اطلاعات عمومی

شیوه نقد. بازار شعر نو هنوز وسيع نيست تا بتواند كتابي در باره زندگي يك شاعر نو را جذب كند. لذا شرح کامل زندگي شاعرنو در دست جامعه نيست.  مشكل است كه خصوصيات شخصي شاعر را بخاطر حجب اجتماعی ش در شعرهاي چاپي او حفاري كرد. در فرهنگ ايران، هنوز شرح زندگي خصوصي يك فرد از محرمات است. ولی نسبت به ادبیات قرون وسطای ایران ادبیات معاصر تخیلات هنرمند را آشکارتر می کند. منابع براي مطالعه زندگي شاعر نوسرا بقرار زیرند.

1.      شعر نو، بر خلاف شعر سنتي، تا حدودی در برگیرنده زوایای زندگي خصوصي شاعر مي باشد؛ آثار شاعر نو نقد و تحليل بیشتر شده اند. 

2.      ادبيات شفاهي درباره شاعر بصورت خاطره نزد اديبان همسن يا جوانتر وجود داشته، پراكنده نشر يافته اند.

3.      شرح حال زندگی بوسیله نویسندگان دیگر.

4.      نامه/ کارت پستال ها به دوستان، خویشان، دیگران؛ سفرنامه.

5.      مدارک پزشگی، شغلی، سفری.

6.      آثار غیرکلامی- نقاشی، مجسمه، عکس.

نتیجه. در مطالعه آثار خمسه اول، در سطرهای شعری آنها، این واژه ها بوفور ديده ميشوند: غم، تنهايي، خالي، دلگير، افسردگي، دل تنك، جنون، خسته، غربت، بيم، زوال، دل گرفته، ابري، جدا، نوميدي، محصور، حزن، اشگ، گریه، مرثيه، خامشي، تهي، مسكين، عزلت، نااميد.  تصاوير اضطراب تنگنا مانند گور، چاه، غرق شدن نيز وجود دارد.  تنگي نفس، خلجان، دلهره، ترس هم آمده.  توصيف بيگانگي در مفصلهاي شعرنو را هم مي شود باز شناخت.  نقلهایی با کلمات فوق از آثار آنها که تبلور علايم سه بيماري فوق اند، آورده ميشوند: صادق هدايت (1330-1282)،  فروغ فرخ زاد (46-1313)، نيما يوشيج (38-1274)، احمد شاملو (79-1304)، مهدي اخوان ثالث (69-1307)، سپهري (59-1307). طول عمر متوسط آنها 53 سال است. زودمرگی روشنفکر داخل و طول عمر در تبعید (جمالزاده، علوی) قابل غور است. اين علايم را می توان با خاطراتی از زندگي نامه (چه كتبي چه شفاهي) شاعران چاشني زد. نثر هدایت بویژه بوف کور به شعر نو بسیار نزدیک است و بر اشعار فروغ تاثیر دارد. بعلاوه زندگی او الگوی بارز بیماری و هنر می باشد. از این رو چند نقل قول هم از او می آید. اين نقل قولهاي شعري را با دو منبع نقد اشعارشان و خاطره نويسي خود يا ادبيان ديگر ميتوان محك زد. از تطبيق تحليل آثارشان مقوله های افسردگي، اضطراب، بيگانگي در شعر نو را ميتوان استنتاج كرد.  این اختلالات در دیگر ادیبان هم هست: بهرنگی، ساعدی (رک 3 شاهرخی)، آل احمد، رحمانی.  جامعه سنتی امکان برخورد صحیح با این اختلالات را ندارد. چون پیش از مداوا نیاز به علت یابی، آمار، و نهادهای مدنی می باشد. 

هدایت.   در میان ادبای معاصر بیشترین توجه بآثار و منش هدایت با نقد ادبی و تاویلات روانشناختی شده است.  او در 23 سالگی خواست خود را در رود غرق کند؛ او هم اعتياد داشت.  فربد فدایی، استاد روانشناس، میگوید {8- همشهری}: هدایت بیماری اختلال خلقی دو قطبی داشت: دوره تناوب خمودگی، افسردگی و کم کاری ممتد با دوره سرخوشی، خُلق بالا، کوک بودن، آفرینندگی، تولید ادبی زیاد، طنز، سرزندگی، نکته سنجی، اعتماد بنفس. این نظریه بر اساس استخراج از منابع 6 گانه فوق بوده؛ منطبق بر نظر نقادان دیگر هم است (رک 9و 2). در آثار او افسردگی، مرگ، بیماری، انحطاط غلبه دارد.علت دیگر افزون بر این اختلال روحی که منجر به خودکشی با گاز شد، باین قرار است:  فشارهای محیط (مضیقه مالی، انتظارات خانوادگی رقابت با برادران و شوهر خواهر).  « تمام هستي من سر چنگك باريك آويخته شده و در ته چاه عميق و تاريكي آويزان بودم.» بوف كور، ص 47. « دنيا به نظرم يك خانه ي خالي و غم انگيز آمد..» همانجا، ص 76. " درزندگی زخمهايی هست که مثل خوره روح را در انزوا وتنهايی می خورد ومی تراشد." همانجا.

فروغ .  افسردگی او را می توان در نامه ها و آثار او دید.  به تعرض انفعالی فروغ در خاطرات زن اول احمد شاملو اشاره شده.  فرخزاد در 16 سالگي با زدن رگ دست خواست خودكشي كند؛ به سيگار هم معتاد بود. تکرار (فركانس) غم در فروغ از همه بالاتر است. باید ستم 2 لایه بر زن روشنفکر را در نظر داشت.  « همه ي هستي من آيه ي تاريكيست../ در اتاقي كه به اندازه ي يك تنهايي ست../ آسماني ست كه آويختن پرده اي../ به چيزي در پوسيدگي و غربت واصل گشتن../ گردش حزن آلودي در باغ خاطره هاست../ پري كوچك غمگيني» تولدي ديگر. چه خوب بود كه تاريخ نگارش شعر معلوم بود.  آنگاه ميشد شعر را با حال و كار فروغ در آن مقطع زماني و شرايط محيطي او تحليل تطبيقی/ قیاسی كرد. بيمار افسرده كم توان، گاهی ناظر خود بوده يا بيرون از خود بودن را حس مي كند: « اگر به خانه ي من آمدي../ يك دريچه.. بيار.. كه از آن/ به ازدحام كوچه ي خوش بخت بنگرم.» هديه.  « از دو سيگار روشن/ .. دو تنهايي» جفت. « جمعه ي متروك/ ..غم انگيز/ .. انديشه هاي تنبل بيمار/ .. خميازه هاي موذي كشدار/.. خانه خالي/.. دلگير/ .. تنهايي و تفال و ترديد.» جمعه. « از سكوت ساده ي غمي ست/ برحروف درهم جنون‌‌»‌‌ روي خاك. « كه فرو ريخته در من ../ تيره آواري از ابر گران/ عشق غمناكم با بيم زوال» گذران.  « غمهاي آدمي را/ غمهاي پاك را» همانجا. " آيا شما که چهره ی تان را زير نقاب غم انگيز زندگی مخفی نموده ايد گاهی به اين حقيقت ياس آور انديشه می کنيد که زنده های امروزی چيزی به جز تفاله يک زنده نيستند." ازخود بيگانگي شهري/ جنسي در جامعه مردسالار- پس از كودتاي تابستاني 32 در تهران - دلسردي اجتماعي زنان را دامن زد. اين را فروغ در نامه هايي به پدرش بيان كرده؛ كوشيد در سفر فرنگ خود را خارج از ايران مستقر كند؛ شعر برايش جدي بود زیرا تسکین روحی قلمداد میشد. در روال انقلاب جمهوری و جنگ دهه 60 تحولات تند / گسترده اجتماعي اين ديد فروغ را وسعت جغرافيايي داد؛ زمينه عيني رشد كمي رهروان ديد مونث شعري ايران شد. الگوي بر آمده از زندگي فروغ را می توان خلاصه كرد:  هوش و غريزه سرشار ادبي، آموزش فارسي در ايران، بيقراريها (اليناسيون)، خواست به خروج از ايران، پركاري هنري و افسردگی، صميميت/جد/ عشق، زباني گزيده / گزنده،  بشارت شاعرانه ايراني آباد، آزاد، شكوفان.

نيما.  در مورد زندگی نیما از دیدگاه روانشناختی باید پژوهش بیشتری شود (رک آل احمد، پیر مرد چشم ما بود).  در بسیاری از فرهنگها، هنوز تعصب بضد اختلالات روحی وجود دارد.  لذا تشخیص، بروز علائم، نسخه مداوا مخفی می ماند. « مرده را ماند در گورش تنگ/ به دل سوخته ي من ماند/ به تنم خسته، كه مي سوزد از هيبت تب.» هست شب. اضطراب اينجا با فشردگي و احساس خفگي گور آمده.  افسردگي به علت ابری بودن: « در اين دنياي ابر اندود» خانه ام ابريست. «من دلم سخت گرفته ست» زردها.  شايد خاطره لادبن، برادر نيما، که بجبر به دولت كشور شمالي گريخت، در شب سرد زمستاني، در ذهن نیما حک شده، پارانويای اورا تشدید کرد: « من چراغم را در آمد رفتن همسايه ام افروختم در يك شب تاريك/.. گم شد او: از من جدا، زين جاده باريك. » " آي آدمها" شرح تقلای ناامیدانه فردی در اجتماعي خشن بوده که با افسردگي و طنزشاعر همراه است.

شاملو.  در خاور میانه شاعر ملی به اسطوره می پیوندد. از عکسها و شرح رفت و آمد با او میتوان اعتیاد او را به سیگار دید.  انرژی زیاد او منبع لایزالی برای کارهای ادبی بود. شاملو دو قطبي روحي را با « به  بودن يا نبودن» هاملتي مي آميزد: « فريادي از نوميدي فريادي از اميد» شبانه. افسردگي از تاريكي را چنین ميپردازد: « چه غم آلود شبي بود» شبانه.

سپهري. او در فلسفه شرق آرامش نسبي يافت. شاید سفرهای او تسکینی برای بی قراری ش در تغییر مکان بود. با اينهمه تنهايي در سطور و تصاويرش با شفافي بچشم ميخورند: « پشت هيچ ستانم / آدم اين جا تنهاست/ چيني نازك تنهايي من.» واحه ي در لحظه.  « دور خواهم شد از اين خاك غريب/ دور بايد شد، دور» پشت درياها. « بوي هجرت مي آيد/ من به اندازه ي يك ابر دلم مي گيرد/ بايد امشب چمداني را/ كه به اندازه ي پيراهن تنهايي من جا دارد،» نداي آغاز. «چقدر تنها مانديم » دوست.

اخوان. او افسردگي را با اعتياد به سيگار و تسبيح (اضطراب) تسكين داد.« كه افسردگي روي/ خورد آب ز پژمردگي دل.» گل. « از تهي سرشار» چون سبوي تشنه. « آشياني بود، مسكين در حصار عزلتش محصور» مرثيه.  « ديد اشكم را/ خامشي بهتر/ هم چون ابر حسرت خاموش بار من » پيوندها و باغ.

منابع.

1.      آرین پور، از نیما تا روزگار حاضر، زوار، تهران، 1376.

2.      ن میری، مشغول قتل عام روزها هستم- نگاهی توصیفی به شخصیت صادق هدایت، همشهری، 1381.

3.      م شاهرخی، غلامحسین ساعدی- آخرین روزها در پاریس، عصر نو، 1383 .

4.      مریم رییس دانا http://ayandegi.persianblog.com .

5.      http://sharghspaper.com/831012/html/litera.htm

6.      www.psychologypsychiatry.com     Felix Post

7.      www.sciences.org/pages/sn_edpik/b_2.htm  Ludwig A

8.      www.hamshahri.net/vijenam/tehran/1381/810806/adab.htm        

9.      parvaztaoj.persianblog.com/1383_4_parvaztaoj_archive.html   

10.  www.hylit.net/ba/more/1392_0_2_0_M

11.  http://www.iranonline.com/literature/index-nima.html

12.  http://www.shamlou.org/

13.  http://www.forughfarrokhzad.org/

14.  http://www.sohrabsepehri.com/

15.  http://www.sadeghhedayat.com/

16.  http://mehdi1307akhavan1369.persianblog.com