید  . ۱-اندام درشتی دارید بهداشت در دوران بارداری:








۱- شما خانم باردار باید لباس گشاد وراحت بپوشید واز کفش پاشنه بلند هم نباید استفاده کنید. ۲-هفته ای دو الی سه بار حمام بروید وسعی کنید کمتر در حمام بنشینید .در سه ماهه آخر بارداری بعلت احتمال سقوط نباید از وان استفاده کنید . ۳-اگر شغل اداری وکم تحرکی دارید میتوانیدتا انتهای بارداری کارکنید ولی شغلهای با تحرک فیزیکی زیاد باید محدود شوندوحتما باید چند بار در روز مدتی استراحت کنید . ۴-مسافرت کوتاه مدت اشکالی ندارد ولی بهتر است از مسافرتهای طولانی خصوصا در اواخر حاملگی پرهیز کنید.وهر یکی دو ساعت یکبار قدم بزنید. ۵-در ماه آخر بارداری(چهار هفته آخر )نزدیکی نکنید . ۶-ورزشهای سبک یا متوسط را میتوانید انجام دهید ولی ورزشهای سنگین وشدید ممنوع است . ۷-در طی حاملگی در صورت وجود ترشح زیاد واژینال میتوانید از دوش واژینال استفاده کنید ولی اینکار را نباید با سرنگ انجام دهید چون خطر آمبولی هوا ومرگ وجود دارد. ۸-خانمهای محترم  سیگاری !!!!لطفا در طی حاملگی به جنین خود رحم نموده وحتی الامکان سیگار نکشید !!چون سیگار با کم کردن جریان خون جفت باعث تولد نوزاد کم وزن وناهنجار میشود . ۹-اگر شما  سابقه واکسیناسیون کزاز ندارید باید دو دوز واکسن توام بزرگسالان (دیفتری-کزاز)را به فاصله یکماه بزنید ویکسال بعد هم یاد آور دریافت کنید . مشکلات شایع در دوران بارداری :
۱-تهوع واستفراغ :
معمولا در سه ماهه اول بارداری مشاهده میشود ودر هنگام صبح بیشترین شدت را دارد . زیاد بودن هورمون بارداری(hcg) وفشارهای روحی وروانی جزو مهمترین دلایل شدت آن هستند .حاملگی چند قلو ومول حاملگی هم میتوانند ویار حاملگی را شدت بخشند . راهکارهایی برای کاهش تهوع واستفراغ:





بر اساس تجربیات اینجانب ، مسایل روحی وروانی بشترین تاثیر را در تهوع واستفراغ حاملگی ایفا میکنند و زن بطور ناخود آگاه با این تصور که با حاملگی زیبایی و جذابیت خود را برای همسرش از دست میدهد یا ترس از بچه داری  یا در زنانی که چند دختر یاپسر دارند ترس از اینکه  نکند جنس بچه تکراری باشد و همچنین  در حاملگی های ناخواسته ، ناآگاهانه با حاملگی خود بصورت تهوع واستفراغ  مقابله ومخالفت میکند پس در این شرایط مهمترین وظیفه بعهده مرد است تا با مطمئن کردن همسر خود نسبت به جذابیت وزیبایی اش وهمچنین فراهم کردن یک محیط آرام ودور از تنش همسر خود را حمایت کند ۱-هنگام صبح وقبل از برخاستن از بستر مقدارکمی بیسکویت یا نان خشک بخورید ۲-سعی کنید بیشتر در معرض هوای آزاد قرار بگیرید ودر صورت امکان هر روز مدتی در هوای آزاد قدم بزنید . ۳-به خانه اقوام وافراد مورد علاقه خود بروید واز صحبت ورفت وآمد با افراد واقوامی  که با آنها  مشکل دارید پرهیز کنید (حتی الامکان تا اتمام سه ماهه اول). ۴- غذا خوردن در خارج از منزل ومسافرتهای  کوتاه ومفرح کمک کننده هستند . ۵-استفاده از آمپول B۶ مفید است همچنین در موارد شدیداستفاده محدود از قرص وآمپول متوکلوپرامیدبعنوان خط آخر درمان باعث بهبودی میشود ۲-کمردرد:
علت آن تغییر شکل بدن وبزرگ شدن شکم ودر نتیجه، افزایش لوردوز کمر میباشد.شل شدن لیگامانهای لگنی  واسپاسم عضلانی از علل دیگر میباشند . برای کم کردن درد میتوان از این روشها استفاده نمود :

 ۲-گرم کردن موضع
 ۳-مصرف مسکن ها

۱-استراحت ۴-شکم بند طبی ۳-واریس:در طی حاملگی تشدید میشود وبا افزایش وزن بدتر میشود . درمان در حاملگی:

در مواردی که نیاز به جراحی واریسها باشد این عمل باید تا بعداز زایمان به تعویق انداخته شود . ۱-استراحت منظم وزیاد در طی روز ۲-بالا نگهداشتن پاها چندین بار در روز۳-استفاده از جورابهای مخصوص واریس ۴-هموروئید(بواسیر):
با حاملگی تشدید میشود . درمان هموروئید در طی حاملگی:


 ۳- استفاده از ملین های گیاهی(مثل سنالین-سی لاکس و سنامد) 
 ۴- عدم مصرف غذاهای کافئین دار مثل چای-نوشابه-قهوه 
 ۵- عمل جراحی(هموروئیدکتومی) که بهتر است در طی حاملگی انجام نشود چون اکثرهموروئیدها بعد از زایمان برطرف میشوند. ۱-استفاده از داروهای بیحس کننده موضعی ۲- نشستن در تشت آب نیمگرم روزی    ۴-۳بار  بمدت ۱۰دقیقه ۵-لکوره(افزایش ترشحات واژن):
اکثرا بعلت تغییرات هورمونی در حاملگی است اگر ترشحات شما عفونی باشند یعنی  واجد شرایطی باشند که در مبحث عفونتهای شایع زنان توضیح داده ام باید به پزشک مراجعه کنید در غیر اینصورت دوش واژینال سرکه رقیق میتواند باعث تخفیف علایم شود. سوزش سر دل (HEART BURN) :
یکی از شایعترین شکایات در حاملگی است با بزرگ شدن رحم معده تحت فشار قرار گرفته ومقداری از محتویات معده  همراه  با اسید به داخل مری پس زده میشود وباعث HEART BURN   میشود . راهکار هایی برای تخفیف سوزش سر دل:
 ۱-افزایش تعداد وعده های غذایی همراه با کاهش مقدار غذای مصرفی در هر وعده
 ۲-پرهیز از خم شدن ویا صاف دراز کشیدن  
 ۳ -قرار دادن دو عدد بالش زیر سر هنگام دراز کشیدن
 ۴-مصرف آنتی اسید های خوراکی مثل هیدروکسید آلومینیوم یا منیزیم. چه آزمایشهایی باید در طی حاملگی انجام دهیم؟ 
در اولین ویزیت باید آزمایش شمارش کامل گلبولی(CBC و diff)  گروه خونی و Rh  و VDRL و تیتر آنتی بادی ضد سرخجه ، قند خون ناشتا (FBS) ،پاپ اسمیر ، HBS Ag  و UA&UC (آنالیز وکشت ادرار) درخواست شود. این آزمایشات بهتر است یکبار دیگر بین۲۴-۳۶ هفتگی تکرار شوند .
سونوگرافی باید دو بار انجام شود:بار اول بین ۸-۱۸ هفته بارداری وبار دوم بین۲۴- ۳۶ هفتگی. 
زایمان طبیعی  در این مبحث میخواهم بطور خلاصه شما را با زایمان طبیعی ،روشها ،مزایا وعوارض آن آشنا کنم زایمان طبیعی چیست؟
 زایمان طبیعی به خروج کامل جنین وجفت از راه واژن گفته میشود.اکثر بیماران من خصوصا خانمهایی که اولین حاملگی خود را میگذرانند میپرسند :  چه زمانی باید برای زایمان به بیمارستان مراجعه کنیم؟
زمانی باید برای بستری شدن مراجعه کنید که درد های حقیقی زایمانی شروع شده باشند .حالا حتما میپرسید مگر درد غیر حقیقی هم داریم؟ بله در طول حاملگی درد های کاذبی هم وجود دارند. در واقع بعد ازاتمام هفت ماهگی گاها انقباضات رحمی  نامنطمی دیده میشود که ممکنست آنهارا با درد زایمان اشتباه بگیریم.پس چطور میتوان فهمید  که درد حقیقی یا کاذب است؟ تفاوتهای میان دردهای حقیقی وکاذب:


۱- بر خلاف درد های زایمانی ،دردهای کاذب در فواصل نامنطم ایجاد میشوند . ۲-وقتی درد کاذب باشد فاصله بین درد ها وشدت آنها با گذشت زمان تغییری نمیکند (بر خلاف دردهای حقیقی که فاصله دردها کمتر وشدت آنها بیشتر میشود). ۳-دردهای کاذب با مسکن ها بر طرف میشوند در حالیکه زایمان طبیعی را نمی توان با مسکن متوقف نمود. شما خانم باردار اگر انقباضات درد ناک رحمى را همراه با یکى یا هر دوى این علایم داشته باشید حتما طى ساعات آینده زایمان خواهید کرد
 ۱- نمایش خونى یا  bloody show شامل ترشحاتى است که اندکى خون آلود بوده و در حد چند قطره میباشد که بعلت باز شدن دهانه رحم ایجاد میشود
 ۲- باره شدن کیسه آب
 البته ممکن است کیسه آب  بعلت عفونت یا دلایل دیگر زودتر از موعد پاره شود  یا بعضا در هنگام زایمان پاره شود
در اکثر موارد سر جنین جلوى دهانه خروجى رحم قرار میگیرد ولى با شیوع بسیار کمتر ممکن است پا یا باسن جنین (پوزیشن بریچ) یا شانه وگاها ابرو یا چانه جنین جلوى دهانه خروجى رحم قرار گیرند که دربیشتراین مواردسزارین انجام میشود مگر بعضى موارد خاص که در این حالت  پزشک تصمیم میگیرد که زایمان طبیعى یا سزارین انجام شود ۱- مراحل زایمان چند ساعت طول میکشد ؟
 در زنانى که اولین زایمان خود را تجربه میکنند بین۱۲-۸ساعت ودر زنان چند زا ۶-۵ ساعت ۲- اپى زیوتومى جیست؟ چگونه در چه مواقعى  و چرا انجام میشود؟
اپى زیوتومى به برشى که روى پرینه(حد فاصل بین دهانه واژن  ومقعد) در هنگام زایمان براى تسهیل خروج جنین ایجاد میشود گفته میشود در بعضى از مواقع بصورت عمودى ودر ایران اکثرا (بعلت کوتاه بودن پرینه در خانمهاى ایرانى وجهت بیشگیرى از پارگى اسفنکتر مقعد ) بشکل اریب داده میشود با انجام این عمل وترمیم آن بعد از خروج جنین وجفت از پارگى هاى غیر قابل اجتناب واژن در طى زایمان وآسیب به مثانه ورکتوم  بیشگیرى میشود 
 دراین موارد از اپى زیوتومى استفاده میشود:





شما باید  در طی زایمان فعال یعنی در حین خروج نوزاد در موقع انقباض یعنی وقتی رحمتان سفت ودردناک میشود نفس خود را حبس کرده به شکم خود فشار ورده واصطلاحا زور بدهید و وقتی انقباض تمام میشود نفسهاى عمیق بکشید (هر انقباض بین ۳۰ ثانیه الی ۱ دقیقه طول میکشد ) ۱-  زنانى که اولین یا دومین زایمان خود را تجربه میکنند ۲- زنانى که  زایمان  زودتر از موعد دارند ۳- اگر  جنین  بشکل  بریچ در رحم قرار گرفته باشد (یعنى پا یا باسن جنین بجاى سر جلوى دهانه رحم قرار گرفته باشد ) ۴- در مواردى که از فورسپس براى زایمان استفاده میشود ۵-  در مواقعى که جنین بیش از حد بزرگ باشد

pezeshk . us

 

سهم کشورهای در حال توسعه از مجموع رشد جهانی ، رقمی قابل ملاحظه را تشکیل می دهد . در حال حاضر نیمی از رشد جمعیت جهان مربوط به فقط ۶ کشور هند ، چین ، پاکستان ، نیجریه ، بنگلادش و اندونزی است . بر اساس آخرین آمارهای موجود ۹/۴ میلیارد نفر ( ۳/۸۰  درصد ) از مردم جهان در مناطق در حال توسعه زندگی می کنند و حال آنکه سهم کشورهای توسعه یافته از کل جمعیت جهان ۲/۱  میلیارد نفر است .
بطور کلی ، در حالیکه روند صعودی رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه صورت گیرد ، در مناطق توسعه یافته تر این روند بطئی شده و حتی در برخی ممالک رشد منفی وجود دارد . علیرغم کاهش نرخ باروری در جهان و این واقعیت که در طی دوره ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰  نرخ کلی باروری کمتر از میزان جانشینی بوده است ، جمعیت جهان در سالهای آینده همچنان روند صعودی را خواهد داشت و ارقام مطلق جمعیت ، بویژه در مناطق در حال توسعه رشد چشمگیری خواهد داشت که این امر ناشی از بزرگی جمعیت پایه و رشد فزاینده تعداد جوانان می باشد .
سرشماری در سالهای ۱۳۴۵ و ۱۳۵۵ جمعیت کشور را به ترتیب حدود ۲۶ و ۵/۳۳ میلیون نفر نشان میدهد . جمعیت در سال ۱۳۶۵ به حدود ۵۰ میلیون و در سال ۷۵ به بعد به حدود ۶۷ میلیون نفر رسیده است و پیش بینی می شود که در صورت ادامه روند رشد فعلی جمعیت کشور در سال ۱۴۰۰ به بیش از ۱۰۰ میلیون نفر برسد .

بر اساس آمار سال ۱۳۷۵ ،  ۵/۴۵ درصد از جمعیت ایران زیر ۱۵ سال دارند و از این رو کشور ما در زمره کشورهایی محسوب میشود که دارای جمعیت جوان است . بدیهی است تامین غذا ، کار ، مسکن ، بهداشت ، آموزش و غیره برای جمعیتی که پیوسته افزوده میشود یکی از مشکلات اساسی در راه توسعه اقتصادی و تأمین اجتماعی است .
چشم انداز جمعیتی
 در انتهای هزاره دوم ، جمعیت دنیا به ۶ بیلیون نفر رسید و این بیشتر از ۲ برابر جمعیت دنیا در نیم قرن اخیر می باشد . در سال ۱۹۵۰ جمعیت جهان ۵/۲  بیلیون نفر بوده و در ۵۰ سال اخیر شاهد بیشترین میزان رشد جمعیتی که تاکنون اتفاق افتاده است ، بوده ایم .
این رشد زیاد در نتیجه افزایش امید زندگی ، کاهش مرگ و میرکودکان و برابری تعداد آنها با تعداد والدین ایجاد شده است . ولی هنوز کاهش باروری کلی ، کاملاً اتفاق نیافتاده است .
براساس پیش بینی های جاری ، افزایش جمعیت کلی جهان تا ۵۰ سال آینده ادامه خواهد داشت و افزایش به میزان نصف جمعیت فعلی موجب می شود که تا سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان به بیش از ۹ بیلیون نفر برسد .
مسن شدن جمعیت یک پدیده جهانی است که بیانگر روند تغییرات جدید در ساختار سنی جمعیت فعلی می باشد و بنظر می رسد که این روند در قرن بیست و یکم بسیار چشمگیر باشد که همانطور که اشاره شد در نیتجه تغییر باروری کلی و کاهش مرگ و میر در دنیا است . روند سریع مسن شدن جمعیت یک تغییر قابل توجه جمعیتی است که در تعدادی از کشورهای صنعتی که امید زندگی بالا و روبه افزایش و میزان باروری پایین می باشد ، به چشم می خورد .
مشابه این امر در کشورهای آسیای شرقی و جنوب شرقی امریکای لاتین ،که کاهش میزان باروری زودتر آغاز شده است نیز دیده می شود .
در صحرای جنوبی افریقا- منطقه ای با جوانترین جمعیت- علیرغم مرگهای ناشی از ایدز و HIV ، متوسط سن در حال افزایش است و در کشورهای در حال توسعه متوسط سن به ۲۴ سال (۵ سال افزایش نسبت به سال ۱۹۷۵ ) و در کشورهای توسعه یافته به ۳۷ سال (۸ سال افزایش نسبت به سال ۱۹۶۰ ) رسیده است . به طور کلی جمعیت ۸۰ ساله و بالاتر برای اولین بار از جمعیت گروه سنی زیر ۱۵ سال پیشی گرفته است .
به طور کلی ، امید زندگی در زمان تولد افزایش یافته است ، یعنی فاصله بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته به طور قابل توجهی کم شده و از ۲۲ سال در سال ۱۹۶۰ به کمتر از۱۲ سال در سال ۲۰۰۰ کاهش یافته است . در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه فاصله امید زندگی در زنان از ۲۴ سال به حدود ۱۴ سال و برای مردان از ۲۰ سال به حدود ۹ سال کاهش پیدا کرده است .
نرخ رشد جمعیت دنیا به طور متوسط به میزان ۳/۱  درسال کاهش یافته ( ۶/۱  درصد در کشورهای درحال توسعه و ۳٪ درصد در مناطق توسعه یافته ) و میزان باروری ، یعنی تعداد فرزندان از سال ۱۹۶۰ از ۵ نفر به ۳ نفر ( از ۶ به ۳ در کشورهای در حــــال توسعــــه و از ۷/۲  به ۶/۱  در مناطق توسعه یافته ) کاهش یافته است .
در سال ۲۰۰۰تعداد کشورهایی که باروری در سطح جانشینی دارند ( یعنی ۱/۲   فرزند به ازای هر زن از ۹ به ۶۴ کشور رسیده است . این کشورها ۷/۲  بیلیون نفر یعنی ۴۴ درصد جمعیت جهان را درخود جای می دهند . بعضی از کشورها نیز در اروپا با رشد منفی جمعیت مواجه هستند . ادامه این وضعیت طی چند دهه آینده دنیا را تحت تاثیر قرار خواهد داد .
کاهش جمعیت در بعضی از کشورها و مسن شدن جمعیت نیاز به ایجاد و تطابق و کاربرد روشهای مداخله ای دارد ، زیرا ایجاد و تغییر در نسبت تعداد افراد پیر به جوان می تواند نیروی کار ، مقرری ها ، سیستمهای بیمه بهداشتی و روابط خانوادگی را تحت تاثیر قرار دهد.
در حال حاضر بییش از نیمی از زنان مسن ۶۰ سال و به بالا در مناطق در حال توسعه زندگی می کنند . این رقم در کشورهای درحال توسعه ۱۹۸ میلیون و در کشورهای توسعه یافته ۱۳۵ میلیون نفر می باشد . بدلیل افزایش سن ، احتمال بروز ناتوانی افزایش می یابد .تعجب آور نیست که بررسی ها نشان می دهند که تعداد زنان ناتوان در جوامع پیرتر روندی رو به افزایش دارند . فقر در سنین پیری غالباً منعکس کننده وضعیت بد اقتصادی در دوره جوانی و عامل تعیین کننده وضعیت سلامتی تمام دوران زندگی فردی می باشد .
کشورهایی که مطالعاتی در زمینه رابطه فقر با سن و جنس افراد دارند (اکثر کشورهای توسعه یافته ) نشان می دهند که زنان پیر نسبت به مردان پیر فقیر تر می باشند . فقر همچنین به تغذیه ناکافی یا عدم دسترسی به غذای کافی مربوط بوده و وضعیت سلامتی زنان پیر غالباً نمایانگر فقر رژیم غذایی آنها می باشد .
آموزش و سواد در بین گروههای زنان پیر در کشورهای در حال توسعه پایین است .
برنامه بهداشت سالمندان سازمان بهداشت جهانی (AHE) جنس را بعنوان یکی از عوامل اصلی تعیین کننده سلامت می شناسد . این سازمان سالم پیر شدن را با تکیه بر اینکه افراد پیر ، سرمایه ای برای خانواده و جامعه هستند و اتخاذ روشهایی که افراد پیر را قادر سازد تا بتوانند در عمر طولانی خود سالم و فعال به زندگی ادامه دهند توسعه می دهد .
  جمعیت و عوامل توسعه
 در گذشته ، ارتباط جمعیت با غذا و در برخی موارد با فضا و محیط زیست مورد توجه بوده و نگرانی مخالفان افزایش جمعیت نیز از نظر کمبود یا کاهش مواد غذایی برای جمعیت بوده است ، حال آنکه در زمان حاضر بدلیل توسعه نیازهای انسان ، علاوه بر موارد فوق ، موضوع توسعه وامکانات لازم برای تحقق آن و ارتقاء سطح زندگی مردم مد نظر قرار می گیرد .
جمعیت و آموزش
یکی از پیامدهای رشد روز افزون جمعیت در کشور ما افزایش تعداد افراد در سن تحصیلی و در نتیجه افزایش تقاضا برای امکانات آموزشی است . در کشور ما حدود ۳۰ درصد از جمعیت در سن تحصیل قرار دارند .
رشد سریع جمعیت باعث شده است که در فاصله سالهای ۱۳۵۶ تا ۱۳۷۰ تعداد دانش آموزان از  ۵/۷ به ۴/۱۴  و اکنون به حدود ۱۹ میلیون نفر برسد . با رشد فعلی جمعیت در هر ۱۵ دقیقه یک کلاس درس و در هر ۲۴ ساعت ۹۶ کلاس درس یا ۱۶ مدرسه باید ایجاد شود . از این رو سالانه درصد بسیاری ازهزینه های دولت باید صرف ایجاد امکانات ، تأمین نیروی انسانی برای آموزش و فضای آموزشی گردد . رشد رو ساختی در جمعیت این است که همه جمعیت درسن تحصیل نتوانند از آموزش ( از ابتدایی تا دانشگاه ) بطور کامل برخوردار شوند .
فراهم آوردن امکانات آموزشی لازم هماهنگ با رشد جمعیت دانش آموزی مستلزم آن است که جامعه سهم عمده ای از منابع ملی را به بخش آموزش وپرورش اختصاص دهد .
اختصاص اعتبارات کافی به بخش آموزش با توجه به محدود بودن اعتبارات آنها تنها از طریق حذف یا کاهش سهم بخش های دیگر جامعه امکان پذیر خواهد بود که خود رشد و توسعه این بخش ها را دچار وقفه میسازد ، در صورتی که میزان تخصیص اعتبار در حد نیاز نباشد ، تعادل در میزان دسترسی به آموزش در بین اقشار مختلف جامعه بخصوص بین روستائیان و شهرنشینان و بین طبقه مرفه و محرومین جامعه بهم میخورد و تأمین عدالت آموزشی و رفاه اجتماعی با مشکل اساسی روبرو می گردد .
   جمعیت و تغذیه
 پیش بینی می شود که جمعیت کشور در کمتر از ۲۰ سال آینده به ۱۰۰ میلیون نفر برسد که از این تعداد تنها بیست میلیون نفر در مناطق روستائی و هشتاد میلیون نفر در مناطق شهری زندگی خواهند کرد .
بی گمان تغذیه چنین جمعیتی که عمدتاًمصرف کننده اند ، بار عظیمی بر دوش جامعه خواهدبود.
برای هر نفر که به جمعیت اضافه می شود ، باید چهار هزار متر مربع زمین زیر کشت برود و این در حالی است که هر ساله هفتاد هزار کیلومتر از زمینهای کشاورزی جهان از بین می رود . ما در کشور خود تا بیست سال دیگر با سطح مصرف فعلی به حدود دو برابر رقم کنونی نیاز به مواد غذائی خواهیم داشت ، چون با توسعه اقتصادی انتظار می رود که مردم در کیفیت غذا تغییراتی را بوجود آورند . مثلاً میزان پروتئین حیوانی مورد نیاز در سال ۱۳۹۰ سه برابر رقم کنونی خواهد بود.
به علت رشد جمعیت و تقاضای رو به گسترش غذا و در نتیجه کشت و شخم بیش از حد زمینهای کشاورزی و تخریب مراتع ، سالی ۲۵ میلیارد تن خاک حاصلخیز زراعتی نابود می شود ، خاکی که طبیعت برای تشکیل هر سانتیمتر آن قرن ها وقت صرف کرده است . بعلاوه ، هر سال ۶ میلیون هکتار از زمینهای مرغوب کشاورزی جهان به بیابان لم یزرع تبدیل میشود .
اکنون سرعت رشد جمعیت ( ۱۰ درصد در سال ) و در نتیجه سرعت رشد تقاضا از سرعت افزایش محصول غله جهان ( ۱ درصد در سال ) پیشی گرفته و به همین دلیل تولید سرانه غلات    ( برای هر نفر ) از ۱۹۸۴ تا کنون از ۳۴۶ به ۳۰۳ کیلوگرم در سال سقوط کرده است . افزایش قیمت برنج در بازار جهانی سالهای اخیر نیز به همین دلیل ، یعنی پیشی گرفتن تقاضا نسبت به میزان تولید آن ،  می باشد .
رشد جمعیت و تقاضای فزاینده آن برای پروتئین دریائی از میزان تولید شیلات اقیانوس ها فراتر رفته و در نتیجه سرانه مصرف ماهی اکنون به نسبت سال ۱۹۸۹ حدود ۸ درصد کاهش یافته است . به همین دلیل در سالهای اخیر قیمت غذاهای دریایی در بازار جهانی شدیداً‌ افزایش یافته است . رشد جمعیت از تولید گوشت گاو و گوسفند پیشی گرفته است و اکنون تولید سرانه گوشت گاو و گوسفند نسبت به سال ۱۹۷۲ از  ۷/۱۲ به ۱۱  کیلوگرم برای هر نفر در سال سقوط کرده است .
وضعیت تغذیه مردم کشور ما اگر چه در مقایسه با برخی از کشورهای آسیائی و بسیاری از کشورهای افریقایی بهتر است ، اما آمار نشان می دهد که حدود یک ششم مردم کشور ما دسترسی به غذای کافی ندارند و رقم سوء تغذیه در بین کودکان ما از این هم بالاتر است . بدیهی است که برخی افراد حتی در مناطقی که دچار کمبود مواد غذائی است خوب غذا می خورند ،  اما توزیع ناموزون مواد غذائی باعث میشود که بخش بزرگی از مردم حتی کمتر از مقداری که حد متوسط پائین تلقی میشود  ، غذا دریافت کنند .
حدوداً ۷۸۰ میلیون نفر در کشورهای در حال رشد از سوء تغذیه رنج می برند . در کشور ما ۱۲ میلیون هکتار زمین کشاورزی داریم که کفاف ۵۰ درصد جمعیت ایران را می دهد و برای ۳۰ میلیون نفر دیگر باید مواد غذائی را از خارج وارد کرد .
اصولاً خانواده های پرجمعیت مشکلات تغذیه ای و بهداشتی بیشتری دارند . اولاً یک نفر   نان آور باید برای چندین نفر غذا و سایر مایحتاج را تهیه کند و در نتیجه قدرت خرید کمتر خواهد داشت . مثلاً ؛ در حال حاضر در کشور ما بطور متوسط هر نفر باید هزینه زندگی ۲/۴  نفر را تأمین کند ، ثانیاً در خانوارهای پرجمعیت امکان رسیدگی به وضعیت تغذیه و بهداشت کمتر است ، چون مادر باید از چند کودک بطور همزمان مراقبت کند . ثالثاً ؛ در خانوارهای پرجمعیت خطر سوء تغذیه انرژی و پروتئین بیشتر است . سوء تغذیه ای که ناشی از کمبودهای کمی و کیفی دستور غذایی است ، گذشته از اینکه به خودی خود حائز اهمیت است ، موجب میشود که مقاومت افراد در برابر بیماریها کاهش یابد و در نتیجه ابتلا به یک بیماری نه چندان حاد سبب مرگ و میر شود .
از بین بردن کلیه عوامل نامساعد که موجب سوء تغذیه می شود ، هماهنگی بین بخشهای مختلف جامعه اعم از فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی و بهداشتی را می طلبد .
   جمعیت و مسکن
 مسئله مسکن امروزه از مسائل پیچیده کشورها منجمله کشور ما می باشد . بالا رفتن هزینه تأمین مسکن از یکطرف و ازدیاد جمعیت از طرف دیگر مشکل تهیه مسکن را پیچیده تر می سازد.
با توجه به جمعیت فعلی کشور تا ۲۵ سال آینده ۴۲ میلیون نفر به جمعیت ایران افزوده خواهد شد . حال اگر بعد خانوار یعنی متوسط افرادی که در یک خانواده زندگی می کنند حدود ۵ نفر فرض شود ، رقمی معادل ۴/۸  میلیون خانوار به خانوارهای فعلی اضافه خواهد شد و این بدان معناست که برای سکونت یک خانوار پنج نفری در یک واحد مسکونی در ظرف ۲۵ سال آینده نیاز به ایجاد سالانه نیم میلیون واحد مسکونی ، یعنی هر ساعت ۵۰ خانه جدید می باشد . خاصه اینکه با توجه به افزایش نرخ رشد جمعیت طی دهه اخیر ، واحدهای مسکونی ساخته شده در کشور به هیچ وجه پاسخگوی این افزایش نبوده و مردم نیز بعلت بار هزینه های روزمره قادر به خرید این واحدهای مسکونی نمی باشند .
   جمعیت و اشتغال
امروزه اشتغال یکی از مشکلات بزرگ اجتماعی کشور ماست و افزایش بی رویه جمعیت به این مشکل اجتماعی دامن می زند . در حال حاضر سالانه تعداد بیشماری از جویندگان کار وارد بازار کار میشوند که با توجه به روند رشد جمعیت فعلی ، در آینده نه چندان دور شاهد انبوه عظیمی از جویندگان کار خواهیم بود و تعداد افرادی که نمی توانند هزینه های لازم زندگی خود را تأمین کنند بدلیل رشد سریع جمعیت و ساختار جوان جمعیتی ، روز به روز افزایش می یابد و درآمد حاصل از فعالیت افراد شاغل باید هر روزه هزینه زندگی افراد بیشتری را تأمین نماید و در چنین وضعیتی مسئولیت شاغلین بیشتر و کارشان مشکلتر شده و به همان اندازه سرمایه گذاری در جامعه  سخت تر میشود .
در سال ۱۳۷۰ از جمعیت ۸/۵۵  میلیون نفری ایران ۲۳ درصد یعنی ۱۳ میلیون نفر شاغل بوده اند و در صورت ثابت ماندن نسبت شاغلین در ۱۴ سال آینده با پیش بینی جمعیت ۱۰۰ میلیون نفری، حجم نیروی کار به ۲۳ میلیون نفر می رسد ؛ یعنی ۲۳ میلیون نفر باید کارکنند تا ۱۰۰ میلیون زندگی کنند و سالانه حدود ۷۰۰ هزار شغل جدید در فعالیتهای اقتصادی کشور ایجاد گردد که این کاری بس عظیم و دشوار خواهد بود .
از طرفی نظام تقسیم کار در جامعه دگرگون شده است . دیگر افراد با مهارتهای اندکی که با شاگردی در کنار دست استادکار یا با تجربه آموختن از بزرگسالان بدست بیاورند ، قادر نیستند کارهای فنی و تخصصی جدید را انجام دهند و باید سالهای بسیاری را در مدارس برای یادگیری دانسته های جدید سپری کنند تا قادر شوند کارهای تخصصی جدید را بر عهده گیرند . بنابراین با سرعت گذشته وارد بازار کار نمی شوند و سالهای زیادی بعنوان یک مصرف کننده در خانواده باقی می مانند .
   جمعیت و محیط زیست
 افزایش جمعیت و تمرکز آن در سطح منطقه ای اثرات مستقیم بر کیفیت محیط زیست دارد . رشد جمعیت ،‌فقر و فرسایش محیط زیست در کشورهای رو به رشد دوری باطل را ایجاد کرده است. این دور باطل کیفیت زندگی مردم را بشدت تحت تأثیر قرار داده و تلاشهای کشورهای جهان سوم را برای دستیابی به توسعه پایدار بی نتیجه گذارده است .
آب ، خاک ، هوا و جانداران چهار منبع طبیعی و مهم و مورد نیاز هستند که تأمین همه نیازهای آدمی به وجود آنها وابسته است . رشد سریع جمعیت به کاهش میزان سرانه قابل کشت و کمبود آب منجر گردید . فرسایش خاک ، نابودی جنگل ها و مراتع و افت کیفیت آب از آثار جانبی افزایش شمار انسانهاست . آنهائی که مناطق روستائی را ترک می کنند ، در حاشیه مناطق بزرگ شهری ، ناحیه های فقیر نشین را تشکیل می دهند و حضور آنها توانائی دولت را برای تأمین اشتغال ، تغذیه ، بهداشت و آموزش برای ساکنان این قبیل نواحی  شدیداً تحت فشار قرار می دهد. بطور خلاصه ، فشار جمعیت به فرسایش محیط زیست و فقر می انجامد و شرایط نامساعد زیست محیطی بر بهزیستی انسانها ، آثار ناخوشایندی بر جای می گذارد . به این ترتیب ، در کشورهای در حال توسعه ، محیط زیست نا سالم علت اصلی مرگ ، بیماری و پائین بودن کیفیت زندگی انسانهاست . همچنین زنان و کودکان در برابر مخاطرات بهداشتی ناشی از محیط زیست آسیب پذیر ترند و معمولاً از مشکلات زیست محیطی صدمات بیشتری را متحمل میشوند .
به علت رشد جمعیت و قطع بی رویه درختان جنگلی برای تأمین نیازهای مصرفی ، سالانه ۱۷ میلیون هکتار از جنگلهای جهان نابود می شود . بعلت نابودی جنگلها و آلودگیهای شیمیایی محیط زیست ، روزی ۱۴۰ و سالی ۵۰۰۰۰ گونه مختلف گیاهی و حیوانی برای همیشه از صفحه روزگار محو میشود و برآورد میشود که طی ۵۰ سال آینده یک چهارم کل گونه های حیات نابود خواهند شد .
بر اثر رشد جمعیت و افزایش مصرف سوختهای فسیلی ، سالی ۶ میلیارد تن کربن و یا ۴/۲۲  میلیارد تن گازکربنیک وارد جو زمین می شود و موجب گرم شدن روزافزون زمین ، آب شدن یخچال های قطبی ، بالا آمدن سطح دریاها و اقیانوسها ، بروز خشکسالی ، تغییر فصلها و افزایش موارد طوفانها و گردباهای مخرب می گردد .
دسترسی به آب آشامیدنی سالم سبب جلوگیری از شیوع امراض واگیرداری چون وبا می شود که در ادامه زندگی کودکان اثر مستقیم دارد . کشورهای صنعتی قسمت اعظم منابع آب خود را صرف مصارف صنعتی و تجاری می کنند و در برخی از کشورهای صنعتی تقاضا برای آب در جهت اهداف فوق بیشتر می شود ؛ هر چند جمعیت و سطح کشاورزی روستائی آنها افزایش می یابد ، تعدادی از کشورها ، اعم از توسعه یافته و در حال توسعه ، در حال رسیدن به محدودیت ذخائر پایدار آب خود هستند و این تعداد همچنان در حال افزایش است و برخی از کشورها قبلاً به این محدودیت رسیده اند . کشور ایران نیز مدتی است با محدودیت این منبع حیاتی مواجه شده است .
اثرات آلودگی محیط زیست نه تنها موجب بروز بیماریهای مختلف جسمی و روانی شده و تهدیدی برای نسل های آینده می باشد ، بلکه استفاده گسترده از گازوئیل در مناطق پر جمعیت شهری و سوخت های حاصل از چوب در مناطق روستائی ، مصرف بیش از حد گازهای سمی در صنایع ، دودکش کارخانه و منازل ، اگزوز اتومبیل ها و سوزاندن زباله ها از مشکلات عمده مناطق پر جمعیت و شهرهاست و موجب تخریب لایه ازن و افزایش اشعه ماوراء بنفش بر روی زمین شده است که خود آلودگیهای محیط زیست را افزایش داد و اثرات مخربی را برای جمعیت ایجاد می کند.
   جمعیت ، فقر و رشد اقتصادی
 فقر بمعنای نداشتن ضروریات مادی زندگی است و حدود یک میلیون نفر از مردم جهان در فقر مطلق بسر می برند و از داشتن اساسی ترین ضروریات محروم می باشند . به گفته کارشناسان ، فقیر کسی است که یک سوم درآمد خالصش ( بدون مالیات ) در یک خانواده ۳ نفر بیشتر ، صرف تهیه غذا گردد . کمتر از ۳ میلیون از مردم دنیا می توانند غذا بخورند و ۳ میلیون نفر دیگر زیر این حد قرار دارند .
فقر ، روح بشر را از داشتن دو پیش نیاز ضروری زندگی که بدون آنها زندگی امکانپذیر نیست محروم میسازد و آن دو چیز ، احترام و امید می باشد .
فقر با کاهش جذبه زندگی ، خوبی دنیا را به طرف بدی سوق میدهد و رنج و کشندگی آنرا بی ارزش میسازد . احترام وقتی است که به انسانیت انسانها بها داده شود و با امید است که     خواسته های آدمی فعال شده و انسان به حرکت وادار میشود .
هنگامی که از رشد بی رویه جمعیت در یک کشور صحبت می شود ، منظور نابرابری میان امکانات موجود و میزان جمعیت متقاضی استفاده کننده از آن امکانات می باشد ، به گونه ای که منابع موجود قادر نباشند خوراک ، مسکن ، اشتغال ، تحصیلات و سایر احتیاجات خانواده و جامعه را تأمین کنند . نتایج چنین رخدادی ، کاهش کیفیت زندگی و افزایش محرومیتهای اقتصادی ، اجتماعی و روانی است .
نرخ رشد اقتصادی در میان کشورهای در حال توسعه در سالهای ۱۹۹۰ نسبت به نرخ آن در دهه ۱۹۸۰ فزونی یافت . در ۲۵ سال گذشته در ۵۵ کشور فقیر جهان پیشرفت قابل توجهی در نرخ  رشد اقتصادی ایجاد شد . از جمله این پیشرفت ها ، افزایش امید زندگی از ۵۳ سال به ۶۲ سال با پائین آمدن مرگ و میر نوزادان از ۱۱۰ به ۷۳ در هر ۱۰۰۰ تولد و افزایش دسترسی به آب سالم از۳۳ درصد به ۶۸ درصد بوده است .
ساختار جمعیتی دنیا ، با وجود نسل جوان دارای قابلیت باروری در قاعده پهن آن و افراد مسن در نوک تیز آن ، شبیه به یک مثلث می باشد . تا زمانی که این فرم مثلث تبدیل به یک ساختار مستطیل شکل نگردد ، یعنی توازنی در توزیع افراد پیر و افراد جوان ایجاد نگردد ، رشد جمعیت متوقف نخواهد شد و انتظاری جز این نمی رود و ۹۰ درصد این رشد نیز در فقیرترین نقاط دنیا می باشند . کارشناسان سبب اصلی رشد بالای جمعیت در جهان سوم را ناشی از عدم توسعه فرهنگی و سیاسی و فقر اقتصادی این کشورها دانسته اند .
با این حال به علت افزایش جمعیت ، تعداد افراد فقیر همچنان در حال افزایش است .
حدود ۱/۱ میلیارد نفر که در حدود ۳۰ درصد جمعیت جهان در حال توسعه را تشکیل می دهد ، با    یک دلار در روز زندگی را سر می کنند .  بزرگترین رشد فقر در آفریقا  است .
اما با این همه ، هنوز آسیای جنوبی در میان فقرای جهان سهم بزرگتری دارد  ( ۶۲ درصد ) . در گذشته ۷۵ درصد مردم فقیر در روستاها زندگی می کردند ، اما این روند با افزایش حلبی آبادها در شهر رو به تغییر گذاشته است . ۵۴ درصد افزایش جمعیت جهان در افریقا و جنوب آسیا صورت    می پذیرد . کشورهایی که موفق به تقلیل روند رشد جمعیت خود بوده اند ، توانسته اند جلوی رشد فقر را نیز در کشورهای خود بگیرند و با پائین آوردن روند رشد جمعیت همزمان با سرمایه گذاری در کشاورزی و عرضه مواد غذائی توانسته اند به رشد اقتصادی پایدار دست یابند . این کار باعث شده است که آنها بتوانند در بخش اجتماعی بخصوص در امر آموزش، بهداشت ، درمان و بهبود وضعیت زنان سرمایه گذاری کنند .
با توجه به نظر کارشناسان درآمد سرانه ایرانی ها در حال حاضر ۳۰ درصد از سال ۱۳۵۶ کمتر است و این بدلیل کاهش تولید ملی است که مطابق با روند رشد جمعیت افزایش نیافته است.
  جمعیت و بهداشت
 ضررهای ناشی از فقدان بهداشت با سن ، جنس ، شغل یا سطح اقتصادی اجتماعی و با مذهب و اخلاق ارتباط دارد . طبق برآورد سازمانهای بین المللی ، هنوز صدها میلیون نفر از مردم جهان از مراقبتهای خدمات بهداشتی محروم می باشند . برای رسیدن به میزان مناسبی از بهداشت در کشور،  به یک حد مطلوب نگهدارنده جهت استاندارهای بهداشتی درمانی احتیاج می باشد . در حالی که به ازای هر ۱۰۰۰ نفر یک پزشک باید وجود داشته باشد ، این نسبت در ایران بعلت تجمع پزشکان در شهرهای بزرگ از نسبت مطلوبی برخوردار نمی باشد .
در حالیکه به ازای هر ۲۵۰ نفر یک تخت بیمارستانی باید وجود داشته باشد ، در ایران هر ۸۰۰ نفر یک تخت بیمارستانی دارند . آمارهای موجود نمایانگر این است که برای تأمین خدمات بهداشتی مطلوب هنوز راه درازی در پیش است و افزایش سریع جمعیت مشکلات و نارسائیهای موجود را پیچیده تر خواهد ساخت . زمانی که وضعیت بهداشتی یک جامعه مناسب نباشد، علاوه بر زیان بر کلیه افراد آن جامعه ، بیشترین ضرر بر گروههای آسیب پذیر جامعه وارد می شود . گروههای آسیب پذیر در هر جامعه ، مادران و کودکان هستند که بعلت شرایط خاص جسمانی بیشتر از دیگران در معرض خطر و بیماری قرار دارند .
سطح بالای باروری پیامد و آثار و عوارض ناخوشایندی برای سلامت مادران و کودکان و مسائل زیستی جامعه نیز دارد . مرگ و میر کودکان با عوامل متعددی مانند سوء تغذیه ، امراض عفونی و فقدان مراقبتهای بهداشتی در ارتباط است . همچنین فاصله زمانی مناسب بین دو تولد در امکان زنده ماندن کودک و پیشگیری از ابتلاء به بیماریها نقش قابل توجهی دارد . زمانی که فاصله بین دو تولد کوتاه باشد ، هر کدام از آنها در معرض خطر بیشتری قرار می گیرند  . همچنین مشخص شده است که مرگ و میر و ابتلاء به بیماری در زنانی که زود ازدواج کرده یا در سنین کم  آبستنی های پشت سر هم داشته اند و یا دارای فرزندان زیادی باشند ، بیشتر است .
حاملگی ها و زایمانهای پی در پی  سلامت مادر و طفل را به خطر می اندازد . بُعد بزرگ خانوار ، فاصله کوتاه بین آبستنی ها و از شیر گرفتن ناگهانی و بی موقع کودک توأم با مسائل گوناگون نظیر تشویش و فشارهای روحی مادر ، عدم سازش در زندگی به دلیل نگرانی زن از حاملگی مجدد ، مشکلات ناشی از زایمان ، کمبودها و نارسائیهای عاطفی دوران کودکی و بالاخره فرسودگی و خستگی والدین از کار و زحمت برای تأمین معاش خانواده بزرگترین عامل در بروز بیماریهای جسمی و روانی به شمار رفته و موجب افزایش در جات احتمالی مرگ و میر می شود .
آمارها نشان میدهد در کشورهای در حال توسعه در هر سال ۸۰ میلیون حاملگی ناخواسته رخ میدهد ، که این آمار بر اساس بررسی وزارت بهداشت و درمان در سال ۱۳۷۹ در ایران ۲۴ درصد بوده است .
نرخ مرگ و میر کودکان در بین مادران جوان ۵/۱  برابر بیشتر از مادرانی است که ۲۰، ۳۰  سال از عمرشان می گذرد . در هر سال در کشورهای رو به رشد ۴/۴ میلیون مورد سقط جنین در بین زنان جوان ( کمتر از ۲۰ سال ) انجام می گیرد .
یک نفر از هر بیست نفر جوان به بیماریهای مقاربتی مبتلا می شود . نیمی از کلیه موارد آلودگی به ویروس ایدز مربوط به افرادی است که کمتر از ۲۵ سال دارند .
از ۸۰ میلیون مورد حاملگی ناخواسته که سالانه در جهان رخ میدهد ، ۲۰ میلیون زن خود را در معرض سقط غیر ایمن قرار می دهند ، که خود عامل ۷۸ هزار مرگ از ۵۰۰ هزار مرگ و میر سالانه مادران در سطح جهان می باشد .
فقر ، جمعیت و توسعه
      امروزه کمتر کسی رابطه بین توسعه اقتصادی و رشد آهسته تر جمعیت را انکار می کند . ولی نه توسعه یک محصول خودبخودی رشد آهسته جمعیت بوده و نه رشد آهسته جمعیت محصول خودبخودی توسعه می باشد. بلکه تنظیم خانواده ، مراقبتهای بهداشت باروری وبرنامه های توسعه ای می توانند در جهت کاهش میزان رشد جمعیت عمل کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشند .
توسعه پایدار باید شامل این بخش ها باشد :




  ۱- انجام مراقبت های بهداشت باروری ، میزان مرگ و میر مادر و کودک را کاهش می دهد ، همچنین مادران را به طرف داشتن خانواده کوچکتر ، فواصل بیشتر بارداری ها و فاصله گذاری بین تولدها ، تشویق می کند . ۲- سرمایه گذاری در آموزش زنان و افزایش دسترسی آنها به آموزش ، کسب اعتبار و حقوق قانونی مناسب ، اقداماتی در جهت بدست آوردن وضعیت مطلوب و رضامندی در زندگی توسط خود آنها ، همچنین داشتن استقلال اقتصادی از مواردی هستند که می توانند مفهوم بهتری از بدنیا آوردن فرزند در اذهان آنان ایجاد کنند .  ۳- کوچکتر بودن اندازه خانواده سبب آزاد شدن منابعی می شود که با استفاده از آن می توانند برای کار ، موفقیت بهداشتی ، آموزش یا سایر فعالیتها سرمایه گذاری کنند . با آموزش بهتر برای تعداد فرزند کمتر ، امکان موفقیت تحصیلی بالاتر برای فرزندان فراهم آمده  ، در ضمن  هزینه کمتری پرداخت می شود . ۴- در میان ملل در حال توسعه ، ۸۰۰ میلیون نفر بیکار یا دارای مشاغل نامطمئن هستند (یعنی تعداد بیشتری نسبت به نیروی کار جاری در کشورهای صنعتی ) این کشورها برای ابقای این وضعیت باید سالانه ۴۰ میلیون شغل جدید ایجاد کنند . آنها همچنین برای تامین سعادت جمعیت ۱۹ -  ۱۳ ساله نیاز به تامین بهداشت و آموزش جوانان خود و همچنین برنامه ریزی برای مراقبت از جمعیت مسن درحال رشد خود دارند .

pezeshk . us

 

پیشنهادات CDC (مرکز کنترل بیماریها) برای تضمین سلامت مادران باردار
مرکز کنترل بیماریها ایالات متحد امریکا به همراه کالج زنان و مامایی ایالات متحده ،  ۱۰ توصیه جدید را برای سرعت بخشیدن به حاملگی سالم توصیه کرده است.
  به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، این توصیه ها شامل موارد زیر می باشد: 

-   پیش نویس یک نقشه زندگی مولد. هر زن ، مرد، و جفت بایستی یک برنامه مولد زندگی که شامل آیا و چه موقع آنها می توانند بچه داشته باشند و چطور آنها می توانند سلامت تولید مثل خود را حفظ کنند برای خود بسازند.
-  افزایش آگاهی های عمومی در مورد سلامت حول و هوش حاملگی. عناوین باید شامل رفتارهای سالم- مثل گرفتن فولیک اسید قبل از حاملگی برای کاهش خطر نقص تولد – و رفتارهای پر خطر، مانند سیگار کشیدن.
-   داشتن یک ملاقات پزشکی پیشگیرانه. آن ملاقات ها باید قسمتی از مراقبتهای اولیه ای که نه تنها برای افرادی که قصد حاملگی دارند می باشد. عناوین باید شامل خطر نقص خلقت، بیماریهای مزمن، وضعیت های ژنتیکی، تاریخچه خانوادگی پزشکی، مصرف الکل و توتون، تنظیم خانواده، بهداشت روانی، نگرانی های اجتماعی(شامل تامین اجتماعی، خشونت های خانوادگی، و مسکن).
-  کار برای کاهش خطرات مشخص شده. زمانی که لازم است مشاوره بیشتر یا درمان بیشتر مهیا کنید.به عنوان مثال بعضی بیماران ممکن است نیاز به کمک برای ترک سیگار داشته باشند، بیماری قند را مدیریت کنید، خود را به وزن ایده آل برسانید، سوء استفاده از الکل را رها کنید.
-  بین حاملگی ها سلامت خود را چک کنید.ملاقات های پزشکی بعد از زایمان این شانس را میدهد که در مورد راه های سالم تر حاملگی های آینده صحبت کنید. 
-   چک آپ های از پیش از حاملگی داشته باشید.به عنوان قسمتی از مراقبت های مادران، پیشنهاد میشود که افرادی که قصد حاملگی دارند ملاقات هایی داشته باشند.
-  نشانی پوشش های سلامت را به افراد کم درآمد بدهید.افزایش پوشش بیمه های خصوصی و عمومی برای زنان با درآمد کم کمک به آن دسته از زنان می کند که مراقبت های پیشگیری ، زمان حاملگی ، و بین حاملگی را دریافت دارند. 
- یکپارچه کردن سلامت حاملگی در سلامت ملی محلی و برنامه های مربوطه.قدرت دادن به مداخلات بین حاملگی برای زنانی که حاملگی های قبلی آنها مشکلاتی داشته است.
- افزایش تحقیقات. افزایش اطلاعات در جهت راه هایی که بهبود سلامت حین حاملگی میدهد.
-  بازبینی و نظارت بر ترقی.استفاده از وسایل سلامت ملی و تحقیقات مربوطه برای بازبینی سلامت  قبل و حین حاملگی .
البته ، این قدم ها تضمین نمی کند که هر حاملگی سالم  خواهد بود . این گزارش همچنین  والدین را به خاطر سرانجام بد حاملگی مورد سرزنش قرار نمی دهد.
اگرچه برای تمامی زنان باردار مراقبت پزشکی خوب و شیوه زندگی سالم توصیه می شود، اما حتی با رعایت تمام این موارد نمی توان حاملگی های سالم را تضمین کرد .
همچنین ، هرگز تمامی حاملگی های دردسر ساز و یا نقص خلقت جنین الزاما به خاطر رفتار والدین نیست . و فراموش نکنید نمی توان در بسیاری از موارد گناه را به گردن آنان گذاشت.

تغذیه و بهداشت غذا خانم ها در دوران بارداری
در دوران بارداری رژیم غذایی کامل و کافی ، سلامت و زیبایی شما را حفظ می کند و رشد نوزادتان را تأمین می کند . در قدیم عقیده داشتند که خوراک زن حامله بایستی دو برابر غذای زن عادی باشد ، البته درست است که زن حامله به مقدار بیشتری غذا احتیاج دارد ولی خوراک روزانه او نباید از حد معینی تجاوز کند زیرا زیاده روی در غذا نه تنها مفید نیست بلکه زیان آور است .
بدون شک یکی از بزرگترین آرزوهای تمامی‌زنان، داشتن نوزادی سالم و تندرست است.به این جهت تمامی‌مادران سعی بر آن دارند تا عوامل مؤثر بر بهبود روند بارداری و نتیجه آن را مورد بررسی قرار دهند و تا جای ممکن از عوامل زیان‌آور دوری جویند.تغییرات زیادی در اثر بارداری در بدن مادر به وجود می‌آید و عوامل زیادی در تعیین روند صحیح بارداری و نتیجه بارداری موثر هستند. یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین نکات، تغذیه مادر باردار  می‌باشد.

 
زیرا رشد و نمو کامل جنین رابطه تنگاتنگی با تغذیه مادر داشته، تامین نیازهای او با دریافت مواد مغذی مادر عجین شده، تنها راه برآوردن نیازهای انرژی و ساختاری او به واسطه جفت است.به علاوه تغییرات فیزیولوژیک خاص این دوران را نیز باید مد نظر داشت چرا که متابولیسم موادغذایی و حتی نیاز به آنها در این مدت تغییر می یابد.اهمیت و ارزش غذا بستگی به نوع آن دارد نه به مقدار آن . مقدار غذای مصرفی روزانه متفاوت است و تا حدی با قد ، وزن و اشتهای زن ارتباط دارد .برخی از زنان باردار از ترس این که اگر غذای زیاد بخورند نوزادشان بزرگ می شود سعی می کنند که از میزان عادی خوراک روزانه خود بکاهند و برعکس گروهی دیگر از مادران برای این که نوزادشان کوچک نشود در خوردن غذا زیاده روی می کنند .در ماههای اول بارداری اشتها به غذا معمولا کم می شود ولی میل به خوردن بعضی از غذاها به علت ویار زیادتر می شود و در نتیجه عدم تعادلی در نوع و مقدار غذای مصرفی به وجود می آید و اگر رژیم مناسبی برای زن باردار انتخاب نشود وضع تغذیه به هم می خورد و عوارض گوناگونی ظاهر می شود . با پیشرفت غذا بارداری اشتهای زن به غذا زیادی می شود و حتی گاه به حدی می رسد که به اجبار باید از میزان عادی غذا نیز کم کرد.غذایی که زن باردار میل می کند بعد از هضم جذب می شود و وارد جریان خون می گردد و سپس مورد استفاده بدن و جنین قرار می گیرد . در برنامه غذایی روزانه علاوه بر مواد قندی ، چربی و نشاسته ای که حرارت و انرژی تولید می کنند مواد دیگری از قبیل ویتامین ها و مواد معدنی وجود دارند که برای فعالیت سلولهای بدن بسیار مفیدند و کمبود آنها در بدن ایجاد ناراحتی می کنند .کلسیم یکی از مهمترین مواد معدنی است که همرا با مواد پروتئینی برای تشکیل اسکلت استخوانی جنین بسیار اهمیت دارد . مواد معدنی و ویتامینها به مقدار فراوان در انواع سبزی و میوه وجود دارد ولی از آنجا که اینن مواد احتیاجات زن را در موقع بارداری تأمین نمی کنند ، مادران باردار علاوه بر مقداری که برای بدن خود لازم دارند باید از مواد یاد شده نیز استفاده کنند تا احتیاجات جنین بر طرف گردد . 
خوراک روزانه زن باردار از نظر اهمیت و ارزش غذایی به هفت گروه تقسیم می کنند:
 گروه اول : 
شامل شیر و مواد ترکیب شده از شیر . شیر به دلایل زیر کاملترین و سالمترین غذای طبیعی محسوب می شود
۱ ) مقدار زیادی مواد معدنی مختلف چون کلسیم و فسفر دارد که برای تشکیل استخوان ها و دندان نوزاد لازم است .
۲ ) یک منبع بسیار عالی از پروتئین استت که به راحتی هضم و جذب می شود و برای ساختن بافتهای بدن مورد استفاده قرار می گیرد
۳ ) دارای مقدار زیادی ویتامین های گوناگون است ، مانند ویتامین A که برای رشد و تکامل جنین لازم است و همچنین ویتامین B .
مصرف روزانه شیر به طور متوسط یک لیتر و یا دو پیمانه در روز است که می توان به صورت ساده ، سرد و یا گرم و یا مخلوط با کاکائو میل نمود . شیر پاستوریزه از شیر خشک به مراتب بهتر است .
گروهی از زنان باردار از ترس چاق شدن از خوردن شیر خوداری می کنند . مسلما مقدار چربی در شیر چندان زیاد نیست به خصوص اگر شیر به تنهایی بخواهد جای غذای معمولی را بگیرد ، کالری لازم برای سوخت بدن تأمین می شود و زن لاغر می شود در حقیقت چاقی زن مربوط به مواد دیگر نشاستهای و قندی است که همراه با شیر مصرف می شوند .
بهترین غذای جانشین شیر ، پنیر و ماست هستند . پنیر تمام مواد غذایی شیر به استثنای مواد قندی را با غلظت زیاد در خود دارد و بنابراین بهتر است که با مواد قندی مصرف شود . ماست هم به خصوص در فصل تابستان بسیار مطبوع است و خاصیت غذایی زیادی همانند شیر دارد .
  
گروه دوم : شامل سبزی های سبز و زرد مانند اسفناج ، کاهو ، انواع لوبیا ، عدس ، نخود فرنگی ، فلفل سبز و قرمز، انواع کلم ، ترب ، هویج ، کدو و سیب زمینی .
از میان سبزی های یاد شده کلم و اسفناج به سبب داشتن مقدار کافی آهن و ویتامین  بر انواع دیگر برتری دارد . همه این سبزیها که سرشار از ویتامین های گروه A و مواد معدنیهستند به طور خام ، در سالاد و یا به صورت پخته مصرف می شوند ولی باید دقت کرد که به مدت کوتاه و در آب کم حرارت داده شود تا زیاد پخته نشود و ویتامین های موجود در آنها در اثر حرارت از بین نرود . آبی که از پختن سبزی به دست می آید چون دارای مقدار زیادی ویتامین و مواد معدنی است نباید دور ریخته شود و بهتر است که با سوپ مصرف شود .
گروه سوم : شامل سبزی هایی مانند کلم خام ، گوجه فرنگی و میوه های تازه و مرکبات .
این مواد که دارای ویتامین C می باشند بایستی دو مرتبه و یا بیشتر در روز مصرف شوند . این ویتامین به مقدار فراوان در پرتقال و لیمو و دارابی و در گوجه فرنگی و سرانجام در کلم خام یافت می شود . در موقع بارداری ، احتیاج بدن به ویتامین دو برابر می شود و به همین جهت زنان باردار باید انواع میوه و سبزی بیشتر مصرف کنند .
برخی از زیباشناسان اعتقاد دارند که لطافت پوست ، قیافه شاداب و چهره زیبا ارتباط زیاد با مواد غذایی دارد که بیشتر از میوه ها و سبزیهای خام و تازه تشکیل شده باشد . 
گروه چهارم : شامل گوشت ، جوجه ، ماهی و تخم مرغ .
این مواد پروتئینی در زمان حاملگی به منظور رشد جنین ، جفت ، رحم پستان و افزایش حجم خون مادر باید مصرف شوند .
یک یا دو عدد تخم مرغ برای زن باردار هر روز صبح غذای خوبی است ، زیرا در زرده تخم مرغ مقادیر زیادی آهن ، ویتامین و مواد تشکیل دهنده بافتهای بدن وجود دارد . آهن یکی از عناصر لازم برای تشکیل هموگلبین یا ماده اصلی گلبول قرمز خون می باشد و در حقیقت همین ماده است که باعث قرمزی خون می شود و اشخاصی که آهن بدنشان کم است به علت کمبود هموگلبین کم خون می شوند و رنگ پریده به نظر می رسند . در ماههای آخر بارداری مادران مقادیر زیادی از آهن را که از راه غذا جذب می نمایند به جنین داخل شکمشان منتقل می کنند و در نتیجه گروه نسبتا زیادی از آنان به علت کمبود جذب آهن در بدن مبتلا به کم خونی می شوند . جنین از طرف دیگر مقادیر زیادی از آهن را در کبد خود ذخیره می کند تا برای مدت چند ماه پس از تولد که تنها به وسیله شیر تغذیه می کند از ذخیره آهن برای رفع احتیاج بدن خود استفاده کند .
در گذشته خوردن گوشت را برای زنان باردار مضر می دانستند به همین دلیل کم خونی ها و سایر بیماریها ی دیگر به علت کمبود مواد پروتئینی در بدن فراوان دیده می شد .
امروزه ، اغلب پزشکان معتقدند که مقدار متعادل گوشت در غذای روزانه نه تنها ضرری ندارد بلکه مفید نیز می باشد . از گوشت گاو و گوساله و گوسفند می توان به صورت کباب و یا غذای پختنی مطابق سلیقه و ذوق شخصی استفاده کرد . ماهی آزاد هم غذایی مطبوع و مغذی است بشرط این که شور نباشد . جگر به صورت کباب و یا نیم پز
هفته ای یک بار در برنامه غذایی شما مفید است زیرا علاوه بر ارزش غذایی ، به علت داشتن مواد معدنی و عناصری مانند آهن و مس که در تشکیل خون به کار می روند مقدار قابل ملاحظه ای ویتامین های گوناگون دارد که در مجموع برای جلوگیری و درمان کم خونی مفید است .
گروه پنجم : شامل نان ، جوانه گندم و حبوبات .
نانی که از آرد گندم و پوست آن تهیه می شود به رنگ زرد مایل به قهوه ای است و ارزش غذایی و ویتامین زیاد دارد ولی نانی که از آرد سفید به دست می آید ارزش غذایی کمتری دارد زیرا در پوست گندم مقدار زیادی آهن و ویتامین ها ی گوناگون از گروه B و E یافت می شود .
کمی ویتامین B در بدن انسان سبب ورم و درد اعصاب ، کم اشتهایی و حالت تهوع و اختلالات گوارشی می شود . در موقع بارداری احتیاج بدن به ویتامین زیادتر می شود .
بنا به عقیده بسیاری از پزشکان کمبود ویتامین B و E در نیمه اول بارداری در انسان سبب سقط جنین و در نیمه دوم بارداری سبب تندرستی نوزاد می شوند . بنابراین لازم است علاوه بر نان سفید از نانهای دارای پوست غلات مانند جو ، نان سیاه و یا انواع بیسکویت های سبوس دار استفاده کرد .
آردهایی که امروزه با آسیابهای ماشینی تهیه می شوند به اندازه کافی ویتامین ندارند و بنابراین ارزش غذایی آنها کمتر است ولی آردی که در قدیم توسط آسیاب های سیگی تهیه می شد چون شامل قسمت داخلی و خارجی گندم بود مقدار ویتامینش زیادتر و در نتیجه مقوی تر بود .
 گروه ششم : شامل سیب زمینی و انواع سبزی مانند کاهو ، گل کلم ، ذرت ، خیار ، قارچ ، پیاز ، ترب ، چقندر ، بادمجان ، ریواس ، کدو و سرانجام انواع میوه فصل .
این دسته از سبزی ها به علت دارا بودن مواد قندی دارای ارزش غذایی بالا و علاوه بر آن مقدار زیادی ویتامین های گوناگون هستند .
گروه هفتم : شامل مواد روغنی ، انواع کره گیاهی و کره حیوانی .
کره به علت دارا بودن چربی و طعم مطلوب زیاد مصرف می شود مخصوصا اگر همراه با نان باشد چون حرارت زیاد تولید می کند پر انرژی است و از طرف دیگر دارای مقدار زیادی ویتامین نیز هست .
موقعی که وزن بدن شما در موقع بارداری از حد معمول تجاوز می کند باید از خوردن غذاهای بسیار چرب پرهیز کنید زیرا علاوه بر این که دستگاه گوارش قادر به هضم و جذب چربی اضافی نیست ، بدن نیز مقدار اضافی را به حالت چربی در خود ذخیره کرده و این امر سبب چاقی زیاده از حد می شود . پس مصرف چربی ها در دوران بارداری باید در کمال احتیاط صورت گیرد .
صورت غذایی روزانه زنان باردار
۱ ) شیر نیم تا یک لیتر در روز
۲ ) حدود ۲۰۰ گرم پنیر
۳ ) گوشت معمولی ، جوجه ، ماهی ، تخم مرغ و جگر سیاه هفته  یک بار ( یک وعده یا بیشتر )
۴ ) سبزی های با برگ سبز و یا سبزی های زرد ( یک وعده یا بیشتر )
۵ ) سیب زمینی ، انواع سبزی ، میوه به صورت مرکبات و میوه های فصل ، گوجه فرنگی ، کلم خام (دو وعده یا بیشتر )
۶ ) مقداری کره در هر وعده غذایی
۷ ) برنج و انواع حبوبات به میزان متوسط در یک وعده غذا
۸ ) نان سبوس دار یک برش در هر وعده غذا
۹ ) آب میوه تازه مانند پرتقال ، سیب ، انار و انگور
۱۰ ) آهن به شکل فروس سولفات
۱۱ ) آب معدنی دو فنجان در روز ، چای کمرنگ سه بار در روز
ویتامین (د) :
یکی از مهمترین ویتامین های لازم هنگام بارداری است زیرا بدن انسان به وسیله این ویتامین قادر است کلسیم و فسفر را از خارج بگیرد و تبدیل به استخوان بکند . اسکلت استخوانی و دندان نوزاد در داخل رحم احتیاج به کلسیم دارد و بنابرین وجود این ویتامین برای جذب کلسیم لازم است .
ویتامین D به مقدار زیاد در روغن ماهی وجود دارد و علاوه بر آن نور آفتاب نیز منبعی طبیعی و بسیار خوب برای تولیر ویتامین D در بدن است زیرا اگر برای مدت طولانی در معرض نور خورشید قرار بگیرید بعضی از چربیهای موجود در زیر پوست به ویتامین تبدیل می شوند و بنابراین موقع زمستان که آفتاب کم است و در بعضی از کشورها که آفتاب زیاد نیست تجویز روغن ماهی و یا ویتامین D برای زنان باردار در نیمه دوم بارداری ضروری است .   
پرهیز غذایی در دوران بارداری:
تا زمانی که اشتهای کافی به غذا دارید و دوران بارداری را بدون ناراحتی طی می کنید معمولا نیاز به پرهیز ندارید و می توانید هر غذایی را که دوست داشته باشید میل کنید ولی دو نکته را باید همیشه در نظر داشته باشید .
۱ ) از خوردن غذاهای خیلی چرب و سنگین هضم مانند غذاهای سرخ کرده ، شیرینی های تازه و خامه دار ، ماهی های دودی و همچنین سبزی های فراوان خوداری کنید زیرا معده و سایر قسمتهای دسگاه گوارش به علت فشار رحم آن طوری که باید و شاید عمل هضم و جذب غذاها را انجام نمی دهند و ممکن است دچار سوء هاضمه شوید .
۲ ) از خوردن غذا های شور پرهیز کنید زیرا نمک بعد از آن که وارد خون شد از راه کلیه ها دفع می شود و چون هنگام بارداری دفع نمک به راحتی صورت نمی گیرد مقدار زیادی از آن در بافت های گوناگون  بدن جمع می شود و آب را به خود می گیرد و بدین ترتیب باعث می شود قسمت های مختلف بدن ورم کنند . به همان نسبت که میزان مصرف نمک غذا اضافه می شود وزن بدن هم به علت تورم دست و پا زیادتر می گردد .
تا زمانی که علایم مسمومیت بارداری مانند بالا رفتن فشار خون ، تورم شدید اعضا و صورت و آلبومین در ادرار ظاهر نشده اند رژیم غذایی سخت ضروری نیست ولی با پیدا شدن یکی از این علایم فوق رژیم غذایی کم نمک و یا بی نمک لازم خواهد بود .
به خاطر داشته باشید که رژیم غذایی کم نمک این گونه نیست که از مقدار نمکی که به غذایتان اضافه می کنید بکاهید بلکه باید از خوردن غذاهای پر نمک مانند کالباس ، سوسیس ، ماهی دودی ، کباب شور ، خیار شور و آجیل خودداری کنید . برای اینکه غذای شما طعم مطلوبی داشته باشد می توانید از بعضی نمک های طبی که شور هستند ولی خاصیت نمکهای مورد مصرف در غذا را ندارند استفاده کنید . با رعایت رژیم غذایی کم نمک وزن بدن کاهش پیدا می کند و ورم اعضا نیز از بین می رود در صورتی که این علایم بر طرف نشد با مصرف داروهایی که ادرار را زیاد می کنند مقدار زیادی نمک از بدن دفع می شود و وزن بدن پایین می آید .
چربی :
 غذاهای بسیار چرب و سرخ کرده علاوه بر این که هضمشان مشکل است سبب چاقی زیادتر از حد نیز می گردند . بنابراین موقعی که وزن بدن از اندازه طبیعی زیادتر می شود لازم است غذای مصرفی شما نیز کم چربی باشد . چاقی که مربوط به ذخیره چربی در بدن باشد بعد از زایمان به سختی از بین می رود و گاهی مدتها طول می کشد تا وزن بدن تا حد معمول کاهش پیدا کند .
مایعات :
در فصل تابستان مقدار مصرف آب روزانه به علت گرمی هوا و عرق کردن افزایش می یابد و بنابراین صرف مایعات فراوان ضرری ندارد ولی هنگامی که هوا گرم نیست ۴ تا ۵ لیوان آب در روز کافی است . در مواقعی که ورم دست و پا زیاد می شود و یا وزن بدن ناگهانی افزایش می یابد نباید در مصرف آّب و مایعات زیاده روی کنید .
آب میوه ، نوشیدنیهای غیر الکلی و دوغ جزء مایعات مناسب محسوب می شوند . مصرف چای و قهوه چنانچه از میزان معمول زیادتر نشود بی ضرر است .
زیاد شدن وزن بدن هنگام بارداری:
در سه ماه اول بارداری وزن بدن تقریبا ثابت می ماند و حتی گاهی اندکی کاهش ۱یدا می کند ولی از سه ماهگی به بعد وزن بدن به تدریج افزایش می یابد به طوری که بعد از شش ماهگی در حدود ۵۰۰ گرم در هفته به وزن اصلی اضافه می شود . وزن کل بدن مجموعا در تمام طول حاملگی به طور متوسط ۶ تا ۱۰ کیلو گرم افزایش پیدا می کند . بنابراین اگر وزن بدن از میزان ۵۰۰ گرم در هفته و یا در مجموع از ۱۰ کیلوگرم در تمام طول بارداری تجاوز کند باید رژیم غذایی کم نمک به کار برد تا علا یم مسمومیت بارداری ظاهر نشوند .
اعداد زیر علت افزایش وزن بدن را در جریان حاملگی نشان می دهند
۱ –  وزن نوزاد                                                         ۳۵۰۰  گرم
۲ – وزن جفت                                                         ۵۰۰ گرم
۳ – مایع داخل کیسه جفت                                     ۶۰۰ گرم
۴ – اضافه وزن رحم                                                ۹۰۰ گرم
۵ – اضافه حجم خون                                              ۵۰۰ گرم
۶ – اضافه وزن پستان ها                                         ۷۰۰ گرم
و باقی مانده مربوط به جمع شدن ذخیره چربی و زیادی آب در بافتهای بدن است . افزایش وزن تا ۱۲ کیلو گرم تقریبا طبیعی است ولی از این میزان به بالا زیان آور است زیرا ممکن است عوارض گوناگونی مانند کمر درد به علت فشار روی ستون فقرات ، واریس و درد پا به علت فشار روی رگهای اعضای پایین ظاهر گردند و در نتیجه مادر بعد از زایمان به علت جمع شدن چربی در بدن چاق بماند .

بنابراین توجه به این تغییرات وتنظیم یک برنامه غذایی متناسب با آن در این دوران ضروری به نظر می رسد. هر خانم باردار احتیاجات غذایی خود را باید از همه گروه‌های مواد غذایی فراهم کند.در اینجا به طور خلاصه درباره هر گروه صحبت می‌کنیم.
نان:
خانم‌های باردار تقریبا بیشترین نیاز خود را از این گروه فراهم می‌کنند. البته این نکته قابل توجه است که بین نیاز و رفع احتیاج تفاوت قایل شویم.هر خانم در طول حاملگی، روزانه به ۳۰۰ کیلوکالری انرژی بیشتر نیاز دارد.اگر انرژی به میزان کافی نباشد، پروتئین بجای آن که جهت نقش حیاتی خود در رشد و تکامل ذخیره شود، به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد.غذاهای این گروه دارای مقادیر بالای کربوهیدرات هستند که منبع اولیه انرژی می‌باشند.
 حبوبات:
حبوبات یک منبع خوب برای پروتئین هستند که به عنوان سازنده بافت‌های بدن برای مادر و بچه می‌باشد.در طی ۶ ماهه آخر حدود یک کیلوگرم پروتئین توسط مادر ذخیره می‌شود.البته قسمت عمده پروتئین از منابع حیوانی مثل گوشت و مرغ می‌باشد. بسیاری ازحبوبات غنی از آهن و ویتامین B هستند.
 
نیاز به آهن در جریان حاملگی زیاد می‌شود و از آنجایی که نیاز به آهن درطی چهارماهه اول بارداری کم است، دراین مدت تجویز آهن اضافی ضرورتی ندارد ولی بعد از این باید علاوه بر رعایت رژیم غذایی، قرص آهن نیز مصرف شود.
سبزیجات :
سبزیجات می‌توانند مقدار زیادی از ویتامین‌ها از جمله” آ” و “سی” و مواد معدنی و فیبر را فراهم کنند.یکی از مشکلات خانم‌های باردار در دوران بارداری یبوست است که با مصرف سبزی‌ها این مشکل برطرف می‌شود. نیاز به ویتامین C در حاملگی هفتاد درصد بیشتر از زمان غیرحاملگی است که یک رژیم معمولی خوب به راحتی این مقدار را در اختیار مادر قرار می‌دهد.
کلم، حبوبات، سیب زمینی، اسفناج، دانه‌های سبز و گوجه‌فرنگی غنی از ویتامین  “سی” هستند و به جذب آهن موجود در غذاها کمک می‌کنند. بدن ما ذخیره ویتامین  “سی”دارد و با مصرف درست مواد غذایی احتیاج به این ویتامین براحتی فراهم می‌شود. سبزیجات سبز تیره و زرد تیره مانند هویج یا زردک، سیب زمینی، فلفل سبز و کلم بروکلی سرشار از ویتامین ” آ” هستند که برای رشد و سلامت بدن مادر و جنین لازم است.
میوه‌ها:
میوه‌هایی مثل پرتقال، گریپ فروت، نارنگی، لیمو و انگور منشا بسیار خوبی برای ویتامین “سی”  هستند. هر خانم باردار می‌تواند در روز چندین بار از این گروه استفاده کرده و نیاز خود را به ویتامین‌هایی مثل “آ” و “سی”  برآورده کند. بطورمثال آب میوه یا میوه تازه را با صبحانه یا بین غذا، میوه تازه یا خشک یا سالاد میوه را به همراه ناهار و کمپوت میوه را برای دسر و شام مصرف کند. 
 
 
گوشت:
پروتئین که یک ماده اصلی برای مادر و نوزادش می‌باشد به طور مشخص در این گروه وجود دارد. ویتامینی که تنها در این گروه وجود دارد ویتامین B۱۲ است. در مادرانی که گیاهخوار هستند، ذخایر ویتامین B۱۲ نوزادان آنها پایین است. مصرف مواد گوشتی برای رفع کم خونی و تامین آهن مورد نیاز بدن نیز با اهمیت است این گروه جزو گروه‌های اصلی غذایی برای مادران باردار به حساب می‌آید که باید در وعده‌های غذایی آنها گنجانده شود.
  
شیر و ماست:
محصولات لبنی میزان زیادی از احتیاجات غذایی را برآورده می‌کنند، بخصوص کلسیم و پروتئین که در این مواد می‌باشد.در طول حاملگی حدود ۳۰  گرم کلسیم در مادر تجمع می‌یابد که اکثر آن در اواخر حاملگی در جنین ذخیره می‌شود.
کلسیم ماده اصلی در تشکیل استخوان و دندان است.اگر جذب کلسیم مادر کافی نباشد، جنین از کلسیم استخوان‌های مادر استفاده می‌کند که این باعث می‌شود مادر در آینده دچار استئوپروز یا پوکی استخوان شود.
هر خانم باردار باید سعی کند در روز حداقل یک لیوان شیر مصرف کند.اگر مادری از مزه شیر راضی نیست، باید آن را با اضافه کردن موادی مانند کاکائو و امثال آن برای خود قابل قبول سازد یا با اضافه کردن آن در سوپ یا پنیر رنده شده یا سالاد و یا هر طریقی دیگر آن را مصرف کند.
 
 
البته این شامل آن دسته از افراد که مشکل گوارش داشته قادر به تحمل شیر نیستند نمی‌باشد که در این صورت به جای آن می‌توانند معادل آن یک فنجان ماست یا پنیر استفاده کنند و یا از روش درمان این مشکل بهره ببرند. اگر چه بستنی به علت شیر موجود در آن کلسیم دارد، ولی برای  تامین کلسیم لازم
 
یک خانم باردار باید یک فنجان و نیم از این مواد مصرف شود.زیرا در بستنی علاوه بر شیر مقدار زیادی شکر و هوا هست که این باعث کاهش میزان شیر و کلسیم لازم می‌شود.البته منابع غیرلبنی کلسیم مانند ماهی ساردین و ماهی آزاد نیز می‌باشند.باید توجه داشت که چربی‌ها و روغن و شکر با احتیاط مصرف شوند.

شیر بدون چربی یا کم چربی ماست و پنیر
۳ تا ۴ لیوان
۳۳ تا ۴۲

گوشت،ماکیان، ماهی و
تخم مرغ
۲ واحد (۱۸۰-۱۲۰ گرم)
۲۸ تا ۴۲

سبزی های دارای برگ سبز یا زرد تیره پخته یا خام سبزیهای نشاسته ای شامل سیب زمینی، نخود خشک و حبوبات
 ۳ تا ۵ واحد، اغلب تمام انواع آن
۶ تا ۱۰

میوه تازه یا کمپوت یا رنگ نارنجی تیره شامل زردآلو، هلو و طالبی
۲تا ۴ واحد، اغلب تمام آنواع آن
۱ تا ۲

غلات کامل و نان های غنی شده و سریال ها(غلات فراورده شده)
۷ واحد یا بیشتر
بالاتر از ۱۴

چربی ها و شیرنی ها
در حد اعتدال
متفاوت

مجموع پروتئین

 
تغذیه در دوران بارداری:رژیم غذایی زن باردارباید متنوع وپر کالری باشد . بهتر است غذا به دفعات بیشتر وحجم کمتر مصرف شود .مقدار افزایش کالری مصرفی ۳۰۰ کیلو کالری بیش از حالت غیر باردار است به این ترتیب  نیاز  به کالری که در یک زن غیر باردار ۲۳۰۰ کیلو کالری  است در بارداری به ۲۶۰۰ کیلو کالری افزایش می یابد . نیاز  روزانه آهن در طی بارداری  ۳۰ میلی گرم در روز است و از ماه چهارم بارداری که زمان خونسازی جنین است بایدمصرف آن شروع  شود.اگر بگویم آهن مهمترین نیاز زن باردار است اغراق نکرده ام .  جنین مثل یک انگل !!! و پارازیت ،آهن را فعالانه از خون مادر جذب میکند و حتی زمانی که مادر کم خونی شدید دارد جنین کم خون نمی شود و این زن باردار است که  در صورت عدم مصرف آهن اگزوژن (یعنی قرص فروس سولفات  یا کپسول هماتینیک )دچار افت همو گلوبین وهماتوکریت خون میشود )تاکید میکنم که هیچ غذا یا رژیم غذایی آهن مورد نیاز بارداری را تامین نمیکند وحتما باید آهن اگزوژن مصرف شود .شما خانم باردار در صورتی که :۱-اندام درشتی دارید ۲-دوقلو باردار هستید ۳-کم خونی دارید ۴-تا اواخر حاملگی قرص آهن مصرف نکرده اید یا نامنظم مصرف کرده اید ،باید دو برابر مقدار معمول آهن دریافت کنید .برای تامین کلسیم بدن در طی حاملگی باید روزی نیم الی یک لیتر (یعنی دو الی چهار لیوان)شیر یا معادل آن ماست مصرف کنید .
در  رژیم غذایی شما باید پروتئینها ی حیوانی(تخم مرغ ، گوشت قرمز وسفید)  ویتامینهاو کربوهیدرات بمقدار کافی وجود داشته باشد و بهتر است در مصرف حبوبات بعلت ایجاد مشکلات گوارشی زیاده روی نکنید  .

 

روشهای جلوگیری ( پیشگیری)  از بارداری
جلوگیری از بارداری شامل وسایل و روش های متعددی است که فرد می تواند برای پیشگیری از حاملگی از آنها استفاده کند. پزشکان، مأمورین بهداشت و سلامت، ماماها، و پرستاران می توانند اطلاعات مفیدی را راجع به جلوگیری از بارداری در اختیار شما قرار دهند.
کلیه افرادی که در مطب پزشکان، درمانگاه های عمومی، یا بیمارستان ها کار می کنند موظف به حفظ اسرار مراجعین هستند.

کاندوم
کاندوم یک پوشش لاستیکی نازک است که روی آلت در حال نعوظ کشیده می شود. کاندوم باید طی کل مدتی که مقاربت جنسی انجام می شود مورد استفاده قرار گیرد. چنانچه همراه کاندوم از یک کرم یا کف اسپرم کش استفاده شود، اطمینان آن افزایش می یابد. همچنین کاندوم در برابر بیماری های مقاربتی و عفونت HIV مصونیت ایجاد می کند. کاندوم همه جا به فروش می رسد: فروشگاه های مواد غذایی، داروخانه ها، پمپ بنزین ها، و غیره. چنانچه از کاندوم درست استفاده شود، می تواند وسیله بسیاری مطمئنی برای جلوگیری از بارداری باشد.
دیافراگم/سرپوش
دیافراگم/سرپوش، پوششی از جنس لاستیک و با خاصیت کشسانی است که زن آن را در مهبل خود قرار می دهد تا گردن رحم، دهانه رحم/زهدان، او را بپوشاند. دیافراگم/سرپوش در اندازه های مختلف عرضه می شود و اندازه آن باید توسط پزشک تعیین شود. دیافراگم/سرپوش باید به همراه کرم اسپرم کش مورد استفاده قرار گیرد. دیافراگم/سرپوش را می توان هر زمان قبل از انجام مقاربت جنسی در مهبل قرار داد و باید حداقل شش ساعت بعد از انجام مقاربت در مهبل بماند. اکثر خانم ها می توانند از دیافراگم/سرپوش استفاده کنند. چنانچه دیافراگم/سرپوش و کرم اسپرم کش به نحو صحیح در مهبل قرار داده شود، می تواند وسیله بسیاری مطمئنی برای جلوگیری از بارداری باشد.
اسپرم کش ها
اسپرم کش ها به همراه کاندوم یا دافراگم/سرپوش مورد استفاده قرار می گیرند و به خودی خود وسیله مناسبی برای جلوگیری از بارداری نیستند. آنها به شکل کرم، کف، ژل، یا شیاف تولید و عرضه می شوند. اسپرم کش ها را می توان بدون نسخه پزشک از داروخانه ها تهیه نمود. آنها عوارض جانبی بسیار کمی دارند.
قرص های ضد بارداری فاقد استروژن
فقط یک نوع قرص ضد بارداری فاقد استروژن در بازار نروژ وجود دارد. این قرص مانع از تخمک گذاری (تولید تخمک توسط زن) می گردد. برای اینکه این قرص مؤثر باشد، لازم است هر روز رأس ساعت معین مصرف گردد. همچنین خانم های شیرده نیز می توانند از این قرص استفاده کنند. چنانچه از قرص درست استفاده شود، تقریباً ٪١٠٠ قابل اطمینان است. برای خرید قرص های ضدبارداری فاقد استروژن نسخه پزشک لازم است.
قرص های ضد بارداری
قرص های ضد بارداری معمولی بیش از ٣٠ سال است که به بازار عرضه شده اند. آنها حاوی دو نوع هورمون ترکیبی مختلف می باشند: استروژن و پروژستوژن. این دو هورمون انسانی از هورمون هایی که توسط تخمدان ساخته می شود تقلید می کنند. قرص های ضد بارداری مختلف ترکیبات گوناگونی دارند. پزشک شما در انتخاب نوع مناسب قرص ضد بارداری شما را راهنمایی و برای شما نسخه ای تجویز می کند. قرص های ضد بارداری مانع از تخمک گذاری و چسبیدن تخمک به بافت سطحی رحم می شوند. چنانچه از قرص های ضد بارداری به نحو صحیح استفاده گردد، می توانند وسیله ای مطمئن برای جلوگیری از بارداری باشند. برای خرید قرص های ضدبارداری نسخه پزشک لازم است.
زنان سیگاری بالای ٣۵ سال نباید قرص های ضد بارداری مصرف کنند. این توصیه شامل زنان مبتلا به لخته خون، سرطان سینه، حمله قلبی یا سایر بیماری های قلبی، یا بیماری های کبدی شدید نیز می گردد.
حلقه های ضد بارداری
حلقه ضد بارداری یک حلقه نرم و انعطاف پذیر است که توسط خود زن در مهبل قرار می گیرد. حلقه حاوی استروژن و پروژستوژن، البته در دوزهای کمتری نسبت به قرص های ضد بارداری، است. حلقه این هورمون ها را به تدریج آزاد می کند. حلقه های ضد بارداری باید به مدت سه هفته در مهبل باقی بمانند. سپس حلقه بیرون آورده می شود و یک حلقه نو بعد از یک هفته در مهبل قرار داده می شود. حلقه مانع از تخمک گذاری می گردد و استفاده از آن آسان است. حلقه های ضد بارداری را می توان با تجویز پزشک از داروخانه ها خریداری کرد. آنها بسیار مطمئن هستند. زنانی که مجاز به استفاده از قرص های ضد بارداری نیستند، نمی توانند از حلقه ضد بارداری نیز استفاده کنند.
چسب های ضد بارداری
چسب ضد بارداری حاوی همان مقدار استروژن و پروژستوژن است که در قرص های ضد بارداری با دوز پایین موجود می باشد. هورمون ها از طریق پوست وارد بدن می شوند. چسب ها طی سه هفته متوالی همان روز هفته تعویض می شود. بعد از آنکه طی سه هفته متوالی از سه وصله استفاده کردید، قبل از استفاده از یک چسب جدید در همان روز هفته، یک هفته وقفه بیاندازید. وصله مانع از تخمک گذاری می شود و می توان آن را با تجویز پزشک از داروخانه ها خریداری کرد. آنها درست به اندازه قرص های ضد بارداری قابل اطمینان هستند.
قرص های کوچک
قرص های کوچک فقط حاوی یک نوع هورمون ترکیبی است. پروژستوژنها. قرص های کوچک را باید هر روز رأس ساعت معین مصرف کرد. اگر فراموش کنید که قرص را مصرف کنید و بیش از ٢٧ساعت از زمان مصرف قرص قبلی گذشته باشد، در آن صورت باید طی ١۴ روز آینده از روش های ضد بارداری مضاعف استفاده کنید. قرص باید به صورت عادی مصرف شود. برای خرید قرص های کوچک نسخه پزشک لازم است.
حلقه های هورمونی
حلقه هورمونی (که به سیستم درون رحمی (IUS) یا دستگاه درون رحمی (IUD) نیز معروف است) شیء کوچکی است که توسط پزشک در رحم زن قرار داده می شود. قرار دادن حلقه ممکن است کمی ناراحت کننده باشد، اما ناراحتی معمولاً زود تسکین می یابد. چنانچه درد و ناراحتی ناشی از آن ادامه یابد، باید با پزشک خود مشورت کنید. حلقه هورمونی مانع از رشد بافت فوقانی رحم و نفوذ اسپرم به آن می گردد. همچنین مانع از حرکت اسپرم در رحم می گردد. حلقه هورمونی به مدت چندین سال مؤثر است و وسیله ای بسیار مطمئن برای جلوگیری از بارداری می باشد.
کپسول های ضد بارداری قابل کاشت
دو نوع کپسول ضدبارداری قابل کاشت در بازار نروژ وجود دارد. این نوع کپسول ها تقریباً اندازه چوب کبریت و حاوی هورمون پروژستوژن ترکیبی هستند. آنها زیر پوست بازوی زن کاشته می شوند و بسته به نوع کپسول بین سه الی پنج سال باقی می مانند. این کار در مطب پزشک انجام می گیرد. کپسول های کاشته شده مانع از تخمک گذاری می شوند و با تأثیر بر مخاط گردن رحم از رسیدن اسپرم به لوله های فالوپ (مجاری عبور تخم) جلوگیری می کنند. کپسول های ضد بارداری قابل کاشت وسیله مطمئنی برای جلوگیری از بارداری می باشند.
حلقه های مسی
حلقه مسی (که به سیستم درون رحمی (IUS) یا دستگاه درون رحمی (IUD) نیز معروف است) مانند حلقه هورمونی در رحم زن قرار داده می شود. حلقه مانع از چسبیدن اسپرم به رحم می گردد. همچنین مانع از حرکت اسپرم در رحم می گردد. حلقه هورمونی به مدت پنج تا ده سال مؤثر است و وسیله ای بسیار مطمئن برای جلوگیری از بارداری می باشد. حلقه های مسی ممکن است به پریود های شدیدتر و بعضاً توأم با درد منجر شوند.
نابارور سازی
نابارور سازی آخرین وسیله جلوگیری از بارداری است. مرد یا زنی که نابارور شده است دیگر نمی تواند بچه دار شود. این عمل به ندرت برگشت پذیر است. بنابراین قبل از اقدام به نابارور سازی، لازم است کاملاً در مورد آن فکر کنید.
ضد بارداری اضطراری
اگر مقاربت تقریباً زمانی صورت گیرد که زن در دوره تخمک گذاری باشد، احتمال بارداری ٪٢٠ است. اگر در چنین زمانی بدون استفاده از وسایل ضد بارداری اقدام به مقاربت کرده باشید، می توانید قرص های ضد بارداری اضطراری را بدون نسخه پزشک از داروخانه تهیه کنید. این قرص ها حاوی دوزهای بالایی از هورمون های مخصوص هستند که باید ظرف ٧٢ ساعت از زمان مقاربت مصرف شوند. لازم است سه یا چهار هفته بعد به پزشک خود مراجعه و از بارداری یا عدم بارداری خود اطمینان حاصل کنید. اگر بارداری ادامه یابد، مصرف این قرص ها می تواند برای جنین مضر باشد. همچنین می توان با قرار دادن یک حلقه ظرف پنج روز بعد از مقاربت جنسی، از بارداری جلوگیری نمود.
روش های ضد بارداری نامطمئن
دوره های ایمن تر
اصولاً با اجتناب از مقاربت طی دورانی که زن تخمک گذاری می کند، می توان از بارداری جلوگیری کرد. این روش بسیار نامطمئن است زیرا هم طول چرخه و هم زمان تخمک گذاری از زنی به زن دیگر بسیار متفاوت است.
روش بیرون ریختن اسپرم
اگر مقاربت جنسی قبل از آنکه انزال صورت گیرد قطع شود، ممکن است از بارداری جلوگیری شود. اما، این روش بسیار نامطمئن است. بعضی از اسپرم ها می توانند قبل از آنکه انزال صورت گیرد وارد مهبل شوند و اسپرم موجود روی پوست اطراف مهبل می تواند وارد مهبل شود

سازمان ملل اعلام کرد شمار نوزادان پسر در آسیا به دلیل استفاده نابجا از فناوری‌های پزشکی براثر سنت‌های فرهنگی رو به افزایش است.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از رویترز ، “صندوق جمعیت سازمان ملل” اعلام کرد: آسیایی‌ها بخصوص در کشورهای هند و چین به استفاده از روش‌های پزشکی ماورای صوتی و آمنیوسنتز برای تشخیص جنسیت نوزاد و سپس سقط جنین‌های ناخواسته دختر شناخته شده‌اند.

این گرایش به‌تازگی در کشورهای نپال و ویتنام نیز پدیدار شده است.
خانم “پورنیما مانی” معاون مدیر اجرایی صندوق جمعیت سازمان ملل گفت: فکر نمی‌کنم که لازم باشد فناوری را تقبیح کنیم، اما متاسفانه از فناوری استفاده نادرست می‌شود.
شیوه‌های تشخیصی ماروای صوتی و آمنیوسنتزی به پزشکان در تشخیص نقصان‌های جنین و وضعیت سلامت آن کمک می‌کند. در شیوه آمنیوسنتز از طریق وارد کردن سوزن به زهدان از مایع آمنیوتیک برای تشخیص بیماری یا جنسیت جنین نمونه‌برداری می‌شود.
بسیاری از مردم ویتنام می‌خواهند که فرزند اول آنان پسر باشد که این بخشی سنت فرهنگی آنان برای ادامه دودمان خانوادگی و حمایت از والدین در سن پیری است.
پژوهشگران سازمان ملل می‌گویند: هر چند در کشور ویتنام با ‪ ۸۵‬میلیون نفر جمعیت، “نسبت جنسیتی میزان موالید” در این زمان مساله مهمی نیست اما این نسبت تا یک دهه آینده ممکن است به مشکلی جدی تبدیل شود.
در کشور ‪ ۳۰‬میلیونی نپال، زنان در مناطق نزدیک به مرز کشور هند به مراکز درمانی هند می‌روند.
تحقیق برنامه جمعیت سازمان ملل که هفته گذشته در کنفرانس سلامت جنسی و تولید مثل آسیا – اقیانوسیه در “حیدرآباد” هند ارائه شد، حاکی است: این مساله اکنون در نپال یک نگرانی جدی نیست اما احتمال دارد تقاضا برای تشخیص جنسیت در نپال در آینده افزایش یابد.
مانی گفت: در این جوامع که بخش بزرگی از آنها روستایی است، تغییر توازن جنسیتی جمعیت می‌تواند پیامدهایی مانند قاچاق زنان و خشونت را به همراه داشته باشد.
سقط جنین در ویتنام قانونی است و در این کشور در برابر هر ‪ ۱۱۰‬نوزاد پسر یکصد نوزاد دختر متولد می‌شود. در این حالی است که نسبت طبیعی در این زمینه ‪ ۱۰۵‬به ‪ ۱۰۰‬است.
این نرخ در چین در سال ‪ ۱۲۰ ، ۲۰۰۵‬پسر در برابر ‪ ۱۰۰‬دختر بوده است.
آمار کشور هند در سال ‪ ۲۰۰۱‬نیز حاکی است نسبت تولد نوزادان پسر و دختر در این کشور ‪ ۱۰۸‬به ‪ ۱۰۰‬بود.

pezeshk . us

 

سلامت و بهداشت فرد در جامعه تحت تاّثیر خصوصیات جمعیتی آ ن جامعه ای است که فرد جزئی از آن می باشد ، اگر چه در کشورهای در حال توسعه بعلت افزایش سطح خدمات بهداشتی از میزان مرگ ومیر کاسته شده است ،ولی به علت افزایش جمعیت کیفیت خدمات بهداشتی در سطح پائینی قرار دارد .


  افزایش جمعیت سبب اختلاف عرضه و تقاضای بهداشتی شده و کم وکیف خدمات بهداشتی را تحت
تاّثیر قرار می دهد در جوامعی که رشد جمعیت بالا است میزان افراد زیر ۱۵ سال و کودکان آن جامعه بالا می باشد و بیشترین حجم خدمات بهداشتی معطوف آنها خواهد شد ، در نتیجه با کمبود امکانات و منابع مواجه خواهیم شد .
 در راستا ی این سیاستها ، دولت بر آن شد تا از طریق کنترل جمعیت و اجرای برنامه های تنظیم خانواده در سطح کشور تا حدودی از نتایج زیانبار رشد جمعیت جلو گیری نماید .
 هدف از اجرای  این طرح تاّ مین سلامت مادران و کودکان از یک طرف و از طرف دیگر ایجاد هماهنگی بین رشد جمعیت و ابزار و عوامل توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی کشور است که نهایتا تا مین عدالت اجتماعی را نیز میسر می سازد .

 *مهمترین اهداف برنامه تنظیم خانواده در زمینه تاّ مین سلامت مادر وکودک بشرح زیر می باشد:
 -کاهش مرگ و میر کودکان
- کاهش مرگ و میر  مادران
- جلوگیری از حاملگیهای پر خطر
- کاهش بیماریهای ژنتیکی
- جلوگیری از سوء تغذیه مادران و کودکان با فاصله گذاری بین تولد ها
-  جلو گیری از حاملگی نا خواسته و نهایتاّ کاهش سقط های غیر قانونی .
  ***مراحل انجام برنامه تنظیم خانواده :
 ۱-   مشاوره :
یکی از روشهای آموزش بهداشت برای کمک به افراد خانواده هاست ، یک ارتباط دو طرفه و چهره به چهره که کمک میکند تا زن  و شوهر مناسبترین روش پیشگیری از بارداری را انتخاب کنند .مشاوره باید بر اساس نیاز فرد اطلاعات لازم درباره همه روشها را به او بدهد و نهایتاّ خود شخص تصمیم بگیرد که از چه روش پیشگیری استفاده کند .
 ۲- معاینات :
 پس از انتخاب روش باید در اولین مراجعه معاینات لازم صورت گیرد ،سپس ۳ ماه بعد و بعداز آن سالی یکبارانجام شود .
معاینات شامل موارد زیر است :
الف –اندازه گیری فشار خون
ب- اندازه گیری وزن
پ -معاینه تیروئید
ت- معاینه پستان
ث- واریس
ج-معاینه قلب وریه
چ- معاینه زنانگی
 * معاینه تیروئید :
برای معاینه تیروئید  از مادر بخواهید در مقابل شما بایستد و چانه را در وضعیت عادی قرار دهد ،در حالت عادی در قسمت پائین گردن بر آمدگی مشاهده نمی شود و خالی است ، در آنهائی که گواتر دارند بالای فرو رفتگی جناغ بر آمدگی دیده می شود که معمولاّ از خط میانی به دو طرف گسترده شده است . این برآمدگی گاهی کوچک و به اندازه یک بادام است ولی ممکن است بزرگتر باشد و حتی آن چنان بزرگ شود که همه قسمتهای گردن را بگیرد و به زیر چانه برسد .
* معاینه پستان :
روش معاینه به شکل زیر می باشد :
برای معاینه پستان چپ ،از دست راست و برای معاینه پستان راست ،از دست چپ باید استفاده کرد و با ۲ یا ۳ انگشت استفاده نمود .،از انگشت شست نباید استفاده کرد چون با قرار گرفتن نسج پستان بین انگشت شست و سایر انگشتان باعث اشتباه تشخیصی خواهد شد . پستان باید با حرکات دورانی انگشتان ، لمس شده و با فشار مختصر ، در حلیکه پوست ناحیه مورد معاینه ثابت نگه داشته شده ، دست را روی بافتهای زیر پوست حرکت دهد .از انتهای بالای پستان تا انتهای پائینی و از جناغ سینه تا تمام زیر بغل باید معاینه شود .در انتهای معاینه نوک پستان را مانند حالت دوشیدن فشار بدهند تا اگر ترشحی وجود داشته باشد ، از آن خارج شود . در صورت احساس  هر نوع توده ای  یا فرو رفتگی ، بر آمدگی ، قرمزی ، تغییرات شکل ظاهری و رنگ نوک پستان بایستی فرد را
 به پزشک ارجاع داد .
 
*واریس :
از مراجعه کننده درخواست نمائید روی صندلی بنشیند و جوراب خود را در آورد بطوریکه ساق پای او دیده شود ،پشت ساق پا را از نظر وجود رگهای بر جسته و تیره رنگ بررسی نمائید در صورتیکه رگهای تیره و بر جسته دیده شود  فرد واریس دارد .
 
*معاینه قلب وریه :
 جهت معاینه ارجاع به پزشک داده شود .
 * معاینه زنانگی :
 ارجاع به ماما داده شود .
لازم به ذکر است که هر خانم در سنین ۲۰ تا ۶۵ سال که سابقه ازدواج دارد لازم است هر ۳ سال یکبار جهت انجام پاپ اسمیر  ارجاع داده شود.
 ۳-مراقبت :
در هر بار مراجعه باید آموزشهای لازم را در مورد وسیله پیشگیری مورد استفاده به مادر بدهید .
 *** آشنائی با انواع روشهای پیشگیری از بارداری :
  قرصهای خوراکی :
 **قرصهای ترکیبی
 یکی از روشهای جلوگیری از بارداری ، مصرف قرصهای ترکیبی است که به دو شکل HD, LD و سه مرحله ای ( تری فازیک ) موجود میباشد . .در صورت مصرف صحیح این روش تا ۹/۹۹ درصد از حاملگی پیشگیری می کند .
 *مزایای قرصهای ترکیبی :
برگشت سریع باروری پس از قطع روشها
کاهش بروز بیماریهای خوش خیم و سرطانهای رحم وتخمدان
 *طرز مصرف :
مصرف این قرصها ،‌در ۵ روز اول قاعدگی آ غاز می شود . بهتر است که مصرف آن از روز اول خونریزی قاعدگی شروع شود ، قرص در ساعات خاصی از شبانه روز تا پایان بسته ۲۱ عددی خورده شود ، مصرف بسته بعدی پس از یک فاصله هفت روزه آ غاز خواهد شد .
 *فراموشی خوردن HD,LD :
در صورت فراموشی خوردن یک قرص و به خاطر آ وردن آ‌ن تا زمان مصرف قرص بعدی ،‌به محض به یاد آ‌وردن قرص فراموش شده خورده و خوردن بقیه قرصها طبق معمول ادامه می یابد .
چنانچه دو قرص فراموش شود ، به محض به خاطر آ وردن در دو شب بعد هر شب دو قرص خورده شده و بقیه قرصها طبق معمول ادامه یافته وتا یک هفته از یک روش کمکی پیشگیری از بارداری استفاده می شود .
در صورت فراموشی بیش از  دو قرص ، خوردن بقیه قرصها ( روزی یک عدد) ادامه یافته و به مدت یک  هفته از روش کمکی دیگر نیز استفاده وبلافاصله پس از اتمام این بسته مصرف بسته بعدی ( بدون فاصله هفت روز ) آغاز می گردد .
 
*فراموشی مصرف قرص تری فازیک :
در صورت فراموشی مصرف یکی از قرصها در زمان مقرر و بخاطر آ وردن آن در کمتر از ۱۲ ساعت پس از زمان همیشگی ، بلافاصله آ ن قرص مصرف و بقیه قرصها در موعد مقرر خورده خواهد شد ، شایان ذکر است که گذشت زمان کمتر از ۱۲ ساعت از زمان معمول خوردن قرص ‌تاّ ثیر پیشگیری از بارداری آن را کاهش نمی دهد.
در صورت فراموشی مصرف یکی از قرصها در نوبت مقرر و بخاطر آ‌وردن آن پس از ۱۲ ساعت از زمان همیشگی ، قرص فراموش شده خورده نشده ولی مصرف بقیه قرصها طبق برنامه ادامه می یابد در این موارد حتماّباید از یک روش کمکی دیگر مثل کاندوم نیز به منظور جلوگیری از بارداری تا پایان بسته استفاده شود .
 ** قرصهای پروژسترونی ( لایسترنول ) :
لایسترونول ، قرص پیشگیری از بارداری بوده که مادران شیرده تا ۶ ماه پس از زایمان می توانند از آ ن به منظور فوق استفاده نمایند . این قرص باید هر روز  راّ س ساعت معینی خورده شود . در صورت مصرف صحیح این قرص همزمان با شیر دهی ۹۹% از حاملگی جلوگیری می کند .
 *مزایای قرص لایسترنول :
بر مقدار و کیفیت شیر مادر تاّ‌ثیر منفی ندارد .
مدت زمان شیر دهی را افزایش می دهد.
 *نحوه مصرف :
در صورت قاعده نشدن مادر شیرده و تغذیه انحصاری شیر خوار با شیر مادر مصرف قرص ۶ هفته بعد از زایمان آ غاز خواهد شد .
در صورت بازگشت قاعدگی و تغذیه انحصاری با شیر مادر ،‌مصرف قرص باید در ۵ روز اول قاعدگی و ترجیحاّ روز اول شروع شود .
هر بلیستر دارای ۲۸ قرص بوده که باید هر شب یک عدد راّ س ساعت معینی خورده شود . شروع مصرف بسته بعدی قرص ، بلافاصله پس از پایان بسته قبلی است .
دقت شود که : بین دو بسته قرص نباید هیچ فاصله زمانی وجود داشته باشد .
 *فراموشی مصرف قرص شیردهی :
فراموشی مصرف یک قرص تا ۳ ساعت مساّ له ای نبوده و ضمن خوردن قرص فراموش شده (‌تا ۳ ساعت ) برای خوردن قرصهای بعدی در ساعت مقرر تاّ کید می گردد .
در صورتی که مصرف یک قرص بیش از ۳ ساعت به تاّ خیر افتد و یا خوردن یک قرص تا نوبت بعدی فراموش شود ، در هر زمان که به یاد آ‌ید قرص فراموش شده خورده خواهد شد ، ضمناّ تا ۲ روز هم از یک روش دیگر مانند کاندوم استفاده شود .
در صورتی که مصرف ۲ قرص ( ۲ روز) فراموش شود بایدبه محض به یاد آوردن ، قرصهای فراموش شده یکجا خورده شده و مصرف بقیه قرصها ادامه یافته و تا ۷ روز از روش کمکی مثل کاندوم استفاده شود . در صورت داشتن نزدیکی محافظت نشده در این دو روز از روش اورژانسی پیشگیری استفاده شود . در صورت قاعده نشدن در مدت ۶-۴ هفته پس از فراموشی ،‌بررسی بارداری لازم است .
 
**روش اورژانسی پیشگیری از بارداری :
اورژانس پیشگیری از بارداری روشی است که پس از تماس جنسی بدون استفاده از روشهای مطمئن پیشگیری از بارداری ، در پارگی کاندوم و یا هر موردی که احتمال بارداری ناخواسته پس از تماس جنسی را داشته باشد ، استفاده می شود.
 *زمان شروع مصرف :
مصرف اولین دوز این روش باید حداکثر در فاصله زمانی ۷۲ ساعت از تماس جنسی مشکوک صورت گیرد.
 *طریقه مصرف :
 اگر بیش از ۷۲ ساعت از زمان نزدیکی مشکوک نگذشته باشد ( مصرف اولین دوز این روش باید حداکثر در فاصله زمانی ۷۲ ساعت از تماس جنسی مشکوک صورت گیرد .)میتوانید با کاربرد یکی از روشهای زیر از حاملگی نا خواسته جلوگیری نمائید .
-قرص HD ، ۲ عدد در اولین فرصت و ۲ عدد ۱۲ ساعت بعد
-قرصLD ، ۴ عدد در اولین فرصت و ۴ عدد ۱۲ ساعت بعد
-قرص تری فازیک ، ۴ عدد قرص سفید در اولین فرصت و ۴ عدد قرص سفید ۱۲ساعت بعد .
تذکرهای حین مصرف :
- بهتر است قرص با شکم خالی خورده نشود .
- در صورت استفراغ تا دو ساعت پس از استفاده ، قرص مجدداّ تکرار شود .
-بعد از مصرف در صورت قاعده نشدن در عرض ۳ هفته پس از مصرف به پزشک ارجاع داده شود.
  کاندوم :
کاندوم یک وسیله پیشگیری از بارداری از جنس پلاستیکی ( لاتکس ) است . تنها روشی است که علاوه بر پیشگیری از بارداری از انتقال بیماریهای قابل انتقال از طریق جنسی مانند ایدز جلو گیری میکند .
 *مزایای این روش :
-کاهش بروز سرطان دهانه رحم
- کمک به جلوگیری از انزال زودرس
- نداشتن اثر بر شیر دهی
- قابل استفاده بلافاصله بعد از زایمان
- نداشتن آ ثار هورمونی
  *نکات قابل توجه در مصرف کاندوم :
-در هر بار نزدیکی باید از کاندوم جدید استفاده شود .
-بهتر است قبل از مصرف کاندوم از سوراخ نبودن و سالم بودن آن مطمئن شوید .
-کاندوم باید در حالت نعوظ  وقبل از انجام نزدیکی به روی آ لت کشیده شود .
-لازم است بلافاصله بعد از انزال برای خروج کاندوم اقدام شود ، برای این کار در حالیکه هنوز نعوظ وجود دارد ،‌با گرفتن حلقه بالائی کاندوم نسبت به خارج نمودن آن اقدام شود .
-مالیدن وازلین ، روغن نباتی ، گیاهی و… احتمال آ سیب به کاندوم و پاره شدن آ‌ن را افزایش خواهد داد. لازم است که استفاده از این گونه مواد خودداری گردد.
-حین استفاده باید مواظب بود که کاندوم با ناخن یا انگشتر سوراخ نشود.
-باید توجه نمود که کاندوم بعد از انزال در داخل واژن باقی نماند .
-نباید از کاندوم شکننده ، تاریخ گذشته ، تغییر شکل و تغییر رنگ داده و یا کاندومی که بسته بندی داخلی آ ن صدمه دیده است ، استفاده کرد .
-کاندوم بایستی دور از نور آ‌فتاب ، گرما ، رطوبت ، نور لامپ فلوئورسنت و اشعه ماورای بنفش بوده و در جای خنک وتاریک نگهداری شود .
-در صورت شک به سوراخ بودن ، پاره بودن و … بعد از نزدیکی از روش اورژانسی پیشگیری استفاده کنید .
 آ مپول
یک روش تزریقی پیشگیری از بارداری است که سه ماه از بارداری جلوگیری می کند ، اثر بخشی این روش در سال اول استفاده بیش از ۷/۹۹ % است .
 *مزایای این روش :
-اثر بخشی بالا
-مناسب برای افراد مبتلا به دیابت و بیماری تیروئید
-افزایش شیر مادر
-کاهش ابتلا به سرطانهای رحم و تخمدان ،کم خونی
-    آسانی استفاده
 *طرز استفاده از آمپول :
-  در زمان قاعدگی اولین تزریق در یکی از ۵ روز اول قاعدگی انجام وتا یک هفته نیز از یک روش کمکی دیگر مانند کاندوم اسنفاده میشود.
- در مادران غیر شیرده بلافاصله پس از زایمان و تا ۳ هفته پس از آ ن .
- در مادران شیرده در صورت قاعده نشدن و تغذیه انحصاری با شیر مادر از ۶ هفته بعد از زایمان .
- در صورت قاعده شدن مادر شیرده ، تزریق در یکی از ۵ روز اول قاعدگی انجام شده و تا یک هفته از یک روش کمکی استفاده شود .
- اگر فرد به دنبال قطع یک روش  در ۵ روز اول قاعدگی  مراجعه کند  بلافاصله آمپول تزریق می شود  در غیر این صورت تا فرا رسیدن دوره قاعدگی بعدی از یک روش دیگر استفاده نماید .
-  تا ۵ روز بعد از سقط سه ماهه اول ودوم استفاده از آ مپول منعی ندارد، اما بعد از آ‌ن زمان تزریق منوط به دریافت پاسخ منفی تست بارداری میباشد.
- آمپول هر سه ماه یکبار تزریق میگردد اما اگر در محدوده زمانی ۲ هفته زودتر و ۲ هفته دیر تر مراجعه شود مشکلی نخواهد داشت .
 
*موارد قابل توجه :
-در موارد قطع قاعدگی در استفاده کنندگان از روش اطمینان دادن به فرد در مورد بی خطر بودن آن ضروری است و نیز فرد باید مطمئن شود که قطع قاعدگی دلیل وجود بارداری نخواهد بود.
-  وجود لکه بینی یا خونریزی بین دوره های قاعدگی شایع و بی خطر بوده اما در صورت ادامه خونریزی به پزشک مراجعه شود .
-  اگر مصرف آمپول با تشدید سر درد ، تاری دید ، از بین رفتن موقت بینائی ،برق زدن در چشم ، اختلال در تکلم و حرکت همراه گردد استفاده از یک روش غیر هورمونی توصیه می شود.
- مصرف آ ن در افراد زیر ۱۶ سال با توجه  به احتمال اثر منفی بر رشد استخوان توصیه نمی شود .
- ممکن است باعث تاّ خیر در باروری گردد.
  آی –یو –دی :
یک وسیله داخل رحمی است  که معمولا ۸ تا ۱۰ سال از بارداری جلوگیری میکند .
 *مزایا :
-اثر بخشی بالا
-  قابلیت برگشت باروری بلافاصله پس از خروج آی – یو –دی.
- طولانی مدت بودن اثر پیشگیری از بارداری
- عدم تاّثیر بر شیر دهی
- نداشتن آثار و عوارض هورمونی
- عدم تداخل با تماس جنسی
 *زمان شروع استفاده از آی یو دی :
-در زمان قاعدگی با توجه به اطمینان از باردار نبودن ، نرمی سرویکس کار گذاری آن در ۵ روز اول خونریزی توصیه میشود .
-  ۶ هفته پس از زایمان
 * موارد ارجاع  :
- دیده نشدن نخ یا عدم لمس نخ آی یو دی
- تاّخیر در قاعدگی  
- خونریزی نا منظم و لکه بینی بین قاعدگی ها
- افزایش خونریزی و درد هنگام قاعدگی
- افزایش ترشحات واژینال
 توبکتومی :
بستن لوله های رحم در خانمها با یک عمل ساده  که از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری کرده  ومانع عمل لقاح میشود.
 *مزایا :
-دائمی بودن
-اثر بخشی بالا
-تاّ ثیر نداشتن بر روابط جنسی
-کاهش ابتلا به سرطان تخمدان
 *زمان انجام عمل :
- در صورت اطمینان از باردار نبودن متقاضی در هر زمانی از سیکل انجام میشود (دو هفته اول سیکل قاعدگی مناسبتر است )
-پس از زایمان طبیعی
- هنگام سزارین
 
*تذکرات بعد از عمل :
- استحمام روزانه
- استفاده از مسکن
- تمیز و خشک نگه داشتن محل بخیه
- نداشتن روابط زناشوئی حداقل تا یک هفته
- خودداری از برداشتن اجسام سنگین تا یک هفته
- مراجعه به پزشک در صورت تب بالاتر از ۳۸ درجه،درد وتورم محل عمل و خروج چرک و خون از آن تا یک هفته ،درد شکمی که بدتر شده یا از بین نرود ،اسهال ،از حال رفتن .
- مراجعه در فاصله ۱۴-۷ روز بعد از عمل جهت کشیدن بخیه
 وازکتومی :
این روش آسانترین و مؤثرترین روش پیشگیری از بارداری است  که بدون تیغ جراحی انجام میگیرد . بسته شدن لوله های اسپرم بر ، از ورود اسپرم به مایع منی جلوگیری می نماید . در این حالت مایع منی فرد بدون اسپرم بوده و لقاح صورت نخواهد گرفت .
 *مزایای وازکتومی:
-میزان موفقیت این روش نزدیک به ۱۰۰% می باشد .
-یک روش دائمی پیشگیری از بارداری است .
-تداخل با فعالیت جنسی ندارد .
-بر قدرت مردانگی و میل جنسی و صفات ثانویه مردانه مثل ریش ، سبیل و صدای مردانه تاّ ثیری ندارد .
-افزایش لذت جنسی
-بر حجم وظاهر مایع منی و کیفیت تماس جنسی تاّ ثیر ندارد.
 *این روش برای افرادی توصیه می شود که :
-میخواهند از روشی استفاده کنند که تداخل با فعالیت جنسی آنها نداشته باشد .
-تصمیم به بچه دار شدن مجدد ندارند .
-به دلیل پزشکی نمی خواهند بچه دار شوند .
-احتمال بروز بیماریهای ژنتیکی در فرزند آنها وجود دارد .
-به علت سهولت عمل و نداشتن عوارض ، وازکتومی را بر لوله بستن همسرشان ترجیح می دهند
 *دستورات بعد از عمل :
-استراحت به مدت یک روز
-آ ب نزدن به محل عمل تا دو روز
-نداشتن تماس جنسی تا ۴ روز
-پوشیدن شورت تنگ و یا بیضه بند و انجام ندادن کار سنگین تا یک هفته
 *موارد قابل توجه :
- بهتر است فرد وازکتومی شده یک هفته پس از عمل برای معاینه محل عمل به پزشک مربوطه مراجعه نماید .
-  فرد وازکتومی شده باید سه ماه بعد از عمل از نظر نبودن اسپرم در مایع منی آ زمایش شود لازم است در این مدت وتا اخذ نتیجه آ زمایش یک روش مطمئن جلوگیری از بارداری (مانند کاندوم ) مورد استفاده قرار گیرد.
-  برای پیشگیری و اطمینان از موفقیت کامل ، انجام آزمایش بعدی با فاصله زمانی یک ماه از
 آ زمایش اول (۴ ماه پس از عمل ) ضروری است .
 *هشدار :
مواردی که فرد وازکتومی شده در صورت رویاروئی با آنها باید فوراّ به مرکز انجام وازکتومی مراجعه نماید :
-تب بیش از ۳۸ درجه تا ۴ هفته ، به ویژه در هفته اول
-درد شدید ناحیه عمل که به مسکن های معمولی پاسخ ندهد .
-خروج خون وچرک از محل زخم
-تورم بیش از حد ناحیه عمل

دستورالعمل روش های پیشگیری از بارداری
در دنیای رو به رشد امروز، حجم اطلاعات و تغییر علم پزشکی آن چنان وسیع است که تقریبا محال است هیچ پزشکی بتواند تمامی مقاله ها و موضوع ها جدید رشته کاری خود را مطالعه کند. نظام های مراقبت بهداشتی در کشورهای دنیا برآن هستند که با کمک و استفاده از آخرین دستاوردهای علمی، مطالب علمی روز را به زبانی ساده و با قابلیت کاربری آسان برای ارائه دهندگان خدمات تبدیل کنند. این امر نیازمند پروتکل ها و دستورالعملهای مشخصی است که باید با مقتضیات زمان و شرایط کشور هماهنگ باشد.
 

قرص های ترکیبی
قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری
توضیح روش:
یکی از روش های جلوگیری از بارداری، مصرف قرص های ترکیبی (حاوی استروژن و پروژسترون) است که به دو شکل یک مرحله ای (HD,LD) و سه مرحله ای (تری فازیک) موجود می باشد. مصرف این قرص ها هر روزه بوده و تجویز آن ها توسط کارکنان بهداشتی تعلیم دیده انجام می شود.
مکانیسم عمل:
۱- جلوگیری از تخمک گذاری،
۲- تاثیر برمخاط داخلی رحم (اندومتر)،
۳- ایجاد اشکال در ورود اسپرم به داخل رحم به دلیل افزایش ضخامت موکوس سرویکس،
۴- جلوگیری از لقاح از طریق تاثیر برحرکات لوله های رحم.
اثربخشی:
اثربخشی قرص های ترکیبی در صورت مصرف صحیح، ۹۹.۹ درصد است.
مزیت ها:
 اثربخشی بالا،
 برگشت سریع باروری پس از قطع روش،
 منظم شدن، کاهش درد و خونریزی قاعدگی (کاهش سندرم پیش از قاعدگی) و کم خونی به دنبال قاعدگی ها،
 کاهش بروز کیست های تخمدانی،
 کاستن از بروز بیماری های خوش خیم پستان،
 افزایش تراکم استخوان ها،
 کاهش بروز بیماری های التهابی لگن ( (PID،
 کم شدن بروز سرطان های رحم و تخمدان،
 کاهش بروز حاملگی خارج از رحم (EP)،
 جلوگیری از بروز تصلب شرایین (آترواسکلروز)،
 کاهش بروز اندومتریوز،
 بهبود آرتریت روماتویید .
عیب ها:
 نامناسب بودن برای افراد فراموشکار( به دلیل لزوم مصرف هر روزه)،
 نیاز به تهیه بسته (بلیستر) جدید در هردوره قاعدگی،
 پیشگیری نکردن از بیماری های منتقله از راه تماس جنسی (STIs)،
 مناسب نبودن برای مادران شیرده در ۶ ماه اول بعد اززایمان.
عوارض شایع و چگونگی برخورد با آن ها:
عارضه های شایع معمولا ًدر ماه های اول مصرف بروز نموده و در عرض ۳-۲ ماه کاهش یافته و یا از بین می رود. این عارضه ها و چگونگی برخورد با آن ها به شرح زیر است:
۱. افزایش وزن: دلایل افزایش وزن، تجمع مایعات در بدن به دلیل اثر پروژسترون، افزایش اشتها و به دنبال آن افزایش مصرف مواد غذایی است. افزایش وزن با ورزش منظم و رژیم غذایی متعادل بهبود می یابد.
۲. لکه بینی وخونریزی بین قاعدگی ها: معمولا در مدت ۳-۲ ماه اول مصرف مشاهده شده ومی تواند ناشی از فراموشی قرص نیز باشد. برای چگونگی برخورد به تذکرهای حین مصرف مراجعه شود.
۳. حساسیت پستان ها: با رعایت توصیه های بهداشتی رفع می گردد. اگر مشکل ادامه یابد، فرد به ماما ودرصورت نیاز به متخصص زنان ارجاع خواهد شد.
۴. سردردهای خفیف: غالبا با مسکن های معمولی برطرف می شود. سردردهای شدید و یا سردردهایی که با فشارخون بالا، علائم عصبی یکطرفه و یا اختلالات بینایی همراه باشد، از علائم هشدار بوده و ارجاع فوری به متخصص مربوطه وتغییر روش را ایجاب می کند.
۵. تهوع: خوردن قرص درصورت تهوع شدید و غیر قابل تحمل ادامه نخواهد یافت. خوردن قرص در هنگام خواب و یا همراه با غذا، راهی موثر برای کاهش شدت تهوع های خفیف و قابل تحمل خواهد بود. درمان موقت تهوع برای ۳-۲ماه اول با داروهای ضد تهوع (مثل ویتامین B۶ شبی یک قرص) نیز امکان پذیر است.
عوارض غیرشایع و چگونگی برخورد با آن ها:
این عارضه ها ممکن است هرگز مشاهده نشده و یا به ندرت مشاهده شود. این عارضه ها عبارت هستند از:
۱. تغییر خلق و خوی(افسردگی)،
۲. لکه های رنگی در پوست صورت (کلوآسما)،
۳. شک به بروز سرطان پستان،
۴. بروز سرطان دهانه رحم (سرویکس)،
۵. بروز تومورهای خوش خیم و بدخیم کبدی (آدنوم و کارسینوم کبد)،
۶. لخته شدن خون در ورید ها (ترومبوز وریدی)، بویژه در افراد سیگاری و مبتلا به اختلالات انعقادی خون،
۷. سکته های قلبی(بویژه در سیگاری ها)،
۸. سکته مغزی (بویژه در افراد سیگاری و فشارخون بالا)،
۹. فشار خون بالا،
۱۰. احتمال بروزخونریزی های نامنظم رحمی،
۱۱. آمنوره.
اگر هر کدام از موارد یاد شده مشاهده شود، ارجاع فرد به متخصص مربوطه ضرورت دارد.
موارد منع مصرف مطلق:
 شک یا اطمینان به وجود حاملگی،
 شک به وجود سرطان پستان، ابتلا و یا سابقه آن،
 بدخیمی های وابسته به استروژن،
 کارسینوم اندومتر یا هر بدخیمی مشکوک یا شناخته شده وابسته به استروژن،
 خونریزی های رحمی بدون علت مشخص،
 مصرف سیگار در افراد ۳۵ ساله وبالاتر،
 بیماری فعال یا مزمن کبدی،
 اختلال کار واضح کبدی و یا هپاتیت ویرال،
 یرقان انسدادی در حاملگی یا سابقه یرقان هم زمان با مصرف قرص،
 آدنوم یا کارسینوم کبد،
 سیروز کبدی خفیف (جبران شده)،
 تومورهای خوش خیم وبدخیم کبد،
 شیستوزومیازیس با فیبروز شدید کبدی،
 ابتلا فعلی یا سابقه ترومبوفلبیت وریدهای عمقی، اختلالات ترومبوآمبولیک و یا شرایط مستعد کننده این بیماری ها،
 بیماری های دریچه ای قلب با عوارضی مثل افزایش فشارریوی، خطر فیبریلاسیون دهلیزی، سابقه اندوکاردیت تحت حادباکتریال و یا مصرف داروهای ضدانعقادی،
 بیماری عروق کرونر قلب،
 بیماری سیانوتیک قلبی،
 سکته مغزی،
 بیماری عروق مغزی یا عروق کرونر، سابقه این بیماری ها یاشرایط مستعد کننده آن ها،
 دیابت با بیماری های عروقی،
 فشارخون بالا (۱۰۰/۱۶۰ میلی متر جیوه و بالاتر)،
 سردرد راجعه شامل میگرن با علائم عصبی موضعی،
 مادران شیردهی که از زایمان آن ها کمتر از شش ماه می گذرد،
 آنژین قلبی ناپایدار Unstable Angina))،
 دیس لیپید می (بخصوص هیپرلیپید می پروتیینی نوعII )
 شرایط نیازمند به بی حرکتی کامل (باید مصرف قرص از ۲۸ روز قبل از عمل جراحی تا پایان دوره بی حرکتی پس از عمل، قطع شود- دادن هشدار قبل و بعد از عمل جراحی بزرگ ضرورت دارد).
 سابقه هر بیماری مرتبط بامصرفOCP مثل: کره، فشارخون بالا، پانکراتیت حاد، پمفیگویید حاملگی، سندرم استیون- جانسون، TTP,HUS.
موارد منع مصرف نسبی:
 فشارخون بین ۱۰۰/۱۶۰ تا ۹۰/۱۴۰ میلیمتر جیوه،
 سابقه فشارخون بالا (بیش از ۱۰۰/۱۶۰ میلی متر جیوه) واندازه نگرفتن آن درحال حاضر،
 نئو پلازی داخل اپیتلیومی تا شدید سرویکس،
 واریس بدون سابقه ترومبو فلبیت،
 بیماری فعال کیسه صفرا،
 خانم های سیگاری بالای ۳۵ سال با مصرف کمتر از ۱۵ نخ سیگار یا کمتر از ۳۵ سال با مصرف بیش از ۱۵ نخ سیگار در روز،
 میگرن بدون علائم عصبی،
 انواع خاصی از دیابت (دیابتی های مبتلابه هیپرتانسیون، نفروپاتی یارتینوپاتی)،
 افسردگی خیلی شدید،
 مصرف دارو برای اپی لپسی (بجز والپروییک اسید)،
 مصرف ریفامپین یا گریزوفولوین،
 بیماری سلول داسی شکل،
 مشکلات گوارشی که جذب قرص را مختل کند.
زمان شروع استفاده از قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری ترکیبی:
وضعیت متقاضی از نظر زمان شروع:
۱. مصرف این قرص ها باید در پنج روز اول قاعدگی (روز اول تا روز پنجم) آغاز گردد. برای اطمینان بیشتر بهتر است که مصرف آن از روز اول خونریزی قاعدگی شروع شود. قرص در ساعت خاصی از شبانه روز تا پایان بسته ۲۱ عددی خورده می شود. مصرف بسته بعدی پس از یک فاصله هفت روزه آغاز خواهد شد.
۲. مصرف این قرص ها پس از زایمان و در دوران شیردهی به دلیل تاثیر آن ها برروی شیرمادر(کم کردن مقدار و ترشح شدن آن در شیر) توصیه نمی شود.(مصرف آن در مادران شیرده تا ۶ ماه پس از زایمان، منع مطلق دارد.)
۳. اگر مادر پس از زایمان به فرزند خود شیر ندهد، می تواند مصرف این قرص ها را سه هفته پس از زایمان آغاز نماید.
۴. مصرف این قرص ها را می توان در پنج روز اول بلافاصله بعد از سقط آغاز نمود.
۵. اگر فرد خواهان قطع کاربرد روش پیشگیری از بارداری فعلی خود (لاینسترونول، آی یو دی، نورپلانت و یا DMPA) و استفاده از قرص های ترکیبی بوده و قطع روش های فوق دریکی از ۵ روز اول قاعدگی اتفاق بیافتد، می تواند مصرف این قرص ها را بلافاصله شروع کند. درغیر اینصورت، آغاز استفاده از قرص های ترکیبی تا قاعدگی بعدی به تاخیرافتاده و تا آن زمان استفاده از کاندوم توصیه می شود. همچنین کاربران لاینسترنول به شرط آمنوره و استفاده مرتب از لاینسترنول، بلافاصله پس از قطع لاینسترنول و کاربران DMPA که دچار آمنوره هستند، اگر DMPA را در فاصله زمانی ۱۴+ ۹۰ روز قبل تزریق کرده باشند، می توانند استفاده از قرص های ترکیبی را آغاز نمایند. درغیر این صورت آغاز استفاده ازقرص به بررسی حاملگی و رد احتمال آن منوط می شود.
تغییر روش از قرص های ترکیبی به روش های دیگر:
 کاربران قرص های ترکیبی، در صورت تمایل به قطع مصرف آن و استفاده از روش های دیگر پیشگیری از بارداری، می توانند روش مورد نظر خود را مطابق دستورالعمل مربوطه شروع نمایند.
آزمایش و معاینه های لازم
جلسه اول :
۱. بررسی وضعیت سلامتی،
۲. اندازه گیری فشارخون،
۳. معاینه پستان و لگن،
۴. آزمایش پاپ اسمیر( ۶-۴ هفته پس از زایمان ومطابق دستورالعمل کشوری)،
۵. بررسی مشکلات انعقادی وچربی های خون (درصورت سابقه ترومبوز و یا بیماری های قلبی در بستگان درجه یک زیر ۵۰ سال).
توجه۱: معاینه تیرویید برای تجویز قرص های پیشگیری از بارداری لازم نیست.
توجه۲: انجام آزمایش ها در ویزیت اول اجباری نیست.
مراجعه های پی گیری:
اولین بررسی پس از ۳ ماه وسپس هر۶ ماه یکبار تا دوسال، و از آن پس در صورت نبودن هرگونه مشکل هرساله و به شرح زیر انجام می شود:
۱. فشارخون،
۲. وزن،
۳. پیگیری بروز علائم هشدار و عارضه ها ودرصورت لزوم بررسی آن ها،
۴. بررسی دقیق تر خانم های با بیماری مزمنی که اثر OCP روی آن بیماری ها مشخص نیست(منظور بیماری هایی است که درموارد منع مصرف قرص اشاره ای به آن نشده است مانند گواتر).
اگر هر کدام از مشکلات یاد شده وجود داشته باشد، ارجاع به متخصص مربوطه انجام می شود.
بررسی قند، چربی و لیپو پروتئین برای خانم های زیر در مراجعه های پیگیری بطور روتین انجام می شود:
 خانم های ۳۵ ساله و بالاتر.
 خانم های باسابقه بیماری قلبی، یا فشار خون بالا.
 دیابتی ها (هرساله).
 خانم های باسابقه دیابت حاملگی (هرساله).
 خانم های چاق.
تذکرهای حین مصرف:
الف- فراموشی مصرف قرص LD و HD:
۱. درصورت فراموشی خوردن یک قرص و بخاطر آوردن آن تا زمان مصرف قرص بعدی، به محض به یاد آوردن قرص فراموش شده، آن قرص خورده شده و خوردن بقیه قرص ها طبق معمول ادامه می یابد.
۲. چنانچه دو قرص فراموش شود، به محض به خاطر آوردن در دو شب بعد، هرشب دو قرص خورده شده و بقیه قرص ها طبق معمول ادامه یافته و تا یک هفته نیز از یک روش کمکی پیشگیری از بارداری استفاده می شود.
۳. در صورت فراموشی بیش از دو قرص درهر زمان از سیکل، خوردن بقیه قرص ها (روزی یک عدد) ادامه یافته و به مدت یک هفته از روش کمکی دیگر نیز استفاده شده و بلافاصله پس از اتمام این بسته، مصرف بسته بعدی (بدون فاصله هفت روزه) آغاز می گردد.
ب- فراموشی مصرف قرص تری فازیک:
۱. درصورت فراموشی مصرف یکی از قرص ها در زمان مقرر و بخاطر آوردن آن در کمتراز ۱۲ساعت پس از زمان همیشگی، بلافاصله آن قرص مصرف و بقیه قرص ها در موعد مقرر خورده خواهد شد. شایان ذکر است که گذشت زمان کمتراز ۱۲ ساعت از زمان معمول خوردن قرص، تاثیر پیشگیری از بارداری آن را کاهش نمی دهد.
۲. درصورت فراموشی مصرف یکی از قرص ها در نوبت مقرر و بخاطر آوردن آن پس از ۱۲ ساعت از زمان همیشگی، قرص فراموش شده خورده نشده، ولی مصرف بقیه قرص ها طبق برنامه ادامه می یابد. در این موارد حتما باید از یک روش کمکی دیگر(مثل کاندوم) نیز به منظور جلوگیری ازبارداری تا پایان بسته استفاده شود.
نکته۱: بجز موارد فوق سایر نکته ها مشابه قرص های LD وHD است.
نکته۲: ضمن ارائه خدمت قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری حداکثر چهار عدد کاندوم در اختیار متقاضی قرار می گیرد تا در موارد فراموشی مصرف قرص از آن استفاده کند.
پ- اگر شک به حاملگی با مصرف هم زمان این قرص ها وجود داشته باشد، باید بلافاصله مصرف آن قطع و تا اطمینان یافتن از وضعیت حاملگی، از یک روش پیشگیری از بارداری مناسب دیگر (مانند کاندوم) استفاده شود.
ت- لکه بینی بین قاعدگی ها در عرض ۳-۲ ماه برطرف می گردد. درصورت برطرف نشدن لکه بینی بعد از ۳-۲ ماه، فقط در یک دوره و در روزهایی که لکه بینی وجود دارد، هرشب دوعدد قرص ال-دی خورده شده که دو روز پس از پایان لکه بینی مجددا به روزی یک عدد تبدیل خواهد شد . اگر مشکل علیرغم این درمان ادامه یابد، ارجاع به متخصص زنان انجام خواهد شد.
ث- آمنوره ناشی از مصرف قرص: درصورت سابقه یک دوره آمنوره با مصرف صحیح قرص، و قاعده نشدن در فاصله هفت روزه بین مصرف دو بسته، می توان بسته بعدی را پس از پایان فاصله هفت روزه آغاز نمود. ولی شروع بسته سوم مشروط به قاعده شدن پس از پایان بسته دوم است. درغیر این صورت( دو دوره آمنوره متوالی)، باید وجود حاملگی بررسی شود.
اگر آمنوره با مصرف نادرست قرص هم زمان گردد، آزمایش بارداری(β-HCG) انجام می شود که درصورت منفی بودن مصرف بسته بعدی شروع شده و اگر آمنوره ادامه یابد، فرد به مراکز تخصصی ارجاع خواهد شد.
ج- استفراغ به فاصله ۲-۱ ساعت بعد از خوردن قرص: یک قرص(از یک بسته دیگر) خورده شده و مصرف مرتب بقیه قرص های بسته اصلی در زمان مقرر ادامه می یابد. درصورت تداوم استفراغ و یا اسهال شدید، ضمن مصرف قرص درزمان مقرر، روش کمکی آغاز شده و استفاده از آن تا یک هفته پس از اتمام بیماری ادامه خواهد یافت.
هشدارها و چگونگی برخورد با آن ها:
عوارض جدی به دنبال مصرف قرص نادر است، ولی اگر هرکدام از علامت های زیر (که نشان دهنده یک مشکل جدی است) بروز کند، مصرف کننده فورا به بیمارستان ارجاع می شود:
۱. درد شدید در قسمت بالای شکم،
۲. درد قفسه سینه و یا تنگی نفس یا سرفه با خلط خونی،
۳. تورم یا درد شدید در یک پا،
۴. مشکلات چشمی (تاری دید، دوبینی و کوری)،
۵. سردرد غیر معمول (سردرد شدید و یا ضربانی و یا سردرد در یک طرف سر).
موارد قابل توجه در پیگیری ها و مراجعه های بعدی:
پیگیری مصرف کنندگان قرص های پیشگیری از بارداری دارای اهمیتی ویژه است. به منظور پیگیری موارد ذیل باید به مصرف کنندگان تاکید شود:
 طی یک هفته قبل از پایان بسته، برای دریافت بسته بعدی مراجعه نمایند.
 در هر مراجعه برای دریافت بسته جدید باید در خصوص چگونگی مصرف، رضایت از روش، شکایت ها، هشدارها و یا عوارض مصرف با دقت پرسش شود.
محدوده سنی استفاده از قرص های ترکیبی پیشگیری از بارداری: مصرف این نوع قرص ها (با رعایت موارد مندرج در موارد منع مصرف قرص های ترکیبی) می تواند تا۵۰ سالگی ادامه یابد.
قرص پروژسترونی دوران شیردهی
قرص های پروژسترونی پیشگیری از بارداری (لاینسترنول)
توضیح روش:
لاینسترنول، قرص خوراکی پیشگیری از بارداری بوده که مادران شیرده تا ۶ ماه پس از زایمان می توانند از آن به منظور فوق استفاده نمایند. این قرص باید هر روز راس ساعت معینی خورده شده و تجویز آن توسط کارکنان بهداشتی تعلیم دیده انجام می شود.
مکانیسم عمل:
۱. دشوار نمودن رسیدن اسپرم به رحم به دلیل افزایش غلظت ترشحات دهانه رحم،
۲. جلوگیری از تخمک گذاری ماهانه (در نیمی از موارد)،
۳. تاثیر بر مخاط داخلی رحم (اندومتر).
اثربخشی:
 اثربخشی این قرص هم زمان با شیردهی ۹۹% است.
مزیت ها:
 نداشتن اثر منفی بر کمیت و کیفیت شیرمادر،
 افزایش مدت زمان شیردهی،
 قابل استفاده در مادران شیرده با موارد منع مصرف استروژن(فشارخون، لوپوس، میگرن، افراد سیگاری بالای ۳۵ سال، افراد مبتلا به اختلال تحمل گلوکز)،
 عدم نیاز به قطع روش قبل از عمل جراحی.
عیب ها:
 قرص ها باید همه روزه، راس ساعتی معین خورده شوند. درغیراینصورت (بویژه در مادران شیردهی که قاعدگی آن ها بازگشته است)، احتمال شکست روش افزایش می یابد.
عارضه شایع و چگونگی برخورد با آن:
خونریزی نامرتب رحمی: این عارضه معمولا” در ماه های اول مصرف دیده شده و ۲ تا ۳ ماه پس از آغاز مصرف از بین رفته و یا کاهش می یابد. درصورت تداوم خونریزی نامرتب و یا نارضایتی فرد، برای قطع خونریزی تا پنج روز، کپسول مفنامیک اسید(۲۵۰میلی گرمی)، روزی سه بار ودرهر بار دو کپسول و روزی یک قرص آهن تجویز می گردد. در صورت تداوم خونریزی علیرغم درمان، فرد به متخصص زنان ارجاع خواهد شد.
عوارض غیرشایع و چگونگی برخورد با آن ها:
این عارضه ها ممکن است هرگز مشاهده نشده و یا به ندرت مشاهده شود. اگر هرکدام از این عارضه ها بروز نماید، ارجاع به سطح بالاتر (مطابق شرح زیر) ضرورت خواهد یافت. این عارضه ها عبارت هستند از:
۱. کیست های تخمدانی: ارجاع به متخصص زنان.
۲. حاملگی خارج از رحم (EP): ارجاع به متخصص زنان.
۳. خونریزی شدید: تا پنج روز، روزی سه نوبت و در هر نوبت دو عدد کپسول مفنامیک اسید(۲۵۰میلی گرمی) ونیز یک قرص آهن تجویز میگردد. اگر خونریزی علیرغم درمان یادشده ادامه یابد، ارجاع فرد به متخصص زنان ضروری است.
۴. سردرد: درصورت بروز سردردهای شدید(میگرن، سردردهای همراه با تاری دید) ویاسردردهای طولانی مدت ومزاحم، باید فردرا به متخصص داخلی یا اعصاب ارجاع داد.
۵. حساس شدن پستان ها: حساس شدن پستان ها با رعایت توصیه های بهداشتی رفع می گردد. درغیراین صورت باید فرد را به ماما ودرصورت نیاز به متخصص زنان ارجاع نمود.
موارد منع مصرف مطلق:
 خونریزی غیر طبیعی رحمی،
 اختلالات مزمن یا حاد کبدی ( تومور، هپاتیت و …)،
 ابتلا به سرطان پستان.
موارد منع مصرف نسبی:
 سابقه سرطان پستان،
 چاقی شدید،
 سابقه کلستاز بارداری،
 فشارخون بالا (۱۰۰/۱۶۰ میلی متر جیوه و بالاتر)،
 مصرف هم زمان داروهای ضد تشنج و ریفامپین،
 سابقه حاملگی خارج رحمی ( EP).
زمان شروع و استفاده از لاینسترنول:
۱. در صورت قاعده نشدن مادر شیرده و تغذیه انحصاری شیرخوار با شیرمادر، مصرف قرص ۶ هفته پس از زایمان آغاز خواهد شد.
۲. در صورت بازگشت قاعدگی و یا تغذیه انحصاری با شیرمادر، مصرف قرص باید در ۵ روز اول قاعدگی و ترجیحا” روز اول شروع شود.
۳. اگر مادر شیردهی از سایر روش های پیشگیری از بارداری استفاده نموده و خواهان تغییر آن و استفاده از لاینسترنول باشد، اگر کمتر از ۶ ماه از زمان زایمان وی گذشته باشد، باید بلافاصله پس از قطع روش قبلی، مصرف لاینسترنول را آغاز کند.
چگونگی استفاده از لاینسترنول:
 هر بلیستر لاینسترنول، دارای ۲۸ قرص بوده که باید هر شب یک عدد از آن راس ساعت معینی خورده شود.
 شروع مصرف بسته بعدی قرص، بلافاصله پس از پایان بسته قبلی است.
دقت شود که: بین دوبسته قرص نباید هیچ فاصله زمانی وجود داشته باشد.
فراموشی مصرف لاینسترنول:
۱. فراموشی مصرف یک قرص تا ۳ ساعت مسئله ای نبوده و ضمن خوردن قرص فراموش شده (تا ۳ ساعت) ، آموزش و تاکید برای خوردن قرص بعدی در ساعت مقرر لازم است.
۲. در صورتی که مصرف یک قرص بیش از ۳ ساعت به تاخیر افتد و یا خوردن یک قرص تا نوبت بعدی فراموش شود، هر زمان که به یاد آید، قرص فراموش شده خورده شده و قرص نوبت بعدی نیز در زمان تعیین شده خورده خواهد شد. ضمنا” تا ۲ روز هم از یک روش دیگر مانند کاندوم استفاده شود.
۳. در صورتی که مصرف ۲ قرص (۲ روز) فراموش شود باید به محض به یاد آوردن، قرص های فراموش شده یکجا خورده شده و بقیه قرص ها ادامه یافته و تا ۷ روز از روش مضاعف مثل کاندوم استفاده شود. در صورت داشتن نزدیکی محافظت نشده در این دو روز از EC استفاده شود. درصورت قاعده نشدن در مدت ۶-۴ هفته پس از فراموشی، بررسی بارداری لازم است.
۴. درصورت فراموشی بیش از دو قرص و داشتن نزدیکی محافظت نشده درعرض ۷۲ ساعت اخیر، تجویز EC ومشاوره برای انتخاب روش مناسب دیگر صورت گیرد. درصورتی که از نزدیکی محافظت نشده وی در زمان عدم مصرف قرص، بیش از ۷۲ ساعت می گذرد، بررسی بارداری ضروری است.
آزمایش و معاینه های لازم:
۱. اندازه گیری و ثبت فشار خون.
۲. پاپ اسمیر(با توجه به دستورالعمل کشوری).
۳. چنانچه نکته خاصی در شرح حال موجود باشد، معاینه لازم حسب مورد صورت خواهد گرفت.
هشدارها و چگونگی برخورد با آن ها:
اگر هرکدام از علائم:
 سردرد شدید (میگرن، سردردهای همراه با تاری دید)،
 درد شدید قفسه سینه پس از شروع مصرف لاینسترنول،
 خونریزی نامرتب رحمی و یا هر خونریزی بدون دلیلی که احتمال بیماری زمینه ای و یا حاملگی را مطرح نماید،
 زردی پوست و چشم،
 درد شدید شکمی بخصوص در قسمت پایین شکم و لگن (احتمال EP و پارگی کیست تخمدان)،
بروز نماید، مراجعه به متخصص مربوطه یا بیمارستان ضروری است.
موارد قابل توجه در پیگیری ها و مراجعه های بعدی:
 در صورت نبودن عارضه برای مصرف کننده و داشتن موجودی کافی در محل ارائه خدمت، می توان چند بسته قرص در اختیار متقاضی قرار داد.
 گیرنده خدمت باید اطمینان داشته باشد که می تواند در هر زمانی که مایل باشد برای دریافت کمک، راهنمایی و یا تغییر روش مراجعه کند.
 آگاهی و توانایی مصرف کننده در شناختن علائم هشدار تا اینکه در صورت رویارویی با هر یک از آن ها به بیمارستان و یا نزدیک ترین مرکز بهداشتی درمانی مراجعه نماید.
 سوال درباره رضایت مصرف کننده از روش، طریقه مصرف و یا مشکلات احتمالی در هر بار مراجعه.
 ارجاع به سطح بالاتر درصورت نیاز.
روش اورژانس پیشگیری از بارداری
توضیح روش:
روش اورژانس پیشگیری از بارداری (Emergency Contraception)، روشی است که پس از تماس جنسی بدون استفاده از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری و یا هرموردی که احتمال بارداری ناخواسته پس از تماس جنسی را داشته باشد، استفاده می شود. این روش توسط کارکنان بهداشتی آموزش دیده تجویز میگردد. از این روش نباید به عنوان یک روش دایمی پیشگیری از بارداری استفاده نمود.
مکانیسم عمل:
۱. تاثیر بر مخاط داخلی رحم (اندومتر)،
۲. جلوگیری از تخمک گذاری،
۳. اختلال درحرکات لوله ها.
اثر بخشی:
اثربخشی این روش ۹۸-۹۷ درصد بوده و با فاصله زمانی تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش ارتباط قابل توجهی دارد. هر چقدر فاصله زمانی تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش کوتاه تر باشد، اثربخشی آن بیشتر خواهد بود.
عارضه ها و چگونگی برخورد با آن ها:
۱. تهوع واستفراغ حین مصرف: بهتر است قبل و ۶-۴ ساعت پس از مصرف هر دوز EC از یک داروی ضد تهوع مانند دیمن هیدرینات یا دیفن هیدرامین استفاده شود. قرص دیمن هیدرینات ۵۰-۲۵ میلی گرم ۴-۳ بار در روز یا قرص (شربت) دیفن هیدرامین ۵۰-۲۵ میلی گرم (۴-۲ قاشق غذاخوری کوچک) که مصرف دوز اول آن نیم ساعت قبل از خوردن قرص EC و دوزهای بعدی (درصورت نیاز) با فاصله های ۶ ساعته پس از آن است، در کاهش شدت تهوع و استفراغ موثر است.
۲. اختلال قاعدگی: ممکن است که قاعدگی بعدی چند روز زودتر یا دیرتر آغاز شود. فرد باید در مورد بی خطر بودن این مسئله آگاهی داشته باشد.
۳. سردرد و سرگیجه.
موارد منع مصرف :
 حاملگی،
 موارد منع مصرف استروژن، میگرن کلاسیک، ترومبوز وریدهای عمقی(DVT)،
 Multiple Exposure(تماس های جنسی متعدد بدون محافظت) یعنی افزایش تعداد تماس های جنسی بدون محافظت، اثربخشی روش را کاهش و احتمال حاملگی را افزایش می دهد.
نکته مهم:
این روش نباید مورد استفاده دائم قرار گیرد و لازم است که کاربرد آن به موارد خاص مانند موارد زیر محدود گردد:
 پارگی کاندوم.
 خروج آی یودی در زمانی غیر از خونریزی قاعدگی.
 تماس جنسی بدون استفاده از روش مطمئن پیشگیری از بارداری.
 استفاده از روش طبیعی یا منقطع با شک به تماس جنسی که می تواند منجر به بارداری گردد.
زمان شروع و چگونگی استفاده از EC:
اگر بیش از ۷۲ ساعت از زمان نزدیکی مشکوک نگذشته باشد (مصرف اولین دوز این روش باید حداکثر در فاصله زمانی ۷۲ ساعت از تماس جنسی مشکوک صورت گیرد)، داوطلب می تواند با کاربرد یکی از روش های زیر از حاملگی ناخواسته جلوگیری نماید:
۱. قرص HD، ۲ عدد در اولین فرصت و دوعدد ۱۲ ساعت بعد،
۲. قرص LD، ۴ عدد در اولین فرصت وچهار عدد ۱۲ ساعت بعد،
۳. قرص تری فازیک، ۴ عدد قرص سفید در اولین فرصت و چهار عدد قرص سفید ۱۲ ساعت بعد ( قرص های مرحله سوم).
نکته: درموارد تجاوز جنسی، خدمتEC به فرد ارائه شده و سپس ارجاع به مراکز تخصصی برای بررسی ازنظر STIs و مسایل دیگر توصیه می گردد.
تذکرهای حین مصرف:
۱. بهتر است که قرص ها باشکم خالی خورده نشود.
۲. درصورت استفراغ تا دو ساعت پس از استفاده از روش، خوردن مجدد قرص ها ضروری است.
۳. حداکثر دفعات مجاز استفاده از این روش در هر سیکل قاعدگی یک بار است. آموزش کاربرد صحیح این روش ضروری بوده و باید تاکید شود که این روش می بایست در حداقل دفعات ممکن در طول دوران باروری استفاده گردد. مجاز بودن مصرف یکبار از این روش در هردوره قاعدگی دلیلی برتایید مصرف آن درهردوره قاعدگی به عنوان روش پیش گیری از بارداری نیست.
دلایل اختصاصی مراجعه به مرکز ارائه خدمت:
 در صورت قاعده نشدن فرد (و یا عدم وجود خونریزی های منطبق با قاعدگی) درعرض ۳ هفته پس از مصرف EC، برای بررسی و معرفی برای انجام تست بارداری (ترجیحاβ-HCG).
حاملگی هم زمان با روش: با توجه تراتوژن نبودن این روش برای جنین، در صورت وقوع حاملگی، نیازی به ختم آن نخواهد بود.
مگسترون
Depo Medroxy Progestrone Acetate
توضیح روش:
DMPA، یک روش تزریقی پیشگیری از بارداری است. آمپول DMPA حاوی ماده موثره دپومدروکسی پروژسترون استات بوده و سه ماه از بارداری پیشگیری می نماید. ارائه خدمت این روش توسط کارکنان بهداشتی دوره دیده، صورت می گیرد.
مکانیسم عمل:
۱. جلوگیری از تخمک گذاری،
۲. دشوار نمودن رسیدن اسپرم به رحم از طریق افزایش غلظت ترشحات دهانه رحم،
۳. تاثیر بر مخاط داخلی رحم ( اندومتر).
اثربخشی:
اثربخشی این روش در سال اول استفاده بیش از ۹۹.۷% است.
مزیت ها:
 اثربخشی بالا،
 آسانی استفاده،
 فاصله های استفاده نسبتا” طولانی مدت (هر ۳ ماه یک بار)،
 مناسب برای افرادی که با استفاده مداوم و هرروزه از یک روش مشکل دارند (افراد فراموشکار، کوچ نشین، عقب ماندگان ذهنی و ….)،
 کاهش ابتلا به سرطان های اندومتر و تخمدان، بیماری های التهابی لگن (PID)، کم خونی، فیبروم رحم، اندومتریوز، حاملگی خارج از رحم (EP)، کاندیدیازیس واژن، سندرم قبل از قاعدگی (PMS)، درد زمان قاعدگی و متیل اشمرز،
 افزایش ندادن عوارض استروژنی بدلیل نداشتن استروژن،
 مناسب برای افراد مبتلا به دیابت و بیماری تیرویید،
 قابل استفاده در هر دوره سنی،
 قابل استفاده در دوران شیردهی،
 افزایش شیر مادر،
 تداخل نداشتن با تماس جنسی،
 عدم نیاز به قطع مصرف قبل از اعمال بزرگ جراحی،
 مناسب برای بیماران تشنجی(اگر با مصرف داروهایی مانند کاربامازپین و فنی تویین هم زمان نباشد.)
عیب ها:
 تاخیر در بازگشت باروری،
 لزوم تزریق در فاصله های زمانی سه ماهه،
 عدم پیشگیری از بیماری های مقاربتی از جمله ایدز،
 احتمال افزایش وزن،
 آمنوره.
عوارض شایع و چگونگی برخورد با آن ها:
۱. اختلالات قاعدگی (از آمنوره تا خونریزی نامرتب): خونریزی نامرتب رحمی معمولا” در ماه های اول مصرف دیده شده و در عرض ۳-۲ ماه اول از بین رفته و یا کاهش می یابد ( شایان ذکر است که رفع این عارضه گاه نیازمند زمانی معادل ۱۲-۶ ماه خواهد بود). در صورتی که خونریزی نامرتب رحمی برای فرد مزاحمت ایجاد کند، باید او را برای بررسی بیشتر به متخصص زنان معرفی نمود.
اگر دلیل خونریزی تزریق DMPA باشد، کپسول مفنامیک اسید (۲۵۰میلی گرمی) روزی سه بار و در هر بار دو عدد، تا ۵ روز تجویز می گردد. در صورت بهبود نیافتن و یا وقوع خونریزی به هر دلیل دیگر ( بجز تزریق DMPA) ارجاع به متخصص زنان ضرورت دارد.
اگر آمنوره از ابتدای تزریق آمپول ایجاد شود، نیاز به درمان نداشته و صرفا باید به فرد اطمینان خاطر داده شود. بررسی احتمال بارداری به شرط این که فرد پس ازتزریق آمپول، خونریزی قاعدگی منظم داشته و بعدا دچار آمنوره شده باشد، لازم است.
۲. افزایش وزن: افزایش وزن بیشتر به دلیل آثار هورمون پروژسترون و تجمع مایع در بدن، افزایش اشتها و مصرف بیشتر مواد غذایی است. این مشکل با رعایت رژیم غذایی و ورزش قابل رفع است.
عوارض غیرشایع و چگونگی برخورد با آن ها:
این عارضه ها ممکن است هرگز مشاهده نشده و یا خیلی به ندرت مشاهده شود. اگر این عارضه ها مشاهده شود، ارجاع ضروری است. عارضه های غیرشایع DMPA عبارت هستند از:
۱. تغییر خلق ( بی خوابی و افسردگی): ارجاع به متخصص زنان.
۲. حساس شدن پستان ها: با رعایت توصیه های بهداشتی برطرف می گردد. در غیر این صورت ارجاع به ماما ودرصورت نیاز ارجاع به متخصص زنان ضروری است.
۳. سردرد و گیجی: ارجاع به متخصص زنان.
۴. نفخ شکم: ارجاع به متخصص زنان.
۵. کاهش میل جنسی: ارجاع به روانپزشک ضروری است.
۶. تاخیر در برگشت باروری: ارجاع به متخصص زنان.
۷. بروز سرطان پستان: ارجاع به متخصص زنان.
موارد منع مصرف مطلق:
 بارداری،
 سرطان پستان،
 خونریزی واژینال بدون علت مشخص،
 اختلالات شدید انعقادی،
 سابقه تومور (آدنوم) کبدی ناشی از مصرف هورمون های استرویید جنسی،
 ترومبوآمبولی و یا سابقه آن،
 سابقه سکته مغزی،
 فشارخون کنترل نشده،
 دیابت کنترل نشده،
 دیابت با ضایعه عروقی و یا ابتلای به دیابت به مدت بیست سال یا بیشتر از آن.
موارد منع مصرف نسبی:
 بیماری کبدی،
 بیماری شدید قلبی عروقی،
 تمایل به برگشت سریع باروری،
 مشکلات مرتبط با تزریق (ترس،…)،
 افسردگی شدید،
 فشار خون کنترل شده،
 دیابت کنترل شده،
 مول،
 چاقی.
زمان شروع استفاده از DMPA:
۱. در زمان قاعدگی: اولین تزریق (شروع استفاده از روش) در یکی از پنج روز اول قاعدگی انجام و تا یک هفته نیز از یک روش کمکی مانند کاندوم استفاده می شود.
۲. مادران غیر شیرده:
۱) پس از زایمان: اولین تزریق DMPA بلافاصله پس از زایمان یا تا ۳ هفته پس از آن امکان پذیر بوده و نیازی به برگشت قاعدگی نیست.
۲) پس از سقط: اگر متقاضی خدمت DMPA را به عنوان روش پیشگیری از بارداری انتخاب کند، استفاده از آن تا ۵ روز بعد از سقط سه ماهه اول یا دوم امکان پذیر است. تزریق DMPA پس از این فاصله زمانی (۵ روز) منوط به دریافت پاسخ منفی تست بارداری β-HCG از آزمایشگاه و رعایت سایر شرایط خواهد بود.
۳. مادران شیرده:
۱) درصورت قاعده نشدن و تغذیه انحصاری شیرخوار با شیر مادر و انتخاب DMPA بعنوان روش پیشگیری از بارداری، مصرف DMPA باید ۶ هفته پس از زایمان آغاز گردد.
۲) در صورت قاعده شدن، تزریق باید در یکی از پنج روز اول قاعدگی انجام شده و تا یک هفته نیز از یک روش کمکی، مانند کاندوم استفاده شود.
۳) به دنبال قطع یک روش: اگر فرد در پنج روز اول دوران قاعدگی مراجعه کند، می توان بلافاصله DMPA را تزریق نمود، درغیراین صورت تا فرا رسیدن دوره قاعدگی بعدی (برای تزریق DMPA) کاندوم در اختیار فرد قرار داده خواهد شد.
چگونگی استفاده از DMPA:
۱. یک آمپول ۱۵۰ میلی گرمی DMPA هر ۳ ماه یکبار تزریق می گردد. اگر متقاضی در محدوده فاصله زمانی ۲ هفته زودتر و یا ۲ هفته دیرتر از موعد مقرر مراجعه نماید، می توان ضمن تاکید بر لزوم رعایت زمان تعیین شده، DMPA را تزریق کرد.
۲. قبل از تزریق و برای بوجود آوردن سوسپانسیون یکنواخت، باید ویال یا آمپول را به شدت تکان داد.
۳. تزریق DMPA عضلانی (بالای عضله بازو یا باسن) و عمیق (با استفاده از سرسوزن بلند) است. محل تزریق نباید ماساژ داده شود.
آزمایش ها و معاینه های لازم :
۱. اندازه گیری وزن و قد و محاسبه BMI .
۲. اندازه گیری و ثبت فشار خون. (فشار خون کنترل شده از موارد منع مصرف نسبی است. در پیگیری ها به تغییر فشار خون دقت شود.)
۳. انجام پاپ اسمیر( بر اساس دستورالعمل کشوری).
۴. اندازه گیری لیپوپروفایل(یکبار). اگر LDL پایه متقاضی خدمت از۲۰۰میلی گرم در دسی لیتر بیشتر بوده و دو فاکتور خطر عروقی و یا اختلالات نادر لیپیدی مانندFAMILIAL HYPER CHOLESTROLEMIA وجود داشته باشد، آغاز استفاده از روش توصیه نمی شود.
توجه: اگر انجام آزمایش و معاینه های فوق در اولین مراجعه ممکن نباشد، می توان اولین نوبت آمپول را تزریق کرد. باید به خاطر داشت که انجام بررسی های یادشده در فاصله زمانی سه ماه پس از تزریق اول ضرورت دارد.
هشدارها و چگونگی برخورد با آن ها:
بروز هر یک از علائم زیر نشان دهنده ضرورت مراجعه فوری به بیمارستان است.
۱. خونریزی شدید یا طولانی (دو برابر شدن مقدار و یا مدت زمان قاعدگی در مقایسه با قاعدگی های قبلی)،
۲. سردرد شدید همراه با تاری دید،
۳. زردی چشم و پوست،
۴. تاخیر قاعدگی (در فردی که حین استفاده از DMPA قاعدگی مرتب داشته است)،
۵. افزایش فشار خون (در حدی که نیازمند درمان باشد).
موارد قابل توجه در پیگیری ها و مراجعه های بعدی:
 در صورت تاخیر بیش از ۲ هفته برای تزریق بعدی و وجود قاعدگی ماهیانه درطول استفاده از این روش، بررسی احتمال بارداری و تذکر به استفاده از یک روش دیگر (مانند کاندوم) تا قاعدگی بعدی ضروری است. درصورت وجود آمنوره به دلیل تزریق آمپول و تاخیر بیش از ۲ هفته، تزریق بعدی پس از دریافت پاسخ منفی آزمایش بررسی بارداری، انجام خواهد شد.
 در موارد قطع قاعدگی (آمنوره) در استفاده کنندگان از روش، اطمینان دادن به فرد در ارتباط با عادی و بی خطربودن این مسئله (قطع خونریزی ماهانه-آمنوره) ضروری است. همچنین فرد باید مطمئن شود که قطع قاعدگی دلیل وجود بارداری نخواهد بود.
 در صورت بروز لکه بینی یا خونریزی بین دوره های قاعدگی، باید گیرنده خدمت از عادی، شایع و بی خطر بودن این عارضه اطمینان خاطر یابد. اگر خونریزی ادامه یابد، گیرنده خدمت باید به مراکز مربوطه ارجاع شود.(بخش برخورد با عوارض شایع)
 خونریزی قاعدگی شدید یا طولانی (خون ریزی قاعدگی شدید یا طولانی: مقدار خونریزی یا مدت آن دو برابر معمول باشد) نادر، اما مهم بوده و نیازمند توجه پزشکی است.
 سابقه سردرد شدید(میگرن)، مانع استفاده از DMPA نیست. اگر مصرف DMPA با شروع و یا تشدید سردرد، تاری دید، از بین رفتن موقت بینایی، برق زدن در چشم( فلاشینگ)، دیدن خطوط زیگزاگی و یا اختلال در تکلم و حرکت همراه گردد، استفاده از یک روش غیر هورمونی توصیه می شود. همچنین برای آغاز درمان مناسب، ارجاع این فرد ضرورت خواهد داشت.
 اگر مشکلی وجود نداشته باشد و فرد مایل به ادامه استفاده از DMPA باشد، ضمن ارائه خدمت مطابق دستورالعمل، به فرد تذکر داده می شود که پس از سه ماه، برای تزریق نوبت بعدی ( تزریق در فاصله ۱۴ + ۹۰ روز انجام پذیر است) مراجعه نماید.
 در هر مراجعه برای تزریق بعدی باید رضایت از روش، شکایت ها، هشدارها و عارضه ها مورد سوال و بررسی قرار گیرد.
استفاده از DMPA پیش از زایمان اول :
۱. ممکن است باعث تاخیر در بازگشت باروری شود .
۲. مصرف آن در افراد زیر ۱۶ سال، با توجه به احتمال اثر منفی بر رشد استخوانی توصیه نمی شود.
حاملگی هم زمان با استفاده از DMPA :
اگر هم زمان با استفاده از DMPA بارداری اتفاق بیافتد، احتمال افزایش مرگ و میر نوزادی و نئوناتال به علت کاهش وزن هنگام تولد (IUGR) وجود دارد. بنابراین در بارداری های هم زمان با استفاده از این روش، نیاز به دقت بیشتر در مراقبت ها و (در صورت لزوم) ارجاع به متخصص زنان است.
برگشت باروری پس از قطع روش:
۱. ممکن است بازگشت باروری در کاربر DMPA پس از قطع استفاده از روش با تاخیر مواجه گردد‏، این تاخیر بطور معمول حدود ۹-۸ ماه پس از آخرین تزریق بطول می انجامد.
۲. تزریق DMPA ناباروری دایمی ایجاد نمی کند.
۳. اگر فرد نخواهد باردار شود و نیز مایل به ادامه استفاده از DMPA نباشد، علیرغم تاخیری که در بازگشت باروری با استفاده از DMPA پس از پایان مدت ۳ ماهه وجود دارد، باید از یک روش دیگر پیشگیری از بارداری استفاده نماید.
آی-یو-دی کاپر تی (TCu ۳۸۰ A)
توضیح روش:
این نوع آی – یو- دی یک وسیله کوچک حاوی مس است که در داخل رحم کار گذاشته شده و تا ده سال از بارداری پیش گیری می کند. ارائه خدمت این روش توسط پزشک، ماما و یا کارکنان بهداشتی آموزش دیده صورت می گیرد.
مکانیسم عمل:
۱. ایجاد التهاب در حفره رحم و صدمه به اسپرم،
۲. اختلال در حرکات لوله های رحمی و جلوگیری از انتقال اسپرم و رسیدن آن به تخمک.
اثربخشی:
اثربخشی آی یودی TCu ۳۸۰ A حدود ۹۹.۲درصد می باشد.
مزیت ها:
 اثربخشی بالا،
 قابلیت برگشت باروری بلافاصله پس از خروج IUD،
 طولانی مدت بودن اثر پیشگیری از بارداری (۱۰سال)،
 نیاز نداشتن به یادآوری روزانه،
 عدم تاثیر بر شیردهی،
 نداشتن آثار و عوارض هورمونی،
 قابل استفاده دراوایل دوران منوپوز ،‏‏ ‏
 عدم تداخل با تماس جنسی،
 تداخل نداشتن با مصرف داروها.
عیب ها:
 لزوم کارگذاری و خروج توسط فرد دوره دیده،
 خروج خودبخودی،
 عدم پیشگیری از انتقال بیماری های منتقله از راه تماس جنسی(STIs)،
 لزوم معاینه دوره ای.
عوارض شایع و برخورد با آن ها:
۱. افزایش خونریزی و درد هنگام قاعدگی: به فرد آگاهی لازم داده می شود که این مشکل طی ۳-۲ ماه پس از گذاردن IUD رفع خواهد شد. در صورت نیاز، درمان با داروهایی مانند ایندومتاسین، مفنامیک اسید (روزانه ۳ بار و در هربار ۲ کپسول۲۵۰ میلی گرمی بمدت ۵ روز)، … و آهن آغاز می شود. اگر مشکل خونریزی و درد زمان قاعدگی با این درمان برطرف نگردد، علت آن بررسی و در صورت نیاز باید IUD را خارج نمود.
۲. خونریزی نامنظم و لکه بینی بین قاعدگی ها: بــــــه فرد آگاهی داده می شود که این مشکل در عرض ۳-۲ ماه برطرف خواهد شد. اگر مشکل پس از گذشت ۳-۲ ماه ادامه یافت، ارجاع به متخصص زنان ضرورت می یابد.
۳. افزایش ترشحات واژینال: درصورت افزایش ترشح واژینال، نوع آن بررسی و سپس درمان آغاز می گردد. درصورت نیاز، ارجاع به متخصص زنان ضروری است. (ترشحات عفونی بدبو، همراه با سوزش و خارش بوده و رنگ آن با ترشحات غیرعفونی تفاوت دارد).
عوارض غیرشایع و برخورد با آن ها:
۱. بیماری های التهابی لگن ( PID ): در۲۰ روز اول پس از کارگذاری مشاهده می شود. دلیل اصلی آن تشخیص ندادن عفونت موجود قبل از IUD گذاری و یا رعایت نکردن استریلیتی در زمان جای گذاری است. باید در این موارد فرد را به بیمارستان ارجاع نمود.
۲. سوراخ شدن رحم هنگام کارگذاری (که به دو صورت اتفاق می افتد):
الف- با علائم بالینی: معمولا هنگام اندازه گیری عمق رحم (با هیسترومتر) و یا کارگذاری IUD رخ داده و فرد احساس درد دارد.
ب- بدون علائم بالینی: علامتی نداشته و از علائم پی بردن به آن کوتاه شدن طول نخ است.
در موارد احتمال سوراخ شدن رحم، در صورت امکان باید IUD را خارج کرده و فرد را به متخصص زنان یا بیمارستان ارجاع داد.
موارد منع مصرف مطلق :
 شک یا اطمینان به حاملگی،
 سابقه PID با بستری در بیمارستان ،
 رحم با شکل غیر طبیعی،
 بیماری ویلسون یا حساسیت به مس (برای IUD های مس دار)،
 نقص سیستم ایمنی،
 نئوپلازی درمان شده سرویکس،
 فیبرومی که اندازه و شکل رحم را تغییر داده باشد،
 خون ریزی شدید قاعدگی (دفع لخته) یا آنمی شدید،
 خونریزی واژینال بدون علت مشخص،
 اختلالات انعقادی،
 سابقه بارداری خارج رحمی،
 شک به وجود بدخیمی رحم یا سرویکس و یا قطعیت وجود آن،
 پاپ اسمیر غیر طبیعی ،
 در فاصله زمانی درمان و پیگیری مول (حداقل ۱ سال)،
 نداشتن سابقه زایمان،
 سل لگنی.
موارد منع مصرف نسبی :
 سابقه PID بدون بستری در بیمارستان،
 داشتن شریک های جنسی متعدد (در زن یا همسر وی) ،
 بیماری های دریچه ای قلب که نیاز به دریافت آنتی بیوتیک پروفیلاکسی پیش از گذاشتن IUD داشته باشند،
 ابتلای به STIs یا سابقه آن (ابتلای اخیر)،
 اندومتریت پس از زایمان و یا سقط عفونی در ۳ ماه گذشته،
 سرویسیت و واژینیت درمان نشده .
توجه: استفاده از IUD در افراد دیابتی نیاز به کنترل دارد.
زمان شروع استفاده از IUD:
۱. در زمان قاعدگی: باتوجه به اطمینان از باردار نبودن، نرمی سرویکس و راحت تر بودن ارائه خدمت، کارگذاری IUD در ۵ روز اول خونریزی قاعدگی توصیه می شود.(خونریزی و درد ناشی از کارگذاری IUD، با خونریزی و درد دوران قاعدگی پوشیده خواهد شد).
۲. پس از زایمان (طبیعی، سزارین): کوتاه ترین فاصله زمانی ممکن برای آغاز استفاده از IUD، ۶ هفته پس از زایمان طبیعی یا سزارین است. ضمنا شیردهی مانع گذاشتن IUD نبوده و IUDاثری بر شیر مادر ندارد .
۳. پس از سقط یا کورتاژ: پس ازسقط یا کورتاژ زیر ۱۲ هفته و به شرط عفونی نبودن آن، می توان در ۵ روزاول پس از سقط IUD گذاری را انجام داد. در موارد سقط بالای ۱۲ هفته، این کار باید با ۶ هفته تاخیر و پس از بررسی های لازم توسط متخصص انجام شود.
۴. در مادران شیردهی که قاعدگی آن ها برنگشته است: IUD را می توان ۶ هفته پس از زایمان با انحام آزمایشβ-HCG و اطمینان از عدم بارداری کارگذاشت.
آزمایش ها و معاینه های لازم:
اولین مراجعه :
۱. معاینه لگنی برای بررسی اندازه و وضعیت رحم و آدنکس ها .
۲. بررسی موارد کنتراندیکاسیون های مطلق و نسبی.
مراجعه های بعدی:
۱. دیدن نخ IUD (معاینه توسط خود فرد لازم نیست): بررسی نخIUD پس از اتمام اولین دوره خونریزی قاعدگی بعد از گذاشتن IUD انجام شده و کنترل های بعدی آن هر ۶ ماه یکبار( در غیر از زمان قاعدگی) صورت خواهد گرفت. شایان ذکر است که در چند ماه اول پس از گذاشتن IUD و بویژه در دوران قاعدگی احتمال خروج خودبخود آن وجود دارد. در صورت افزایش طول نخ و یا در حال خروج بودن آن، باید نسبت به خروج کامل IUD اقدام شود. بلافاصله پس از خروج IUD و در صورت مناسب بودن شرایط فرد(حامله نبودن، نداشتن عفونت و تقاضا برای ادامه روش)، می توان نسبت به گذاردن IUD جدید اقدام کرد.
۲. معاینه لگنی برای بررسی ترشح ها و حساسیت رحم و آدنکس ها،
۳. انجام پاپ اسمیر براساس دستورالعمل کشوری،
۴. بررسی وضعیت رضایت مندی، داشتن مشکل با استفاده از IUD، تقاضا برای تغییر روش و یادآوری مسایلی که فرد درصورت بروز آن ها باید مراجعه نماید.
تذکر: درصورت رویارویی با هر کدام از علائم، عارضه ها و هشدارها مراجعه به مراکز ارائه خدمت ضروری است.
هشدارها و چگونگی برخورد با آن ها
۱. دیده نشدن نخ یا عدم لمس نخ IUD توسط فرد معاینه کننده: اگر نخ IUD دیده نشود، باید برای بررسی بیشتر از نظر حاملگی، پاره شدن نخ، سوراخ شدن رحم، ورود IUD به حفره شکمی و خروج IUD سونوگرافی درخواست شده و در صورت نیاز ارجاع صورت گیرد.
۲. تاخیر قاعدگی: در موارد تاخیر قاعدگی، آزمایش بارداری برای حصول اطمینان درخواست می شود. اگر پاسخ آزمایش بارداری هم زمان با استفاده از IUD مثبت باشد، باید حاملگی را از نظر داخل و یا خارج رحمی بودن بررسی نمود. شانس بارداری خارج رحمی با استفاده از IUD افزایش نیافته ولی درصورت وقوع حاملگی هم زمان با استفاده از IUD باید بارداری خارج رحمی را مد نظر داشت.
۳. درموارد:
الف- حاملگی داخل رحمی: اگر درنیمه اول حاملگی باشد و نخ IUD دیده نشود فرد ارجاع خواهد شد ولی اگر بتوان نخ را دید، سعی می شود که با کشیدن آن IUD را خارج کرد. اگر این مانور با موفقیت همراه نباشد، ارجاع به متخصص انجام خواهد شد. درنیمه دوم حاملگی، با هر شرایطی (دیده شدن یا دیده نشدن نخ) ارجاع فرد انجام می شود.
ب- حاملگی خارج رحمی: فرد را باید فورا به بیمارستان ارجاع داد.
شایان ذکر است که:
 درصورت ادامه حاملگی با داشتن IUD، باید به فرد هشدار داد که اگر به هر کدام از علائم عفونت مانند تب، علائم شبه آنفلوانزا، درد شکمی و خونریزی دچار شود، ضرورت دارد که در اولین فرصت به مرکز بهداشتی درمانی برای ارجاع فوری و یا مستقیما و فوری به بیمارستان مراجعه نماید.
 درصورت سقط با IUD (بویژه در سه ماهه دوم)، خطر سپتی سمی وجود دارد.
 اگر بارداری با داشتن IUD تا ترم ادامه یابد، وجود IUD در رحم باعث ناهنجاری جنینی نخواهد شد.
۴. وجود علائمی چون درد پایین شکم، ترشح واژینال چرکی وبدبو، تب و لرز، استفراغ و حرکت دردناک سرویکس احتمال وجود بیماری های التهابی لگن را مطرح نموده و باید فرد به بیمارستان ارجاع شود.
۵. بدخیمی دستگاه تناسلی: اگر هر کدام از موارد بدخیمی دستگاه تناسلی قطعیت پیدا کند، باید IUD را خارج نموده و فرد را به متخصص ارجاع داد.
پیگیری:
مراجعه های پیگیری IUD در مراکز ارائه خدمت به دو دسته بوده و به شرح زیر انجام می شوند:
 مراجعه هایی که به منظور کنترل انجام می شوند: ۱ ماه پس از کارگذاری IUD (پس از پایان خونریزی قاعدگی) و سپس هر شش ماه یک باردر دوره پاکی برای بررسی نخ IUD.
 مراجعه پس از پایان مدت اثربخشی IUD: برای خروج IUDو درصورت نیاز جای گذاری IUD جدید.
خروج IUD:
اگر فرد بخواهد که IUD را زودتر از پایان مدت اثر آن خارج نموده و نیز تمایلی به بارداری نداشته باشد، باید در زمان قاعدگی برای خارج نمودن IUD به مرکز ارائه خدمت مراجعه نموده و پس از خارج نمودن آن بلافاصله از یک روش دیگر پیش گیری از بارداری استفاده نماید. اگر IUD درزمانی غیر از دوران قاعدگی خارج شود، احتمال ‏بارداری وجود داشته و درصورت وجود تماس جنسی درعرض ۷۲ ساعت گذشته، استفاده از روش های اورژانس پیش گیری از بارداری ضرورت دارد.
بستن لوله های رحمی (توبکتومی)
توضیح روش :
بستن لوله های رحمی در خانم ها یک عمل جراحی ساده و بی خطر است. در این عمل لوله های رحمی متقاضی طی بیهوشی عمومی (یا بی حسی موضعی) بسته می شود. این عمل توسط متخصص زنان یا جراح عمومی، بصورت سرپایی (و یا یک روز اقامت) در بیمارستان قابل انجام است.
مکانیسم عمل:
با بسته شدن لوله های رحمی(حد فاصل رحم و تخمدان ها) از رسیدن اسپرم و تخمک به یکدیگر و تشکیل سلول تخم جلوگیری بعمل می آید.
اثربخشی:
میزان شکست این روش درسال اول بین ۰.۵ تا ۰.۷ درصد است. احتمال حاملگی بعد از عمل در خانم های زیر ۳۵ سال تا میزان ۱.۷ برابر افزایش می یابد. اثربخشی روش تا ۱۰ سال پس از عمل بیش از ۹۸% گزارش شده است.
مزیت ها:
 دایمی بودن،
 اثر بخشی بالا،
 عدم نیاز به یاد آوری و مراجعه مکرر،
 نداشتن عارضه برای سلامتی فرد استفاده کننده روش در دراز مدت،
 تاثیر نداشتن در روابط جنسی،
 کاهش ابتلا به سرطان تخمدان.
عیب ها:
 نیاز به عمل جراحی،
 پرهزینه و دشوار بودن عمل جراحی برگشت باروری .
عوارض غیرشایع و چگونگی برخورد با آن ها
۱. احتمال تغییر میزان قاعدگی،
۲. افزایش احتمال حاملگی خارج از رحمی (در صورت وقوع بارداری)،
۳. احتمال ایجاد کیست تخمدان،
۴. TL مانند سایر اعمال جراحی می تواند خطرهای بیهوشی را (به میزان بسیارکم) به همراه داشته باشد.
در صورت بروز هر کدام از عارضه های نادر اشاره شده، فرد به متخصص زنان ارجاع می شود.
موارد تاخیر عمل جراحی TL:
 بیماری های التهابی لگن در سه ماهه اخیر ،
 بیماری های تروفوبلاستیک بدخیم،
 سابقه اخیر بیماری های قلبی حاد،
 ابتلا به ترومبوز وریدهای عمقی (DVT) یا آمبولی ریه ،
 خونریزی واژینال بدون علت مشخص،
 مشکلات دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان مانند پره اکلامپسی شدید، اکلامپسی، پارگی کیسه آب (بیش از ۲۴ساعت)، تب زمان زایمان یا بلافاصله پس از آن، وجود عوارض پس از زایمان مثل خونریزی و عفونت سایر نقاط بدن (داشتن شرایط نامساعد جسمی)،
 بیماری های فعال مقاربتی (STIs)،
 سرطان های لگن.
نکته های مهم :
 بستن لوله های رحمی درصورت وجود هرکدام از مشکلات فوق، پس از رفع مشکل انجام خواهد شد.
 بایستی قبل از TL، ضمن مشاوره دقیق به زن و شوهر درمورد کم بودن احتمال موفقیت، پرهزینه و دشواربودن عمل جراحی برگشت توانایی باروری تذکر داد.
 این روش برای زوجینی که خانواده خود را از نظر تعداد فرزند کامل نموده و از زندگی با ثباتی برخوردارند، مناسب است. قبل از عمل بایستی رضایت متقاضی خدمت و همسر وی کسب شود.
 بجز موارد عنوان شده فوق منع خاصی برای زمان انجام عمل مطرح نیست. لازم است با توجه به فاکتورهای سن، تعداد و سن فرزندهای متقاضی، ضمن انجام مشاوره به متقاضی در اتخاذ تصمیم مناسب کمک شود.
زمان انجام عمل TL :
۱. در صورت اطمینان از باردار نبودن متقاضی، بستن لوله های رحمی در هر زمانی از سیکل قاعدگی امکان پذیر است (دوهفته اول سیکل قاعدگی دوره زمانی مناسب تری است) .
۲. پس از زایمان طبیعی.
۳. هنگام سزارین (بستن لوله های رحمی براحتی امکان پذیر است).
توجه: پس از سقط و نیز در فاصله زمانی ۴۲-۷ روز پس از زایمان، زمان مناسبی برای انجام عمل توبکتومی نیست.
تکنیک عمل جراحی TL :
بستن لوله های رحمی در خانم ها به دو روش عمده انجام می شود:
۱. روش شکمی که به سه شکل:
الف – لاپاراسکوپی
ب- لاپاراتومی
پ- مینی لاپاراتومی
می باشد. در این روش با ایجاد یک برش کوچک (۳-۲ سانتیمتری) در پایین شکم، لوله های رحمی را گرفته و با برداشتن قطعه ای از لوله و یا مسدود کردن آن توسط نخ، حلقه، کلیپس و یا منعقد کردن لوله با روش الکترو کوآگولاسیون، عمل TL انجام می شود. امروزه در بسیاری از کشورها این عمل به روش لاپاراسکوپی انجام می شود.
۲. روش واژینال (کولپوتومی): یک روش غیر رایج است که از طریق کولپوتومی انجام میشود.
آزمایش ها و معاینه های لازم:
۱. گرفتن سابقه بیماری ها،
۲. انجام گراویندکس،
۳. سایر آزمایش ها (براساس دستورالعمل معاون سلامت در مورد اعمال جراحی غیر اورژانس)،
۴. معاینه لگنی،
۵. اندازه گیری فشار خون،
۶. پاپ اسمیر (مطابق دستورالعمل کشوری).
تذکرها:
 نخوردن مایعات و مواد غذایی حداقل ۸ ساعت قبل از عمل،
 مصرف نکردن دارو ۲۴ ساعت قبل از عمل ( مگر به تجویز پزشک)،
 حمام کردن شب قبل از عمل،
 استفاده از لباس های تمیز و راحت،
 نداشتن لوازم زینتی و لاک ناخن،
 داشتن همراه برای برگشت به منزل (درصورت امکان).
تذکرهای بعد از عمل توبکتومی:
۱. مراقبت های بعد از عمل :
 حمام کردن روزانه،
 استفاده از مسکن (در موارد احساس درد)،
 تمیز و خشک نگه داشتن محل بخیه،
 نداشتن رابطه زناشویی حداقل تا یک هفته (اگر درد پس از یک هفته ادامه یابد، لازم است که تا زمان رفع درد از رابطه جنسی خودداری گردد)،
 خودداری از برداشتن اجسام و اشیای سنگین تا یک هفته.
۲. نیاز نداشتن به استفاده از روش مضاعف.
هشدار ها و چگونگی برخورد با آن ها:
۱. تب بالاتر از ۳۸ درجه،
۲. درد و تورم محل عمل و خروج چرک و خون از آن تا یک هفته،
۳. درد شکمی که بدتر شده یا از بین نرود،
۴. اسهال،
۵. از حال رفتن.
در صورت بروز هر کدام از موارد فوق، فرد به بیمارستان ارجاع خواهد شد.
مراجعه های پی گیری و اقدامات مربوطه:
۱. تعیین زمان مراجعه بعدی: مراجعه درفاصله ۱۴-۷ روز بعد از عمل به منظور کشیدن بخیه ها و معاینه محل عمل.
۲. داشتن IUD و انجام TL: لزوم مراجعه فرد در اولین سیکل قاعدگی پس از عمل، برای خروج IUD .
۳. بررسی رضایت از عمل، عارضه ها، هشدارها، راهنمایی و مشاوره (در صورت وجود مشکل خاص) از کارهای لازم در مراجعه های پی گیری است.
حاملگی در افراد TL شده:
حاملگی در افراد TL شده بسیار کم بوده، ولی درصورت تاخیرقاعدگی، تهوع، حساس شدن پستان ها، درد و حساسیت زیر شکم و خونریزی واژینال بررسی آن ضروری است.
حاملگی بعد از TL، بدون وجود هیچ اشکال تکنیکی در عمل بستن لوله های رحمی ممکن خواهد بود. با توجه به خارج رحمی بودن نیمی از موارد حاملگی های پس از TL (با روش کواگولاسیون)، هر مورد شک به حاملگی باید از نظر EP نیز بررسی گردد (ارجاع به متخصص زنان).
سن مناسب برای بستن لوله های رحمی:
این عمل برای خانم های مولتی پار بالای ۳۵ سال بسیار مناسب است. درمورد متقاضیان زیر ۳۰ سال با توجه به احتمال طلاق، ازدواج مجدد و … بهتر است انجام عمل مشروط به به مشاوره دقیق شده و با درنظر گرفتن احتیاط های لازم گردد.
بستن لوله های اسپرم بر (وازکتومی بدون تیغ جراحی)
توضیح روش:
وازکتومی بدون تیغ جراحی یک روش دایمی پیشگیری از بارداری برای آقایان است. این روش با یک عمل جراحی سرپایی و بی حسی موضعی و معمولا” کوتاه تر از ۲۰ دقیقه انجام می گیرد. طی این عمل لوله های اسپرم بر، از طریق ایجاد یک سوراخ کوچک بر روی کیسه بیضه ها بسته می شوند.
مکانیسم عمل:
بسته شدن لوله های اسپرم بر از ورود اسپرم ها به مایع منی جلوگیری می نماید. در این حالت مایع منی فرد بدون اسپرم بوده و لقاح صورت نخواهد گرفت.
اثربخشی :
یکی از اثربخش ترین روش های پیشگیری از بارداری است. با پیگیریهای بعد ازعمل و انجام دونوبت آزمایش آنالیز اسپرم پس از عمل جراحی که نبودن اسپرم در مایع منی را تایید کند، میزان موفقیت نزدیک به ۱۰۰% است.
مزیت ها:
 اثربخشی بالا.
 دایمی بودن.
 تداخل نداشتن با فعالیت جنسی.
 عدم نیاز به یادآوری و مراجعه های مکرر.
 نداشتن اثر منفی بر قدرت مردانگی، میل جنسی و صفت های ثانویه مردانه (ریش، سبیل و صدای مردانه).
 عارضه نداشتن برای سلامتی استفاده کننده از روش در دراز مدت.
 تاثیرنداشتن بر حجم و ظاهر مایع منی و کیفیت تماس جنسی.
 افزایش لذت جنسی بدلیل از بین رفتن نگرانی حاملگی نا خواسته.
 اثربخشی بیشتر، نیاز کمتر به مراقبت های قبل و پس ازعمل، احتمال بیشتر در موفقیت عمل بازگشت، زمان کوتاه تر عمل جراحی، امکان کسب اطمینان از موفقیت عمل و عارضه های کمتر در مقایسه با بستن لوله های رحمی.
 چاق نشدن فرد پس از عمل.
عوارض شایع وچگونگی برخورد با آن ها:
وازکتومی عارضه دراز مدت قابل توجه و سیستمیک نداشته و عارضه های احتمالی محدود به محل عمل می باشد. این عارضه ها شامل درد، سوزش و کبودی مختصر ناحیه عمل بوده که عموما” بعد از حداکثر یک هفته برطرف می شوند.
عوارض غیرشایع و چگونگی برخورد با آن ها:
۱. هماتوم،
۲. عفونت پوست ناحیه عمل و یا اپیدیدمواورکیت عفونی،
۳. اپیدیدیمیت احتقانی و درد مزمن بیضه ها.
در صورت بروز هر یک از عارضه های غیرشایع یادشده، متقاضی باید به مرکز (مراکز) ارائه خدمت وازکتومی مراجعه کند.
موارد منع استفاده مطلق:
باید توجه داشت هیچگونه منع مطلقی در انجام وازکتومی وجود ندارد، اما در برخی شرایط وازکتومی باید با «احتیاط»، «تاخیر» ویا «ارجاع» به یک مرکز مجهز انجام گیرد. این موارد به شرح ذیل می باشند :
موارد احتیاط :
مواردی هستند که خدمت وازکتومی برای متقاضی با احتیاط انجام می شود. این موارد عبارت هستند از:
 آسیب اسکروتوم و یا سابقه عمل جراحی آن،
 واریکوسل وهیدروسل بزرگ،
 عدم نزول بیضه یکطرفه ( وازکتومی در سمت نزول یافته انجام گرفته و اگر ۳ ماه بعد از عمل در مایع منی اسپرم وجود داشته باشد، وازکتومی سمت مقابل نیز باید انجام گیرد)،
 دیابت.
موارد تاخیر :
مواردی هستند که وازکتومی با تاخیر (به منظور رفع مشکل و درمان در صورت لزوم) انجام می شود. این موارد عبارت هستند از:
 بیماری مقاربتی فعال،
 التهاب سر آلت، لوله های اسپرم بر و یا بیضه ها،
 عفونت پوست اسکروتوم،
 عفونت حاد سیستمیک و یا گاستروآنتریت شدید،
 فیلاریازیس و الفانتیازیس،
 اپیدیدیمیت و یا اورکیت.
موارد ارجاع :
مواردی هستند که متقاضی باید برای انجام وازکتومی به بیمارستان ارجاع می شود. این موارد عبارت هستند از:
 فتق کشاله ران،
 عدم نزول بیضه دو طرفه،
 اختلالات انعقادی،
 ایدز،
 وجود توده در کیسه بیضه ها،
 سابقه حساسیت به لیدوکایین.
تکنیک عمل وازکتومی بدون تیغ جراحی:
وازکتومی بدون تیغ جراحی توسط دو پنس خاص به نام های پنس شکافنده (Dissecting forceps) و پنس گرد (Ringed clamp)، قیچی راست کوچک و پنس هموستات انجام می گیرد. با تزریق cc ۰.۵ لیدوکایین ۱ % یا ۲% بدون آدرنالین در زیر پوست و cc ۲.۵ از آن در هرطرف اسکروتوم، پوست و وازدفران های چپ و راست بی حس می شوند. هر دو وازدفران از محل سوراخ ایجاد شده روی اسکروتوم خارج و در دو نقطه به فاصله ۱ سانتی متر با نخ سیلک گره زده شده و فاصله ای از وازدفران که بین دو گره قرار گرفته است، چیده می شود.
آزمایش ها و معاینه های لازم :
معمولا، قبل از انجام وازکتومی نیاز به درخواست هیچگونه آزمایشی نمی باشد. در گرفتن شرح حال، سابقه پزشکی متقاضی بررسی شده و معاینه فیزیکی عمومی با توجه ویژه به دستگاه ژنیتال انجام شود.
دستورهای پس از عمل :
 استراحت به مدت یک روز.
 آب نزدن به محل عمل تا دو روز.
 نداشتن تماس جنسی تا ۴ روز.
 پوشیدن شورت تنگ و یا بیضه بند و انجام ندادن کار سنگین تا یک هفته.
هشدارها و چگونگی برخورد با آن ها:
مواردی هستند که فرد وازکتومی شده درصورت رویارویی با آن ها، باید فوراً به مرکز یا مراکز انجام دهنده وازکتومی مراجعه نماید.
۱. تب بیش از ۳۸ درجه تا ۴ هفته، بویژه در هفته اول.
۲. درد شدید ناحیه عمل که به مسکن های معمولی پاسخ ندهد.
۳. خروج خون و چرک از محل زخم.
۴. تورم بیش از حد اسکروتوم.
موارد قابل توجه در پیگیری ها و مراجعه های بعدی :
 بهتراست فرد وازکتومی شده یک هفته پس از عمل برای معاینه محل عمل به پزشک ارائه دهنده خدمت مراجعه نماید.
 فرد وازکتومی شده باید سه ماه بعد از عمل از نظر آزواسپرمی (نبودن اسپرم در مایع منی) آزمایش شود. لازم است در این مدت و تا اخذ نتیجه آزمایش، یک روش مطمئن جلوگیری از بارداری (مانند کاندوم) مورد استفاده قرار گیرد. برای پیگیری و اطمینان از موفقیت کامل عمل، انجام اسپرم آنالیز بعدی با فاصله زمانی یک ماه از آزمایش اول (چهار ماه پس از عمل) خواهد بود.
برگشت پذیری وازکتومی بدون تیغ جراحی:
وازکتومی بدون تیغ جراحی یک روش دائمی پیشگیری از حاملگی بوده و متقاضیانی که خواهان فرزند دیگری هستند به هیچ عنوان نباید از این روش استفاده نمایند. در موارد نادری ممکن است متقاضی پس از وازکتومی خواهان انجام عمل Reversal Vasectomy گردد.
Reversal Vasectomy (عمل جراحی برگشت وازکتومی)، یک عمل جراحی است که با استفاده از میکروسکوپ و یا لـوپ انجام شده و طی آن دو انتهای بریده شده وازدفران به یکدیگر پیوند زده می شوند. میزان موفقیت عمل برگشت بین ۶۰ تا ۸۰ درصد و ظهور اسپرم در مایع منی پس از عمل برگشت، تا بیش از %۹۵ گزارش گردیده است .
کاندوم
توضیح روش :
کاندوم یک وسیله پیشگیری از بارداری از جنس لاتکس است. کاندوم تنها روشی است که علاوه بر پیشگیری از بارداری از انتقال بیماری های قابل انتقال از تماس جنسی مانند STIs/HIV/AIDS نیز پیشگیری می نماید. این وسیله در اندازه، طرح و رنگ های مختلف در دسترس بوده و توسط کارکنان بهداشتی تعلیم دیده تجویز می شود.
مکانیسم عمل:
جلوگیری از ریختن مایع منی به داخل واژن و ممانعت از رسیدن اسپرم به تخمک.
اثربخشی:
اثربخشی کاندوم با استفاده صحیح، حدود ۹۷ درصد می باشد.
مزیت ها:
 جلوگیری از انتقال بیماری های منتقله از راه تماس جنسی (STIs/HIV/AIDS )،
 کاهش خطر بروز سرطان دهانه رحم،
 قابل استفاده در هرگروه سنی،
 کمک به جلوگیری از انزال زودرس،
 آسانی استفاده و نداشتن عوارض موضعی وعمومی،
 نداشتن آثار هورمونی،
 قابل استفاده بلافاصله پس از زایمان،
 نداشتن اثر بر شیردهی.
عیب ها:
 ایجاد حساسیت به کاندوم (در بعضی از کاربرها)،
 کاهش لذت جنسی به دلیل کاهش حس لمس،
 لزوم استفاده پس از نعوظ (Erection )،
 احتمال خارج شدن یا پاره شدن آن.
موارد منع مصرف کاندوم :
 حساسیت به لاتکس و بروز خارش در هرکدام از زوجین،
 ناهنجاری های دستگاه تناسلی مرد.
نکته های قابل توجه در مصرف کاندوم:
۱. در هر بار نزدیکی باید از یک کاندوم جدید استفاده شود.
۲. کاندوم باید پیش از مصرف مشاهده و از سالم بودن آن اطمینان حاصل شود.
۳. کاندوم باید در حالت نعوظ وقبل از انجام نزدیکی به روی آلت کشیده شود.
۴. لازم است بلافاصله پس از انزال برای خروج کاندوم اقدام شود. برای اینکار، در حالیکه هنوز نعوظ وجود دارد، با گرفتن حلقه بالایی کاندوم نسبت به خارج نمودن آن اقدام خواهد شد.
۵. با توجه به اینکه مالیدن لوبریکانتها (وازلین، روغن های نباتی وگیاهی و….) احتمال آسیب به کاندوم و پاره شدن آن را افزایش خواهد داد، لازم است که از استفاده از این گونه مواد خودداری گردد (با توجه به افزایش احتمال پاره شدن کاندوم در صورت استفاده همسر فرد از کرم های طبی، باید مصرف این کرم ها به پس از تماس جنسی موکول گردد).
۶. حین استفاده باید مواظب بود که کاندوم با ناخن، انگشت یا اتگشتر سوراخ نشود.
۷. باید توجه نمود که کاندوم پس از انزال در داخل واژن باقی نماند.
۸. نباید از کاندوم های شکننده، تاریخ گذشته، تغییر شکل و تغییر رنگ داده و یا کاندومی که بسته بندی داخلی آن صدمه دیده است، استفاده کرد.
موارد قابل توجه در پیگیری ها و مراجعه های بعدی :
در پیگیری استفاده کنندگان کاندوم باید موارد ذیل به کاربرها تاکید شود:
۱. ۴-۳ هفته پس از دریافت کاندوم، برای دریافت بسته بعدی، مراجعه نماید.
۲. در هر مراجعه برای دریافت کاندوم می بایست درخصوص رضایت از روش، شکایت ها وچگونگی استفاده از کاندوم با دقت پرسیده شود.
۳. آگاهی فرد از روش اورژانس پیشگیری از بارداری (EC) بررسی شده و در صورت نیاز به فرد آموزش داده شود.
۴. باید داشتن قرص های روش EC از فرد سئوال شده و درصورت نیاز قرص های لازم در اختیار او قرار گیرد.( مطابق دستورالعمل مربوطه).
چگونگی نگهداری کاندوم :
کاندوم بایستی دور از نور آفتاب، گرما، رطوبت، نور لامپ فلوئورسانس و اشعه ماورای بنفش بوده ودر جای خنک و تاریک نگهداری شود.
تهیه وتنظیم :دکتر نوشین جعفری- دکتر شیرین کاویانپور
دکتر سهیلا خوشبین-معصومه آرشین چی
و حمایت اساتید محترم و مدیران گروه های زنان و زایمان و اورولوژی کشور
زیرنظر: دکتر بهرام دلاور- دکتر محمد اسلامی

 
 

دیافراگم (Diaphragm) از جنس نوعی لاستیک نازک درست شده است که در اطراف آن یک حلقه فنری و قابل انعطاف وجود دارد . دیافراگم را در داخل مهبل و بر روی دهانه رحم قرار می دهند .
دیافراگمی که حاوی مواد اسپرم کش می باشد با از بین بردن اسپرمها از بروز حاملگی جلوگیری می نماید . بعد از مقاربت ، لازم است که دیافراگم به مدت ۶ تا ۸ ساعت در محل خود باقی بماند .
میزان تاثیر دیافراگم ها در جلوگیری از بارداری حدود ۸۲ تا ۹۴ درصد می باشد . دیافراگم ها تا حدودی می توانند از انتقال بیماریهای مقاربتی جلوگیری نمایند اما از انتقال بیماری ایدز پیشگیری نمی کنند.
نحوه استفاده از دیافراگم ها
برای اینکه یک دیافراگم با اندازه مناسب تهیه نماییم لازم است که ابتدا پزشک یا ماما این کار را انجام دهد. انواع مختلفی از دیاگرام ها با اندازه های متفاوت در دسترس هستند .
دیافراگم را میتوان حداکثر تا دوساعت قبل از مقاربت در مهبل قرار داد ،زیرا مواد اسپرم کش آن فقط برای مدت دوساعت موثر هستند . اگر بیش از دو ساعت قبل از مقاربت اقدام به گذاشتن دیافراگم نمایید ، شما مجبور هستید که مقدار بیشتری اسپرم کش در داخل مهبل قراردهید .
هر بار که مقاربت انجام می شود ، باید با استفاده از یک اپلیکاتور مقدار بیشتری اسپرم کش به داخل مهبل اضافه نمود.
نحو قراردادن دیافراگم
قبل از اینکه اقدام به قراردادن دیافراگم در داخل مهبل نمایید ، حدود یک قاشق از ژل یا کرم اسپرم کش را درداخل دیافراگم بریزید . حلقه دور دیافراگم را فشار دهید و آن را طوری نگه دارید که مواد اسپرم کش به بیرون نریزد. درهنگام قرار دادن دیافراگم ، یک وضعیت مناسب و راحت را برای خود انتخاب نمایید .
شما می توانید در حالت ایستاده و بصورتی که یک پایتان را بلند نموده و بر روی صندلی قرارداده اید این کار را انجام دهید و یا اینکه بنشینید و پاهایتان را از هم باز نمایید و یا اینکه در حالت خوابیده اقدام به قرار دادن دیافراگم نمایید . با استفاده از یک دست ، لب های مهبل را از هم جدا نمایید . با دست دیگرتان ،حلقه دیافراگم را فشار دهید و آنرا به داخل مهبل فرو نمایید
نحوه بیرون آوردن دیافراگم از داخل مهبل
بعد از مقاربت حدود ۶ تا ۸ ساعت صبر نمایید و سپس اقدام به بیرون آوردن دیافراگم نمایید . با استفاده از یک انگشت ، اقدام به بیرون آوردن دیافراگم نمایید . اگر ناخن های شما بلند می باشد ، مراقب باشید که باعث پارگی لاستیک دیافراگم نشوید.
رعایت نکات زیر در هنگام استفاده از دیافراگم الزامی است
پس از اینکه دیافراگم را ازداخل مهبل بیرون آوردید ، آن را با آب گرم و صابون بشویید و
سپس آن را خوب خشک نمایید .
یک دیافراگم خوب نباید دارای سوراخ و یا ترک خوردگی باشد . برای اینکه ببینید که آیا دیافراگم سوراخ شده است یا خیر می توانید آن را جلوی نور نگاه کنید و یا اینکه در داخل آن آب بریزید و ببینید که آیا چکه می کند یا خیر.
چرب کردن دیافراگم یا روغن های نرم کننده مثل وازلین ، می تواند باعث آسیب دیدن و خرابی دیافراگم شود.
عوامل موثر در تغییر اندازه دیافراگم متناسب با دهانه رحم
خانمهایی که اخیرا وزن آنها بیشتر از ۵ کیلوگرم اضافه یا کم شده است و همچنین خانمهایی که زایمان انجام داده اند باید یک دیافراگم با اندازه جدید و متناسب استفاده نمایند.
عوارض جانبی استفاده از دیافراگم
اگر شما و همسرتان ازبودن دیافراگم در مهبل ناراحت هستید ویا دچار خارش ، ترشح و یا عفونتهای مثانه شده اید با
پزشک خود در این مورد مشورت نمایید. عفونتهای مثانه شایعترین عارضه جانبی استفاده از دیافراگم ها می باشند.
بعضی از خانمها ممکن است نسبت به لاستیک دیافراگم و یا مواد اسپرم کش دچار آلرژی یا حساسیت باشند .
مزایای استفاده از دیافراگم
می توان آنها را تا دو ساعت قبل از مقاربت نصب نمود . استفاده از آنها راحت می باشد . تغییری در چرخه قاعدگی نم گذارد . در حاملگی های آینده مشکلی ایجاد نمی کند .
معایب استفاده از دیافراگم
از انتقال بیماری ایدز جلوگیری نمی کنند . اندازه مناسب آن را باید یک پزشک و یا یک ماما تعیین نماید. در بعضی از خانمها ممکن است ایجاد آلرژی یا حساسیت نماید . ممکن است خطر بروز عفونتهای مثانه را افزایش دهد 

آیا در هنگام حاملگی می توان مقاربت داشت
بسیاری از خانمها در اوّلین مراقبت حاملگی شان این سوال را مطرح می کنند که مقاربت و یا نزدیکی در زمان حاملگی چگونه باید باشد؟ آیا خطری برای جنین ایجاد می کند یا نه؟ البته هر خانمی باید این سوالها را از ماما یا پزشک خود بپرسد ولی بطور کلی، در حاملگیهای بدون مشکل و طبیعی، مقربت خطری ندارد. بطور کلی  درزمان بارداری هیچگونه مانعی برای نزدیکی کردن زوج ها وجود ندارد مگر اینکه خانم احساس ناراحتی کند، لکه بینی داشته باشد و یا به هر دلیل دیگری توسط پزشک و یا ماما ازنزدیکی کردن منع شده باشد.

در صورتی که حاملگی طبیعی باشد و خانم احساس راحتی کند، نزدیکی کردن زوج ها می تواند باعث دلبستگی بیشتر پدر و مادر آینده به همدیگر و در آینده، به فرزندشان باشد.

حتی در مواردی که زوج نزدیکی ندارند می توانند از نظر فیزیکی با هم در تماس باشند. ماساژ دادن و نوازش کردن خانم ها در دوران بارداری به آرامش فکری و عضلانی شان کمک می کند بنابر این در نهایت فرزند شادابتری هم خواهند داشت. این کار همچنین باعث می شود که زوج ها پس از تولد فرزندشان هم زودتر به حالت طبیعی زندگی جنسی خود برگردند.

پس از زایمان طبیعی اگر خانم احساس راحتی کند پس از چند روز نزدیکی ممکن است البته این زمان بسته به نوع زایمان و داشتن بخیه یا نداشتن آن متفاوت است. پس از سزارین این دوره ممکن است طولانی تر باشد. سزارین جزو عمل های بزرگ به حساب می آید و فرد باید مراقبتهای بعد از عمل را رعایت کند.

ورزشهایی که عضله های کف لگن را تقویت می کنند می توانند برای پیش، در حین زایمان طبیعی و پس از زایمان بسیار مفید باشند. و باعث می شوند که ماهیچه ها ی واژن در مدت کمتری به حالت طبیعی شان نزدیکتر بشوند.

برخی خانمها در حین بارداری بخصوص سه ماهه اول و تا زمانی پس از زایمان بر اثر تغییرات هورمونی و جسمانی ناشی از بارداری با کاهش میل جنسی روبرو می شوند. تعداد زیادی از خانم ها حس میکنند دیگر به عنوان یک زن برای همسر خود جذاب نیستند. برای برگرداندن میل جنسی خانمها اولین و مهمترین نکته این است که آنها را مجبور به برقراری ارتباط جنسی نکنید که نتیجه عکس دارد. دوم اینکه اگر زوج نزدیکی نمی کنند تماس فیزیکی را قطع نکنند. نوازش کردن و بوسیدن بدن خانم باعث می شود که هورمونهایی که در نهایت باعث میل جنسی می شوند از مغز ترشح بشوند. زوج ها باید با هم در مورد نحوه نگاهداشتن تماس فیزیکی شان در حین بارداری صحبت کنند. اینکه چه کاری را بیشتردوست دارند و چه کاری را کمتر. این کار باعث می شود که زوج به مرور شیوه خاص خودشان راشکل بدهند و از آن در طول زمان لذت ببرند.

با ورود نوزاد به زندگی زوج ها، معمولا رابطه زوجها از حالت دوطرفه بین همسران به حالت رابطه قوی بین مادر و فرزند در میاید و یا اینکه به حالت رابطه مثلثی در میاید که بچه در راس و پدرو مادر در خدمت این نوزاد تازه متولد شده هستند. در هر دو حالت رابطه زوج ها شدیدا تحت شعاع قرار میگیرد. مشارکت در کارهای بچه و خانه راه حل ساده ای برای احیا کردن رابطه زوج ها است. و اینکه آقایان در نظر داشته باشند که مادرنوزاد چند هفته ای بودن کار خیلی راحتی نیست. اکثرا مادرها آنقدر خسته می شوند که حتی اگر میل جنسی هم داشته باشند رمق ندارند که به نزدیکی با شریک جنسی شان بپردازند.

در این شرایط آقایان می تواند احساس ترد شدگی کنند و خود را کنار و کنار تر بکشند تا مسئله ریشه دار شود و یا اینکه با همدلی کردن با همسر خود نهایتا با موفقیت از این مرحله بگذرند. تماس فیزیکی مثل بوسیدن و نوازش کردن برای ابراز علاقه زوج ها بهم نقش مهمی را در این دوران ایفا میکند.

برای زوج هایی که چند سالی از تولد فرزندانشان گذشته ممکن است مسائل دیگری پیش بیاید که مهمترین دلیلش این می تواند باشد که پدر و مادر وقت آزادشان را با فرزندانشان می گذرانند و هرگز فضای خصوصی ندارند تا احساساتشان را با هم در میان بگذارند. این مسئله به مرور باعث می شود که بینشان فاصله بیفتد.

زوج ها در هر مرحله ای از زندگی که هستند باید با هم فضای خصوصی داشته باشند. این کار باعث می شود که مثل یک تیم قوی در مورد زندگی خودشان و تربیت فرزنداتشان عمل کنند. اگر رابطه کلی زوج صمیمی باشد، زندگی جنسی هم به طبع آن همیشه شاداب و پابرجا میماند.

بالا رفتن سن در افرادی که از سلامت عمومی خوبی برخوردارند نباید روی کیفیت رابطه جنسی آن ها اثر منفی داشته باشد. البته باید یادآوری کرد که افراد باید واقع گرا باشند وتوقعات خود را متناسب با شرایط جسمی و سنی خود تنطیم کنند.

خانم ها در دوران یائسگی تغییرات هورمونی را تجربه می کنند که ممکن است منجر به کم شدن میل جنسی و یا خشکی واژن بشود. حالت اول با پیش نوازی و آماده سازی خانمها و در بعضی افراد با هورمون درمانی می تواند تا حد قابل توجهی حل بشود. در مورد خشکی واژن هم استفاده از مواد لغزنده کننده محلول در آب استفاده می تواند خیلی به حل مسئله کمک کند.

در مورد آقایان هم ممکن است میل جنسی و یا نعوظ را به صورتی که در سال های پیش تجربه می کردند نداشته باشند که این لزوما فقط بدلیل افزایش سن نیست. درصورت بروز مشکل در نعوظ مراجعه به پزشک و بررسی کامل عملکرد قلب و عروق وکلیه و همچنین هورمون های بدن قدم اولیه است.

نرمش های قوی کردن عضلات کف لگن بطور مرتب، می تواند کیفیت توانایی جنسی آقایان را تا حد زیادی بالا ببرد و در طول زمان حفظ کند.

در بعضی افراد هم مشکلات رابطه زناشویی است که باعث رخ دادن این مسئله می شود که با صحبت کردن با شریک جنسی شان و یا کمک گرفتن از مشاوران خانواده و یا زوج ها میشود به آن پرداخت.

 
اغلب سوالها خانمهای باردار در این زمینه به شرح زیر می باشند:
 ۱-  آیا نزدیکی می تواند به جنین صدمه بزند و یا باعث سقط شود ؟
 در یک حاملگی طبیعی و بدون خطر ، نزدیکی نمی تواند چنین خطری ایجاد کند . جنین به خوبی توسط کیسه ی آب و ماهیچه های رحمی محافظت می شود . علاوه براین یک ترشح غلیظی در دهانه رحم وجود دارد و آنرا می بندد و از انتقال عفونت به داخل رحم جلوگیری می کند. هر چند معمولاً به خانمهایی که سابقه ی سقط دارند توصیه می شود که نزدیک نداشته باشند اما آماری که این نظریه را تایید نماید وجود ندارد. تقریباً ۴۰ % از اولین سقط ها را می توان به ناهنجاریهای ژنتیکی جنین مربوط کرد. نا رساییهای هورمونی و عفونتهای تناسلی نیز نقش مهمی در ایجاد سقط دارند . ولی نزدیکی، نقشی ندارد. اگر احیاناً پس از نزدیکی، سقط صورت گیرد، پدر و مادر احتمالاً خودشان راسر زنش می کنند ولی باید این را بدانند که در هر حال این سقط صورت می گرفت و ارتباطی یه نزدیکی آنها نداشته است. شما ممکن است حرکات جنین را درحین مقاربت احساس کنید ولی این حرکات در تمام مواقع دیگر نیز وجود دارند، نگران نباشید، حرکات او نشان دهنده ناراحتی و یا خطر برای او نمی باشد .
۲-  آیا مقاربت می تواند باعث زایمان زودرس شود ؟
 در صورتی که خانمی سابقه ی زایمان زودرس دارد ، توصیه می شود که در صورتی که نزدیکی انجام می شود سعی کند به اوج لذت جنسی ( ارگاسم ) نرسد. چنین حالتی در زن باعث ایجاد انقباضات جزئی در رحم می شود. از آنجایی که مایع منی محتوی ماده ای بنام پروستاگلاندین می باشد و آن هم باعث تحریک انقباضات رحمی می شود، توصیه می شود این مایع در واژن ریخته نشود (یا از کاندوم استفاده شود و یا همانند روش جلوگیری طبیعی، نزدیکی صورت گیرد) و بطور کلی نزدیکی با ملایمت بیشتری همراه باشد.
البته در کسانی که سابقه ی زایمان زودرس ندارند، این مسائل نقشی ندارند. با این حال توصیه می شود در یکی دوماه آخر دقت بیشتری در این مسائل صورت گیرد.
۳-  آیا حاملگی در تمایلات جنسی زن تأ ثیری دارد؟
 از نظر روحی، نگرانی راجع به حاملگی و بچه و احساس این که اندام ازفرم عادی خارج شده می توانداز میزان تمایلات جنسی زن بکاهد. از نظر جسمی، درسه ماهه ی اوّل تهوع و استفراغ و خستگی و درسه ماهه آخر افزایش وزن و فرم شکم و حساسیت پستانها، افزایشات ترشحات رحمی و تکرار عفونتهای قارچی همه می توانند میل جنسی زن را کاهش دهند .
البته از نظرعلمی، به علت افزایش میزان هورمونهای جنسی وجریان خون لگنی، قاعدتاً تمایل جنسی زن باردار بیشتر می شود.
۴-   تمایلات جنسی مرد در دوران بار داری زن چگونه است ؟
 مردها نیز نگرانیهایی در دوران بارداری خانمشان دارند، نگران هستند که مبادا نزدیکی به بچه صد مه ای بزند و یا باعث ناراحتی مادر شود.
برخلاف نگرانی خانمها از اندام جدیدشان، بسیاری از آقایان از فرم جدید بدن خانمشان راضی هستند و مقاربت را نوعی نزدیک تر شدن به شرایط جدید همسرشان می دانند. البته معمولاً آقایان ملاحظه شرایط خانمشان راخواهند کرد اما اگر شوهرتان مشکلی در این زمینه دارد حتماً با ماما یا پزشکتان مطرح کنید.
۵-  آیا نحوه ی مقاربت در حاملگی باید تغییر کند . 
 با پیشرفت حاملگی قاعدتاً وضعیت عادی مقاربت برایتان مشکل تر می شود و علاوه بر این با بزرگ شدن رحم و جنین، خوابیدن مادر به پشت برای جنین خطرناک می شود بنابراین توصیه می شود که نزدیکی یه صورت خوابیدن به پهلو و یا زن بر روی مرد صورت گیرد. نکته مهم دیگر در مقاربت اینست که حتماً باید با ملایمت انجام شود و همچنین نوک پستان مادر تحریک نشود چرا که تحریک نوک پستان زن باردار (چه دست زدن و چه مکیدن) می تواند باعث ترشح نوعی هورمون شود که می تواند باعث انقباضات زایمانی شود. البته باید توجه کرد که هدف از مقاربت فقط ارضای میل جنسی نیست بلکه می توان تنها با آغوش گرفتن یکدیگر ابراز عشق نمود.
۶-  آیا اثرات حاملگی بر مقاربت پس از زایمان هم وجود دارد
 نمی توان کتمان کرد که پس از زایمان تغییرات وا ضحی در بدن زن ایجاد می شود از جمله پستانها شل تر از سابق هستند، خطوط روی شکم و سینه و افزایش وزن نیز وجود دارد. واژن (مهبل) که همان مجرای مقاربت نیز هست به سفتی سابق نیست و اینها همگی باعث می شوند که لذت نزدیکی مانند قبل از بارداری نباشد (برای جلوگیری از شلی واژن بعد از زایمان بهتر است روزانه چندین مرتبه این ورزش را انجام دهید : ماهیچه های واژنتان را سفت کنید و سپس به تدریج شل نمایید). البته این تغییرات به مرور عادی می شوند وهر دو شما به این مسائل  عادت می کنید . بیشتر پزشکان توصیه می کنند که تا پایان دوره ی نفاسی (۶ هفته پس از زایمان) نزدیکی صورت نگیرد و قاعدتاً چون تااین دوره مقداری خونریزی و یا لکه بینی وجود دارد، هم از نظر بهداشتی و هم از نظر شرعی نیز مقاربت مسأله دارد . چون تا وقتی که خونریزی وجود دارد نشان دهنده ی اینست که دهانه ی رحم هنوز مقداری باز است و برای جلوگیری از عفونت بهتر است نزدیکی صورت نگیرد. حداقل زمان برای دوری از مقاربت تا وقتیست که بخیه ها جوش نخورده اند. پس از ترمیم بخیه ها و رفع لکه بینی، نزدیکی بلامانع است. باید در اینجا یاد آوری کرد که دراین زمان (دوره ی نفاسی) بهترین زمان برای تصمیم جهت روش جلو گیری از بارداری می باشد، آن را فراموش نکنید.

ارتباط جنسی زوج ها در زمان بارداری خانم و پس از تولد فرزندانشان

من به تازگی ارتباط حفاظت نشده‎ای داشته‎ام. با وجود اینکه مایع منی خارج از واژنم ریخته شد اما پریودم عقب افتاده است آیا امکان بارداری وجود دارد؟

در ترشحی که پیش از انزال از نوک آلت مردان بیرون می‏آید مقداری اسپرم وجود دارد. پس بله، احتمال دارد که باردار شده باشی. مردها حتماً باید در موقع دخول کاندوم را پوشیده باشند. البته معمولاً توصیه می‎شود که کاندوم را پس از پیش‎نوازی اولیه و دقیقاً زمانی که آماده‎ی دخول هستید بپوشید چون ممکن است در حین مالیده شدن به اطرافِ تخت و لحاف و غیره پاره و یا آلوده شود. می‎توانی برای تست حاملگی نوارهای تست ادرار را از داروخانه بخری و یا به دکتر مراجعه کنی.

ماه پیش من ارتباط جنسی بدون پیشگیری داشتم اما پریود شده‎ام آیا هنوز احتمال حاملگی برای من وجود دارد؟

اگر گمان می‎کنی که باردار هستی تست بارداری را بده . خیلی از دختر خانم‎ها بعد از برقراری ارتباط جنسی احساس گناه می‎کنند و فکر می‎کنند که حامله هستند در صورتی‎که نیستند. البته تعداد کمی از خانم‎ها هستند که پس از باردار شدن و حتی در طول مدت بارداری هم پریود سبکی را دارند. اگر پریود بعدی‎ات دیر شد حتماً تست بارداری را بده.

من و شریک جنسی‎ام ارتباط داشته‎ایم اما فقط در حد بوسیدن و بغل کردنِ هم با لباس البته او انزال هم داشته است آیا ممکن است من حامله شده باشم؟

نه، اصلاً نگران نباش. اما مراقب این موضوع هم باش که اگر خیلی پیش بروی ممکن است کارهایی را انجام دهی که آمادگی‎اش را نداری و یا نمی‎خواهی. یا به خواست طرف مقابلت سطحی از رابطه جنسی را تجربه کنی که بعداً پشیمان بشوی. اگر خواستید ارتباطی داشته باشید که در حین آن احتمال برخورد اسپرم با واژن وجود داشت حتماً از شریک جنسی‎ات بخواه که کاندوم بپوشد. برای احتیاط بهتر است که هر دو کاندوم تهیه کنید و در گوشه کیفتان داشته باشید.

من ۱۷ سالم است و می‎خواهم ارتباطم را با شریک جنسی‎ام شروع کنم. دوستانم می‎گویند که در اولین ارتباط جنسی حاملگی امکان ندارد آیا این درست است؟

به هیچ وجه! بیشتر دخترخانم‎ها همین اشتباه را می‎کنند و بعد دچار بارداری ناخواسته و عواقب آن می‎شوند. قطعاً می‎توانی در اولین ارتباط جنسی‎ات باردار شوی. بخصوص به دلیل اینکه جوان هستی بدنت آمادگی بیشتری برای بارداری دارد. پس باید حداقل از کاندوم و بر روی آن ، از ژل اسپرم‎کش استفاده کنی. در صورتی که مایلی از قرص استفاده کنی برای اطمینان از کارکرد قرص های ضد بارداری لازم است که از ۳ ماه پیش از برقراری ارتباط جنسی مصرف مرتب آن را شروع کرده باشی.

اگر در هنگام انزال مرد، زوج در موقعیتی باشند که زن روی مرد قرار داشته باشد آیا احتمال حامگی وجود دارد؟ من شنیده‎ام که در این حالت مایع منی بیرون ریخته و احتمال حاملگی را از بین می‎برد.

خیر، این موضوع درست نیست. در هربار انزال تعداد ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون اسپرم همراه مایع منی به بدن زن وارد می‎شوند که اگر زوج از وسیله‎ی جلوگیری از بارداری استفاده نکرده باشند احتمال حاملگی خانم وجود دارد و این به نحوه دخول بستگی ندارد. ضمناً‎ برخی افراد تصور می‎کنند که اگر مرد در وقت انزال کاندوم بپوشد احتمال باروری خانم به صفر می‎رسد. اما این نیز درست نیست چون در هنگام دخول (پیش از انزال) قطراتی از نوک آلت مردان خارج می‎شود که غالباً حاوی اسپرم است و همان قطرات می توانند مسبب بارداری باشند. کلاً ۸۵% از خانم‎هایی که از هیچگونه وسیله‎ی جلوگیری استفاده نمی‎کنند، در عرض یکسال باردار می‎شوند. اسپرم می‎تواند در جهات مختلف جهش کند و از دهانه‎ی رحم بگذرد. اگر خانم در زمان تخمک‎گذاری باشد و اسپرم هم سالم باشد احتمال برخورد تخمک و اسپرم بالا رفته و به احتمال زیاد عمل لقاح صورت می‎پذیرد. و مابقی اسپرم‎ها ممکن است از واژن به بیرون بریزند اما همان یکی کافی است. بنظر می‎رسد که شما تمایلی به باردار شدن ندارید اگر چنین است، با مراجعه به پزشک و یا درمانگاه نزدیک محل سکونت خود می‎توانید آموزش‎های لازم را برای جلوگیری از بارداری ببینید. در ایران اگر عضو درمانگاه محل خود باشید می‎توانید از سهمیه‎ی کاندوم رایگان استفاده کنید.

این سئوال ممکن است به نظرتان عجیب باشد اما من شنیده‎ام که پس از به دنیا آوردن نوزاد چنانچه عمل دوختن اپیزیوتومی انجام شود .دکتر می‎تواند در حین دوختنِ پارگی طول آن را افزایش دهد تا واژن تنگ شده و در هنگام دخول دهانه‎ی آن تنگ‎تر باشد. آیا اشتباه می‎کنم یا همچین چیزی ممکن است؟

اگر هنگام زایمان برای شما اپیزیوتومی انجام شده است، (در هنگام زایمان طبیعی چنانچه پزشک و یا مامای شما تشخیص بدهند که نوزاد فضای بیشتری برای خارج شدن احتیاج دارد اقدام به بازکردن قسمت تحتانی دهانه‎ی واژن می‎کنند و پس از تولد نوزاد دوباره آن را بخیه زده و می‎دوزند ) و یا دچار پارگی واژن در طول زایمان شده‎اید ( این مسئله برای همه‎ی خانم‎ها پیش نمی‏آید). علاوه بر بخیه‎هایی که برای بسته شدن این شکاف زده می‎شود در صورت تمایل شما، پزشک یا ماما می ‎تواند یک یا دو بخیه به آن اضافه کند تا تنگی مطلوب ایجاد شود. اما فراموش نکنید که در صورت تنگی بیش از حد واژن عمل دخول به سختی و همراه با درد انجام خواهد شد که این مسئله با کاهش میل جنسی که پس از زایمان در اکثر خانم‎ها اتفاق می‎افتد مزید بر علت شده و سردی زوجین به یکدیگر را سبب خواهد شد. البته با انجام ورزش‎های کِگِل یا ورزشهای عضلات کف لگن در طول مدت بارداری نیازی به زدن بخیه‎های اضافی هم نیست.
انجام ورزشهای کِگِل بطور مرتب در دوران بارداری و پس از آن کمک شایانی به آسان‎ تر نمودن عمل وضع حمل می‎کند همچنین با سفت کردن عضلات واژن دربالابردن لذت جنسی در هنگام عمل دخول، بند آمدن خونریزی، داشتن نزدیکی بدون درد پس از زایمان موثر است. در برنامه ششم مفصلا در این مورد توضیح خواهم داد.

شنیده‎ام که اگر در وان آب داغ و یا در زیر دوش آب داغ نزدیکی کنیم، به‎ دلیل گرمای آب اسپرم‎ها کشته می‎شوند و احتمال حاملگی وجود ندارد، نتوانستم باور کنم و بهتر دیدم که از شما سئوال کنم،

خیر، نزدیکی کردن در وان حمام، زیر دوش، در استخر، هم می‎تواند منجر به حاملگی شود و هم انتقال یافتن امراض مقاربتی.دستگاه تناسلیِ خارجیِ مردان از یک آلت و کیسه‎ی بیضه‎ها ( حاوی دو بیضه) تشکیل شده است . کار کیسه مذکور این است که بیضه‎ها را در دمایی برابر با ۵ درجه خنک‎ تر از دمای بدن نگاه ‎دارد. عمل اسپرم‎سازی نسبت به تغییرات دما بسیار حساس است. در هوای گرم ماهچه‎ های کیسه‎ی بیضه‎ها شل می‎شود و در نتیجه بیضه‎ها از بدن دورتر می‎شوند و حرارت آن‎ها پایین‎تر می‎آید. برعکس در هوای سرد، این ماهیچه‎ها منقبض می‎شوند و بیضه‎ها اختلاف ۵ درجه‎ای خود را حفظ می‎کنند. البته نشستن در آب داغ در عملِ معمول اسپرم‎سازی اختلال ایجاد می‎کند اما برای جلوگیری از بارداری کافی نیست. برای مردانی که دچار اختلالات باروری هستند توصیه می‎شود که از نشستن در آب داغ، گرفتن سونا و اعمال مشابه خودداری کنند. بطور کلی توصیه می‎کنم برای اطمینان بیشتر همیشه از کاندوم استفاده نماییدحتی در وان!
 چه زمانی نباید مقاربت انجام شود؟
 درهر حال باید مورد خودتان را با ماما یا پزشکتان مطرح کنید چون هر یک نفر ممکن است شرایط خاص خود را داشته باشد. در صورتی که سابقه  سقط و یا زایمان زودرس دارید ویا پس از مقاربت علایم غیرعادی دارید حتماً اطلاع دهید .
درشرایط زیر مقاربت ممنوع است :
جفت سر راهی (قرار گرفتن جفت در قسمت پایین رحم)
دهانه رحم نارسا
دهانه رحم باز شده
 کیسه آب باز شده
 درد و انقباض
خونریزی رحمی
هنگامی که وضعیت راحتی نمی توانید پیدا کنید
وجود ضایعات هرپسی (مانند تبخال) برروی دستگاه تناسلی زن ویا مرد

اس ام اس و پیام تبریک روز ولنتاین، متن های زیبا تبریک ولنتاین به همسر و دوست

دانلود رایگان مجموعه کارت ویزیت لایه باز فوق العاده زیبا / بیش از 2000 کارت ویزیت رنگارنگ و حرفه ای

مقایسه ی روز /  گران‌ترین و ارزان‌ترین خودرو‌های بازار ایران کدامند؟ با عکس

سرگرمی قشنگ اینکه اگه زنای سلبریتی‌، مرد بودن چه شکلی می‌شدند؟خخخ

تست شخصیت شناسی جدید و واقعی ؛ کدوم حیوان را زودتر می‌بینی؟؟

چطوری یک پست وایرال با کیفیت در اینستاگرام بنویسیم؟

علی ضیا و حقیقت هایی که به کام مسئولین تلخ بوده است!!