در مورد نحوه خواستگارى و رفتن پسر یا دختر، اسلام
هیچ گونه دستور خاصى ندارد و مانند بسیارى از امور دیگر به خود مردم واگذار
شده است. استاد مطهرى میگوید: «این که از قدیم الایام مردان به عنوان
خواستگارى نزد زنان مى رفته اند و از آنها تقاضای همسرى مى کرده اند، از
بزرگ ترین عوامل حفظ حیثیت و احترام زن بوده است. طبیعت مرد را مظهر طلب و
عشق و تقاضا آفریده است و زن را مظهر مطلوب بودن و معشوق بودن. طبیعت زن را
گُل، و مرد را بلبل، زن را شمع و مرد را پروانه قرار داده است. این یکى از
تدابیر حکیمانه و شاهکارهاى خلقت است که در غریزة مرد نیاز و طلب و در
غریزة زن ناز و جلوه قرار داده است. خلاف حیثیت و احترام زن است که به
دنبال مرد بدود. براى مرد قابل تحمّل است که از زنى خواستگارى کند و جواب
رد بشنود و آن گاه از زن دیگرى خواستگارى کند و جواب رد بشنود تا بالاخره
زنى رضایت خود را به همسرى با او اعلام کند اما براى زن که میخواهد محبوب و
معشوق و مورد توجه و علاقه باشد و از قلب مرد سر در آورد تا بر سراسر وجود
او حکومت کند، قابل تحمل و موافق غریزه نیست که مردى را به همسرى خود دعوت
کند و احیاناً جواب رد بشنود و سراغ مرد دیگری رود».(1)
خواستگاری
همیشه از ناحیه جنس مذکر انجام میشود. این قاعده حتى در مورد حیوانات نیز
جاری است. یعنى در خواست از جنس مخالف غالباً از ناحیه مذکر آغاز میشود.
دین
مقدس اسلام نیز که آیین فطرت است، بر این رویه فطرى و طبیعى صحه نهاده و
بر این مبنا و اساس است که در قرآن و سنّت در امر ازدواج، مردان مخاطب واقع
گشته اند و مستقیماً به آنان دستور ازدواج و همسر گزینى داده شده و فرموده
است: «فانکحوا ما طاب لکم من النّساء؛ بازنان طیب و پاکیزه ازدواج
کنید».(2)
این آیه به معناى نهى از خواستگارى زن از مرد نیست، از این
رو در صدر اسلام تقاضاى زن از مرد نیز اتفاق افتاده است. امام باقر(ع) نقل
میکند: زنى نزد پیامبر(ص) آمد و عرض کرد: مرا به عقد کسى در آور. حضرت رو
به حضار نمود و فرمود: کسى حاضر است با این زن ازدواج کند؟ مردى از میان
جمع برخاست و عرض کرد: من حاضرم، حضرت فرمود: چه دارى که به او بدهی؟ گفت:
چیزى ندارم. پیامبر(ص) فرمود: نمى شود. زن خواستة خود را تکرار کرد. دیگر
بار حضرت فرمایش خویش را تکرار نمود، باز همان مرد برخاست. سرانجام پیامبر
به آن مرد فرمود: از قرآن چیزى مى دانی؟ گفت: بلی. فرمود: زن را به عقد
ازدواج تو در آوردم، در عوض قرآنى که به او آموزش مى دهی، مهریه او خواهد
بود.(3) از این جریان بر مى آید که خواستگاری زن از مرد از نظر اسلام ممنوع
و مذموم نیست ، ولى حرکت بر خلاف عرف اجتماعی و سیره مسلمانان و قواعد
مورد قبول جامعه و مقتضاى فطرت و طبیعت است.
منابع:
1-استاد مطهری نظام حقوق زن در اسلام ص15
2-نساء آیه 3
3-وسائل الشیعه ج14 ص195