پرسش:
ممکن است اقسام نکاح باطل را نام ببرید؟ ( توضیح مختصر و هم چنین اگر کتاب و یا سایتی وجود دارد،معرفی نمایید)
پاسخ:
در اسلام محرمیت از ناحیه نسب، سبب و رضاع (شیرخوردن) و نیز جهات دیگر میباشد که موجب می شود حرمت ازدواج را در پی داشته باشد.
1- محارم نسبی: نکاحهایی که از جانب نسب باطل هستند؛ نکاح محارم اصلی و فرعی هستند:
محارم اصلی شامل مادر، پدر، خواهر، برادر و مادر و پدر هر چه بالاتر رود و هم چنین عمه، خاله، عمو، دایی هرچه بالا روند، میباشند.
محارم فرعی، مانند فرزند و فرزندان فرزند و فرزندان خواهر و برادر هر چه پایین روند.
2- محارم سببی: مانند پدر و مادر همسر و فرزندان همسر.
3-
محارم از جهات رضاع: کسی که در زمان شیرخوارگی شیر یک زن را طبق شرایط
شرعی آن خورده باشد؛ بر آن زن و فرزندان او و فرزندان مردی که این زن از او
شیر دارد (چه فرزندانی که از این زن دارد و چه فرزندانی که زنهای دیگر
داشته باشد) و هم چنین خواهر و برادر این زن و خواهر و برادر این مرد حرام و
محرم میشوند. (تفصیل را در توضیح المسائل ببینید).
4- جهات دیگر: یا حرمت ابدی هستند یا حرمت موقت
الف : حرمت موقت مانند:
1. ازدواج با خواهر زن مادامی که او را طلاق نداده یا ازدنیا نرفته است و هنوز همسر اوست.
2. زنی که در عده میباشد. (عده طلاق – عده وفات و....)
3. زن کافرهای که مسلمان نشده باشد.(زنان اهل کتاب استثناء هستند)
4. ازدواج با مرد کافر چه اهل کتاب چه غیر اهل کتاب مادامی که مسلمان نشده است.
5. ازدواج با زن پنجم به شکل دائمی.
6.
کسی که سه بار طلاق داده و هر بار به او رجوع کرده است بار سوم باید این
زن با مرد دیگر ازدواج دائم نموده و بعد از آن طلاق گرفته تا بتواند با آن
شوهر اول ازدواج کند.
7. ازدواج در حال احرام اما اگر در حال احرام عقد کرد این زن علی الأبد بر او حرام میشود.
ب- حرمت دائم:
1- کسی که با برادر یا فرزند یا پدر زنی (قبل از ازدواج) لواط انجام داده باشد نمیتواند با او ازدواج کند.
2- کسی که با زن شوهر داری العیاذ بالله مرتکب زنا شود، نمیتواند با او ازدواج کند.
3- ازدواج با زن شوهر دار.
لعان
و ایلاء، دو نوع جدا شدن زن و مرد از هم هستند که بعد از آن حرام ابدی
میشوند. شرح و تفصیل این دو را در رسالههای عملیه و تحریر الوسیله امام
خمینی(ره) جستجو کنید.
بعضی از نکاحها که در عصر جاهلیت رواج داشت و اسلام آنان را باطل اعلام کرد.
1-
نکاح مضامده: در عهد جاهلیت زن با غیر شوهر خود معاشرت میکرد؛ و این
پناهندگی زن به غیر شوهر خود در زمانهایی بود که فقر به آنان روی میآورد و
عصر قحطی و نداری بود. بدین سبب زن به منزل غیر شوهر میرفت تا به لحاظ مالی
وضعیت مناسب مییافتند دوباره به نزد همسر اول خود باز میگشت.
2-
نکاح مقت (خیزن) (وراثت زوجه) وقتی که مرد میمرد و زن و بچهای جا میگذاشت
که از همسر دیگری بودند، این همسر به عنوان ارث به بچه بزرگتر او (از همسر
دیگر) میرسید و همسر او میشد. که به این پسر که این زن به او رسیده بود،
خیزن میگفتند.
3- نکاح بدل: در عصر جاهلیت گاهی دو مرد همسر خود را با یک دیگر مبادله میکردند.
4-
نکاح رهط یا سفاح: و آن این بود که یک زن به عقد یک گروه که از 10 نفر
کمتر بودند در میآمد و همه با او آمیزش میکردند و وقتی حامله میشد و وضع
حمل میکرد دنبال این گروه میفرستاند و بچه خود را به هر کدام که دوست داشت
نسبت میداد و به او ملحق میکرد.
5- نکاح بغایا: دستهای از زنها خیمه
هایی نصب میکردند و مردان با آنان در میآمیختند و چون بار میگرفتند و بار
مینهادند، قیافه شناس را خبر میکردند تا اولین مولود را به هر کسی که تشخیص
داد ملحق کند و نسبت دهد.
6- نکاح جمع: که یک مرد بین چند خواهر جمع میکرد و آنان را با هم نکاح میکرد.
7- نکاح استبضاع: مرد زن خود را در اختیار مردان بزرگ میگذاشت؛ تا از نسل آنان فرزندان بزرگی برایش باقی بماند.
8-
نکاح شغار: این بود که مثلاً مردی دختر خود را به عقد کسی در میآورد تا
در عوض آن او هم دختر خود را به عقد این در آورد و همین را مهر آن زن قرار
میدادند و بالاخره مهر زن نکاح دیگری می شد.
9- نکاح خدن: در عصر
جاهلیت زنای علنی مذموم شمرده میشد؛ اما زنای پنهان و روابط نامشروع
پنهانی، بدون عیب و ایراد بود. سوره مبارکه نساء آیه 25 به این اشاره کرده
است. اخدان جمع خدن به معنای دوستی، البته دوستی نامشروع بین زن و مرد یک
روش جاهلی بود که مرد با زن اجنبی و غیر زوجه خود روابط نامشروع پنهانی
داشت و این رسماً رواج داشت. ولی اسلام با این شیوه مقبول جاهلیت مخالفت و
آن را ناروا اعلام کرد.
منبع بخش اول : (نسب – سبب – رضاع و دیگر اسباب حرمت) را در کتب فقهی مانند تحریرالوسیله حضرت امام خمینی(ره) جستجو فرمایید.
و اما در بخش دوم میتوانید با مراجعه به سایت های اینترنتی ذیل که (به زبان عربی هست) به اطلاعاتی دست یابید.
http://www.moqatel.com/Mokatel/data/Behoth/Denia9/ALZwag10036/Mokatel2_30-5.htm
http://www.majdah.com/vb/showthread.php?t=13182