اطلاعات عمومی

منبع: اندیشه قم

موضوعی را كه شما در نامة خود مطرح كرده اید، در واقع یكی از مشكلات اساسی جامعة ما است. شواهد نشان می دهد كه تعداد زیادی از جوانان و نوجوانان در سالهای اخیر از مذهب فاصله گرفته و ارزشهای دینی در جامعه و به خصوص در میان نسل جوان كمرنگ شده است. برای اصلاح و پیشگیری از رشد این گرایش انحرافی در جامعه شناخت علل و زمینه های آن لازم و ضروری است، پرسش اصلی در اینجا این است كه چه عواملی باعث شده تا جوانان و نوجوانان اینگونه از حجاب، نماز و به طور كل مذهب رویگردان شوند. عوامل زیادی در این زمینه نقش داشته است كه برخی از آنها به خود فرد و برخی دیگر به عوامل اجتماعی و محیط خانواده بر می گردد.[1] بررسی تمامی این عوامل در این نوشتار امكان پذیر نیست؛ لذا سعی ما بر این است كه به عوامل خانوادگی اشاره كنیم.
1. بی توجهی برخی والدین به تربیت مذهبی فرزندان.
از عوامل مهم انحرافات نوجوانان و جوانان بی توجهی والدین در تربیت مذهبی آنان است. والدین باید از همان دوران كودكی و متناسب با شرایط سنی كودك، به تربیت مذهبی آنان همت گمارند. در خانواده های كه مسایل مذهبی رعایت نمی شود و والدین نسبت به حجاب و نماز و... بی اعتنا هستند، طبعاً میزان آسیب پذیری و یا گرایش فرزندان به انحرافات اخلاقی، افزایش می یابد. حتی اگر والدین خود به مسایل مذهبی پایبند باشند ولی در مورد فرزندان بی اعتنایی كنند و اهمیت و ضرورت نماز و حجاب را به آنان گوشزد نكنند، فرزندان علاقه ای به حجاب و نماز نخواهند داشت.[2]
2. برخوردهای منفی والدین در تربیت و به خصوص در مورد مسایل مذهبی:
همانگونه كه بی اعتنایی والدین زمینة گرایش نوجوانان به انحرافات اخلاقی را افزایش می دهد، برخوردهای نسنجیده، منفی و نادرست آنان نیز باعث دلزدگی و دوری نوجوانان از مذهب می شود. اگر والدین در دوران كودكی فرزند بیش از اندازه سختگیری كند و او را به صورت غیرمنطقی و بدون مقدمه زمینه سازی مجبور به رعایت حجاب و اقامة نماز نماید و در صورت عدم رعایت آن، تنبیه كند، این موجب می شود كه فرد نگرش منفی نسبت به نماز و حجاب پیدا نموده در دوران نوجوانی و جوانی كه تا حدودی مستقل می شوند، از نماز و حجاب متنفر شود. در این گونه موارد نماز و حجاب با تنبیه و اعمال خشونت والدین تداعی می كند و موجب دوری فرد از مذهب می شود.[3]
3. مشاهدة تعارض و ناهماهنگی در رفتار والدین؛
یكی از عوامل گرایش جوانان به انحرافات و دوری از نماز و حجاب مشاهدة تعارض در رفتار والدین و دیگران است. اگر نوجوانان، فردی یا افرادی را ببیند كه به ظاهر مذهبی و اهل نماز و حجاب است و در عین حال دروغ می گوید یا به دیگران خیانت می كند، این موجب نوعی دلزدگی از مذهب می شود.
شما باید رفتار گذشتة خویش را مورد بازنگری قرار دهید. شاید در یكی از این موارد نقص و كمبود وجود داشته و نتوانسته اید نقش و مسئولیت خویش را به خوبی ایفا نمایید. این فقط مشكل شما نیست، اكثر خانواده ها با این مشكل مواجه هستند. تربیت مذهبی كودك باید از همان سالهای اول و با استفاده از روشهای صحیح و علمی انجام شود. اگر می بینید فرزندان شما به نماز اهمیت نمی دهند و حجاب اسلام را مراعات نمی كنند، احتمالاً در دوران كودكی و سنین نوجوانی شاهد دوگانگی رفتاری بوده اند[4]
4. عدم ارضای نیازهای عاطفی فرزندان
اگر رابطه گرم و صمیمی در خانواده وجود نداشته باشد و نیازهای عاطفی فرزندان از سوی والدین ارضا نشود، این امر به مرور زمان به رفتارهای ناسازگارانه و انواع بزهكاری ها و انحرافات اخلاقی منجر خواهد شد.
5. دوستان ناباب
ثأثیرپذیری نوجوانان از دوستان و همسالان بیش از سایر گروه ها است. چنانچه خانواده ها در انتخاب دوست به فرزندان كمك نكنند و از این كه فرزندان با چه افرادی رفت و آمد دارند، مطلع نباشند، زمینة انحرافات آنان محسوب می شود.
6. عوامل محرك و الگوهای نامطلوب در جامعه
شرایط فرهنگی و اجتماعی امروزه به گونه ای است كه نوجوانان بیش از گذشته در معرض تهاجم فرهنگی قرار دارند. فیلم های سینمایی وارداتی، سریال های خارجی مغایر با فرهنگ اسلامی، ماهواره و اینترنت و الگوهای ناسالم در جامعه مجموعاً ایجادكنندة محیط ناسالم برای جوانان و نوجوانان این مرز و بوم است.[5]
با شرح عواملی كه گذشت شما باید تحقیق كنید كه چه عامل یا عواملی باعث ایجاد این وضعیت در فرزندان شما شده است. تنها در این صورت است كه می توانید از ادامة آن پیشگیری نموده و در جهت اصلاح رفتار فرزندانتان اقدام نمایید. در شرایط كنونی آنچه مهم است و می تواند مفید باشد، نحوة تعامل و برخورد شما با آن ها است. سعی كنید با استفاده از روشهای صحیح و برنامه ریزی دقیق و سنجیده در این راه گام بردارید. هیچگاه فرزندانتان را مورد تنبیه و سرزنش قرار ندهید؛ زیرا ممكن است باعث لجاجت و مخالفت بیشتر آنها گردد. بهترین راه این است كه به شخصیت فرزندان تان احترام گذاشته و رابطه گرم و صمیمی با آن ها برقرار نمایید رابطه گرم و صمیمی زمینة القاء عقایدتان را فراهم خواهد كرد. بخاطر انجام رفتارهای شایسته آن ها را مورد تشویق قرار دهید. این گونه برخوردها باعث می شود كه آن ها همة رفتارهای خویش را اصلاح كنند. نوجوان به میزانی كه در راستای یك زندگی سالم و فعال قرار گیرد و الگوهای هویت بخشی مطلوب در اختیار داشته باشد، اصلاح خواهد شد. از این رو توصیه می شود كه روابط خود را با فرزندان اصلاح نمایید. تا زمانی كه رابطة شما با فرزندان صمیمی و دوستان نشده و رضایت آن ها را به خود جلب نكرده اید، به هیچ وجه نمی توانید گفته ها و نظرات خود را بر آنان بقبولانید. تربیت مذهبی و امر به معروف نیز بدون جلب اعتماد آنان ثمربخش نخواهد بود.
یكی از اصول تربیت وعامل مؤثر در هدایت فرزندان این است كه به صورت صریح و جلو روی دیگران نصیحت نكنید بلكه در خلوت و با لحن ملایم و شایسته ایشان را نصیحت كنید. امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ در این باره می فرماید: نصحُك بین المرءِ تقریعٌ[6] اینكه در میان جمع و جلو روی دیگران كسی را نصیحت و امر به معروف و نهی از منكر كنی، این نكوهش است و اثر بخش نخواهد بود.
معرفی كتاب:
1. علی اصغر احمدی، اصول تربیت، انجمن اولیاء و مربیان، 1378.
2. غلامحسین ریاحی، روان شناسی در اختیار اولیا و مربیان، انتشارات قلم، 1368.
3. غلامعلی افروز، چكیده ای از روان شناسی تربیتی كاربردی، انجمن اولیاء و مربیان، 1381.
4. مجتبی موسوی، رسالت اخلاق در تكامل انسان، دفتر تبلیغات اسلامی، 1376.
5. شرفی، محمدرضا،دنیای نوجوان، انتشارات تربیت.

[1] . محمدرضا طالبان، دینداری و بزهكاری در میان جوانان، مؤسسه پژوهشی فرهنگ هنر و ارتباطات، تهران، 1380، ص 63، ص 81. [2] . غلامعلی افروز، مباحثی در دوران روان شناسی و تربیت كودكان و نوجوانان، انجمن اولیاء و مربیان، 1378، ص 581. [3] . همان، ص 61-71. [4] . سیما ابتهاج، بازیابی ارزشها در كودكان و نوجانان، نشر نی، 1375، ص 69-73. [5] . مهدی نوید، فرهنگ و مقاومت فرهنگی، انتشارات فلق، 1374، ص 115-125. [6] . آمدی، غررالحكم، ص 775.