اطلاعات عمومی

* بلوغ به چهار مرحله تقسیم می شود :


مرحله قبل از بلوغ که بین ۱۲-۱۰ سالگی قرار دارد . ولی گاهی بلوغ جسمی نیز در این مرحله اتفاق می افتد .

مرحله ۱۳ تا ۱۴ سالگی که معمولاً مرحله بلوغ جسمی است .

مرحله بعد از بلوغ یا مرحله اواسط نوجوانی که مرحله ۱۶-۱۵ سالگی است .

مرحله ۱۷ تا ۱۹ سالگی که اواخر بلوغ و مرحله تکامل رشد جسمی است .



ویژگیهای روانی و رفتاری بلوغ در دختران ۱۴ - ۱۰ ساله

این ویژگیها عبارتند از : میل به گوشه گیری ، حساسیت بسیار نسبت به انتقاد دیگران ، بی قراری ، بی ثباتی ، تحریک پذیری ، نوسان در خلق و خو ، مخالفت با خانواده و دوستان و به طور کلی جامعه ، در رؤیا فرو رفتن ، شرم و حیای مربوط به تغییرات ناشی از بلوغ جنسی ، تنبلی و سستی ، نافرمانی از بزرگترها ، خیره سری و خودرأیی ، نداشتن احساس امنیت و اعتماد به نفس ، مقاومت در برابر پند و اندرز والدین ، تمایل شدید به ارتباط نزدیک با دوستان و گفتگوهای پنهانی و طولانی با آنها ، حساسیت نسبت به آراستگی ظاهر خود و صرف وقت جلوی آینه . نوجوانان در این سنین ، لباس پوشیدن به شیوه ای متفاوت با معیارهای خانواده و همسان ،‌با گروه هم سن و سال خود را ترجیح می دهند .

این علائم که حدود یک سال پیش از بلوغ آغاز می شود ، در مرحله جنسی رو به شدت می گذارد و در مراحل پایانی بلوغ بتدریج کاهش می یابد . باید به تفاوتهای فردی بین نوجوانان توجه داشت ، یعنی اینکه ممکن است این علائم به صورت یکسان در همه نوجوانان ظاهر نشود ، ضمن آنکه اغلب نوجوانان احساسات و عواطف خود را در این مرحله از رشد بروز نمی دهند .



ویژگی های روانی و رفتاری بلوغ در دختران ۱۹-۱۵ ساله



بیشتر دختران در سنین ۱۹-۱۵ بالغ شده اند . دختران حدود ۲ سال زودتر از پسران بالغ می شوند .

تعدادی از دختران رشد جنسی را که مهمترین تغییر در این دوره است ، خوشایند و برخی آن را موجب ناراحتی و دستپاچگی خود می دانند .

معیارهای رفتار و لباس پوشیدن را گروه هم سن و سالش برای او تعیین می کند . کنجکاوی رو به افزایش درباره جنس مخالف ، در رؤیاهای عاشقانه فرو رفتن و اشتغال ذهنی از ویژگی های روانی این دوره است . علاوه بر اینها تفکر نوجوان به صورت انتزاعی در می آید که مرحله تازه ایی از هویت یابی ( شناخت خویش ) و رشد و شکوفایی اوست . جهت گیری آینده و اندیشیدن درباره تصمیمات مهم زندگی مانند تحصیل ، اشتغال ، انتخاب همسر و ازدواج ، بخش مهمی از رؤیاهای او را تشکیل می دهند . به طور خلاصه می توان گفت در این گذرگاه ، زندگی آینده نوجوان پایه ریزی می شود . رابطه او با والدین و مربیان از شکل رابطه کودک با پدر و مادر یا مربی ، به رابطه یک نوجوان در آستانه بزرگسالی با بزرگسالان دیگر از قبیل والدین و مربیان تبدیل می شود و همین امر توقعات زیادی را در او به وجود می آورد . لذا نوجوانان در این سنین به برخورد بزرگسالان با خود بسیار حساس هستند . نقش مهم و حساس والدین و مربیان در برخورد با نوجوانان در این مرحله قابل توجه و تأمل است .



بهداشت روانی دوران بلوغ و نوجوانی در دختران



بهداشت روانی نوجوانان اهمیت قابل ملاحظه ای دارد ؛ زیرا وضعیت و سلامت روانی آنان در این دروه ،‌اثرات زیادی بر الگوهای سازگاری رفتاری در بزرگسالی خواهد داشت . در مواردی مشاهده می شود که بزرگسالانی که مسئولیت بهداشت و سلامت روانی نوجوانان را در جامعه برعهده دارند ، توجه لازم را نسبت به این امر مهم نشان نمی دهند . در زیر چند توصیه در زمینه بهداشت روانی نوجوانان ارائه می شود :


برای ورود به دنیای پرتلاطم نوجوانی ، لازم است والدین و مربیان برای تفاهم با نوجوان ، درک شرایط و وضعیت رشد جسمی ، جنسی ، روانی و اجتماعی نوجوان و ایجاد یک رابطه عاطفی ، صمیمانه و احترام آمیز با او تلاش کنند .

هر اندازه دانش و آگاهی والدین - که مهمترین منابع اطلاعاتی و کمک به نوجوانان هستند - در زمینه بلوغ و دوران نوجوانی بیشتر باشد ، از نگرانی های و مشکلات نوجوانان در این دوره بحرانی کاسته می شود .

با فرزند نوجوان باید درباره تغییرات جسمی ، زیستی ، جنسی ، روانی و اجتماعی بلوغ به گفتگوی صادقانه و صمیمانه نشست .

این کار باید در زمانهای مقتضی پیش از وقوع بلوغ انجام پذیرد .

گفتگوی والدین با نوجوان باید جدی و در عین حال همدلانه و با محبت باشد .

نوجوان باید با بلوغ و تغییرات جسمی ، زیستی و جنسی ناشی از آن و عملکرد سیستم باروری کاملاً آشنا شود و سپس با اثرات بلوغ بر تغییر وضعیت روانی و اجتماعی نوجوانان آشنایی یابد.

با پذیرش نوجوان و کمک به او در جهت شناخت ماهیت نوجوانی و ابعاد گوناگون جسمی ، روانی ، اجتماعی ، باید نوجوانان را در کنار آمدن با تغییرات سریع و پیچیده ناشی از بلوغ و سازگاری آنان با شرایط و تحولات پیش آمده یاری کرد .

به نوجوانان باید در زمینه شناسایی خویشتن و پذیرش آن و همچنین استفاده حداکثر از توانایی ها و استعدادهایش کمک شود .

دختران و پسران در پایان این دوره ( بلوغ ) هویت جنسی و اجتماعی خود را می یابند و برای مسئولیت های فردی ، خانوادگی و اجتماعی آمادگی پیدا می کنند . با واگذاری مسئولیت های در حد توان نوجوان به او ، به رشد حس مسئولیت پذیری و افزایش اعتمادبنفس وی کمک می شود . نوجوانانی که از رشد جمسی و روانی متعادل و مطلوبی برخوردارند ، هویت خویش را می یابند و مسئولیت های اواخر دوران نوجوانی را بهتر می پذیرند و از اعتماد به نفس بیشتری نیز برخوردارند . داشتن انتظارات و توقعات بیش از حد توان نوجوان ،‌ممکن است منجر به احساس سرخوردگی و عدم کفایت فردی و اجتماعی او شود .

با توجه به تفاوتهای فردی نوجوانان باید با آنان رفتار شود .

در دوره نوجوانی ، ترسها و نگرانیها ،‌ معمولاً با احساس بی کفایتی اجتماعی و عدم اطمینان در تصمیم گیری همراه است . باید به نوجوان کمک کرد تا با کسب مهارتهای اجتماعی و دریافت راهنمایی های تحصیلی و شغلی مناسب ، بر ترس ها و نگرانی های خود غلبه کند یا آنها را کاهش دهد . یکی از مسئولیت های مهم والدین این است که با ایجاد فضایی آرام و به دور از تشنج ، فرصت ها و امکاناتی برای نوجوانان در فعالیت های ورزشی ، هنری و ... فراهم آورند تا در رشد استعدادها و کسب مهارتهای مختلف ،‌ به آنان کمک کنند .

با برخورد احترام آمیز با نوجوان ، باید عزت نفس او را افزایش دهید و به او برخی از نقشهای بزرگسالی را با نظارت و راهنمایی واگذار کرد و از این طریق مسئولیت پذیری را بتدریج دراو پرورش داد .

خشم و احساس ناراحتی و بدخلقی در نوجوانان ، بیشتر در نتیجه تعارض و درگیری با والدین و مربیان در مورد وظائف و تکالیفی است که در خانه و مدرسه و فعالیتهای اجتماعی از او انتظار می رود . برای کاهش این مشکلات ، ایجاد یک رابطه عاطفی ، صمیمانه ، و احترام آمیز برای تفاهم با نوجوان و درک شرایط جسمی و روانی او و همچنین ارائه یک الگوی مسئولیت پذیری مناسب برای او ،‌لازم و مؤثر است .

بسیاری از اختلافهای بین والدین و نوجوان غیرضروری و قابل پیشگیری است . باید دانست که منشأ این اختلافها ، تلاش نوجوان برای رهایی از وابستگی کودکی و آماده شدن برای زندگی مستقل بزرگسالی است . باید به آنان اطمینان داده شود که بالاخره بزرگسال و مستقل خواهند شد . هر قدر والدین بیشتر بدانند که تغییرات خلقی ، روانی و رفتاری نوجوان تا حد زیادی منشأ زیستی و فیزیولوژیکی دارد ، بیشتر با آنان همدردی و همدلی کنند و تلاش و مبارزه نوجوان برای بزرگ شدن را بهتر و بیشتر درک کنند .

با رفع تبعیض ، حسادت در نوجوانان ریشه کن می شود ، چرا که پیدایش حسادت در نوجوان به طور عمده ناشی از تبعیص والدین و مربیان است .

ابعاد مختلف رشد در دوره نوجوانی ( جسمی ، زیستی ، جنسی ، روانی ، اجتماعی ) به یکدیگر مربوط و درهم تنیده اند .

بنابراین مشکل عاطفی نوجوان ممکن است در سازگاری اجتماعی او خلل ایجاد کند . باید سعی شود بین فرزندان تبعیض جنسیتی وجود نداشته باشد . بویژه در گفتگوهای خصوصی مربوط به مسائل جنسی ، بر رابطه متقابل پدر با پسر و مادر با دختر تأکید می شود .

ایجاد فضای امن و محبت آمیز توأم با احترام در خانواده به نوجوان کمک کند تا این دوران دشوار را راحت تر بگذراند ، باید بر نهاد خانواده تأکید شود . دانستن این مسئله که ازدواج تنها راه تأمین نیاز جنسی و تشکیل خانواده است ، نیز ضروری است .

به نوجوانان باید تأکید شود که با رسیدن به سن بلوغ احتمال حاملگی وجود دارد تا در صورت ازدواج زودهنگام کاملاً از خود مراقبت کنند .

والدین مطمئن ترین افراد در زندگی نوجوان هستند . آنها می توانند با ایجاد رابطه مطلوب با او و نا دیده گرفتن بسیاری از اختلالات خلقی ، رفتاری و عاطفی و نظارت مداوم توآم با همدلی ، در پیشگیری از بسیاری از مشکلات و بزهکاریها نقشی مؤثر ایفا کنند . بنابراین توجه شود که اگر نوجوانان با والدین به هر دلیلی مشکلی دارند و یا نیاز به اطلاعات بیشتری دارند ،‌حتماً با مشاوران مورد اطمینان نظیر معلمان و مشاوران مدرسه و خارج از مدرسه مشورت کنند یا از خودآموز و جزوات مربوطه استفاده کنند تا از راهنمایی های لازم برخوردار شوند