اطلاعات عمومی

تفكر اسلامى، اعلان ازدواج را ضرورى مى‏داند و معتقد است كه اعلان همان تفاوت بين حلالى است كه آشكارا انجام مى‏پذيرد و عمل حرامى كه در خفاء صورت مى‏گيرد.از علايم اعلان ازدواج كه تفكر اسلامى آنرا پيشنهاد كرده است وليمه*مى‏باشد و آن غذايى است كه به مناسبت عروسى درست مى‏شود و مردم به آن دعوت مى‏شوند.وليمه سنتى است كه بر آن تأكيد گرديده، زيرا براى مرد در شب زفاف مستحب است كه وليمه دهد، بقدرى كه قلبا به آن راضى و خشنود باشد و فرد ديگرى مثل او هم قادر باشد بر دادن آن.پس اگر مى‏تواند حيوانى ذبح كند، مستحب است كه كمتر از گوسفندى را ذبح نكند، بجهت فرمايش آن حضرت (ص) به عبد الرحمن بن عوف : وليمه بده و اگر چه به اندازه يك گوسفند باشد، پس اگر باين حد قادر نباشد بآنچه توانايى دارد اكتفا كند، زيرا پيغمبر اكرم (ص) در ازدواج با صفيه، با خرما و قووت وليمه دادند .

وليمه در اولين روز ازدواج است و رسول خدا (ص) در اين روز آن را شايسته قرار داده‏اند، اما در روز دوم، اطعام آن مستحب است، اما اطعام در روز سوم پيغمبر (ص) آنرا رسوايى توصيف فرموده‏اند كه نبايد آن را انجام داد.پيغمبر (ص) فرمود: اطعام در روز اول پسنديده و در روز دوم مستحب و در روز سوم بدنامى است و هر كس كه تظاهر كند و كارش را به گوش مردم برساند، خداوند او را رسوا كند.

به نظر اكثر فقهاء اجابت دعوت وليمه عروس واجب است.ابو حنيفه معتقد است كه مستحب مؤكد است.بيشتر فقهاء معتقدند كه جايز نيست براى كسى كه دعوت به وليمه شده است بدون عذر موجه، تخلف نمايد.اگر شخصى روزه‏دار است لازم است كه به محل وليمه برود و به دعوت كننده اطلاع دهد كه روزه‏دار است و براى او دعا كند و برگردد.پس اگر اين موضوع برصاحب وليمه سخت باشد و غذا نخوردن او صاحب مجلس را ناراحت كند، مستحب است كه اگر روزه‏اش مستحبى است افطار نمايد، زيرا ثواب ادخال سرور در دل برادر مسلمانش بيشتر از ثواب روزه استحبابى است، اما اگر روزه واجب است، در هر صورت براى او افطار جايز نيست.در بعضى از مذاهب آمده است كه شخص روزه‏دار در هر حال افطار نمى‏كند و عذر او بايد مورد قبول واقع شود. (1)

فقهاء جايز دانسته‏اند كه شخص دعوت شده به وليمه حاضر نشود، در صورتى كه دعوت كننده ظالم و يا فاسق و يا اين كه مالش محل اشكال باشد و يا اينكه وليمه همراه با معصيت بوده و يا شخص دعوت شده عذر شرعى داشته و يا اين كه دعوت كننده او را بطور مشخص دعوت نكرده بلكه در ضمن عده‏اى ديگر و بدون تعيين دقيق او را دعوت كرده است. (2)

مستحب است كه حضار به دعوت كننده و صاحب مجلس تبريك بگويند و بهتر است در دعا همان نصى را بخوانند كه به نقل از ابو هريره وارد شده است و آن اين است «خداوند براى تو مبارك گرداند و بر تو مبارك نمايد و بين شما بخوبى جمع نمايد» .

نكته مهمى باقى مى‏ماند كه مربوط است به پديده‏ها و علايم شاديها، و آن همان چيزى است كه ما آنرا گهگاه ملاحظه مى‏كنيم از جنبه‏هايى كه منظور از آنها اعلان و زنده نگهداشتن اين مناسبتها نيست، بلكه فقط بمنظور تظاهر و خودنمايى صورت مى‏گيرد، زيرا اين گونه جشنها از آنچه كه سنت و شريعت در اين گونه مناسبتها خواسته است تجاوز مى‏كند، و در نتيجه اين جشنها به حد زيادى به اسراف و مبالغه كشانده مى‏شوند كه موجب رضاى خدا نيست.آنها به قصد انواع خودبينيها و يا افتخاراتى است كه براى زن و شوهر و يا جامعه فايده‏اى ندارد و احكام شرعى در اين گونه وليمه‏ها به فراموشى سپرده مى‏شود، زيرا به اين گونه مجالس جز طبقه مخصوصى از جامعه دعوت نمى‏شوند و فقراء و نيازمندان از آنها محروم مى‏گردند .در اين جاها انواع غذاها و آشاميدنى‏ها كه به مراتب از حد اعتدال بيرون است، عرضه مى‏شود .چه بسيار خانه‏هايى كه بواسطه اين گونه وليمه‏ها خراب شده است، بلكه تاريخ به ما خبر مى‏دهد از دولتهايى كه كلا بواسطه جشنهاى ازدواج به اضمحلال و تباهى كشيده شده‏اند.از اين قبيل دولتها، دولت طولونيه‏در مصر است، زيرا خمارويه سرنگون شد، در حالى كه دخترش قطر الندى را به معتضد خليفه عباسى شوهر مى‏داد، پس براى او مهيا ساخت آنچه را كه مثلش ديده نشده و مانند آن را قبلا كسى نشنيده بود، و به پا كرد جشنها و سفره‏هايى پر از افراط و اسراف، و دخترش در سر اين سفره‏ها ظاهر مى‏گشت در حالى كه حرير و الماس بر تن او سنگينى مى‏كرد.بطور كلى مورخين معتقدند كه اين مخارج سنگين در بودجه مصر اثر گذاشت و خمارويه را به سختى و تنگنا دچار كرد و اين مخارج از موجبات از بين رفتن و منقرض شدن دولت طولونيه بود. (3)

متذكر شديم كه اسلام به زنده ساختن اين گونه مجالس و برپايى وليمه‏ها تشويق مى‏كند اما روح اسلامى حكم مى‏كند به رعايت اعتدال، همان طورى كه حكم مى‏كند به اين كه اين چنين فرصت وسيله‏اى باشد براى ادخال سرور و شادمانى در دل بسيارى از نيازمندان، و بسيارى از اطرافيان صاحبان اين مجالس، زيرا شادمانى افزون مى‏گردد با كثرت شركت كنندگانى كه بدان وسيله خوشحال مى‏شوند.

1 ـ الجزرى، الفقه على المذاهب الاربعة، ج 2، ص .39
2 ـ تقى الدين ابو بكر، كفاية الاخيار، ج 2، ص .63
3 ـ ر ك.تنوخى، نشوار المحاضرة موسوعة التاريخ الاسلامى و الحضارة الاسلامية از مؤلف، ج 5، ص 41 ـ .43

كتاب: زندگى اجتماعى از ديدگاه اسلام، ص 152

نويسنده: دكتر احمد شلبى