اطلاعات عمومی

قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضوا مِنْ أَبْصرِهِمْ وَ يحْفَظوا فُرُوجَهُمْ ذَلِك أَزْكى لهَُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرُ بِمَا يَصنَعُونَ

 ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۱۵۵

 كلمه ((غض )) به معناى روى هم نهادن پلك هاى چشم است ، و كلمه ((ابصار))

 جمع بصر است كه همان عضو بيننده باشد و از اينجا معلوم مى شود كه كلمه ((من )) در جمله ((من ابصارهم )) براى ابتداى غايت است ، و يا براى بيان جنس ، و يا تبعيض باشد كه هر يك را مفسرى گفته ، و معنايش اين است كه مؤ منين چشم پوشى را از خود چشم شروع كنند.

 دستور غضّ بصر و حفظ عورات

 پس در جمله ((قل للمؤ منين يغضوا من ابصارهم )) از آنجايى كه كلمه ((يغضوا)) مترتب بر ((قل - بگو)) مى باشد نظير ترتبى كه جواب شرط بر شرط دارد قهرا دلالت مى كند بر اينكه قول در اينجا به معناى امر است ، و معناى جمله اين است كه به مؤ منين امر كن كه چشم خود را بپوشند، و تقدير آن اين است كه : ايشان را امر به غض و چشم پوشى كن كه اگر امر بكنى چشم خود را مى پوشند، و اين آيه به جاى اينكه نهى از چشم چرانى كند، امر به پوشيدن چشم كرده و فرقى ندارد، آن امر اين نهى را هم افاده مى كند و چون مطلق است نگاه به زن اجنبى را بر مردان ، و نگاه به مرد اجنبى را بر زنان تحريم فرموده .

 و جمله ((و يحفظوا فروجهم )) نيز به معناى اين است كه به ايشان امر كن تا فرج خود را حفظ كنند و كلمه ((فرجه )) و ((فرج )) به معناى شكاف در ميان دو چيز است كه به ان عورت میگویند، و در قرآن كريم هم كه سرشار از اخلاق و ادب است هميشه اين كنايه را استعمال كرده ، به طورى كه راغب گفته در عرف هم به خاطر كثرت استعمال مانند نص و اسم صريح براى عورت شده است .

 و مقابله اى كه ميان جمله ((يغضوا من ابصارهم )) با جمله ((يحفظوا فروجهم )) افتاده ،اين معنا را مى رساند كه مراد از ((حفظ فروج )) پوشاندن آن از نظر نامحرمان است ، نه حفظ آن از زنا و لواط كه بعضى پنداشته اند، در روايت هم از امام صادق (عليه السلام ) رسيده كه فرمود: تمامى آياتى كه در قرآن درباره حفظ فروج هست به معناى حفظ از زنا است ، به غير اين آيه كه منظور در آن حفظ از نظر است .

 و بنابراين ممكن است جمله اولى از اين دو جمله را با جمله دومى تقييد كرده ، و گفت مدلول آيه تنها نهى از نظر كردن به عورت ، و امر به پوشاندن آن است .

 آنگاه به مصلحت اين حكم اشاره نموده ، و با بيان آن مردم را تحريك مى كند كه مراقب اين حكم باشند و آن اشاره اين است كه مى فرمايد: ((اين بهتر شما را پاك مى كند، علاوه بر اين خدا به آنچه مى كنيد با خبر است ))

 ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۱۵۶

 وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَتِ يَغْضضنَ...

 كلام در جمله ((و قل للمؤ منات ...)) همان است كه در جمله ((قل للمؤ منين ...)) گذشت . پس براى زنان هم جايز نيست نظر كردن به چيزى كه براى مردان جايز نيست ، و بر ايشان هم واجب است كه عورت خود را از اجنبى - چه مرد و چه زن - بپوشانند.

 امر به حجاب و آشكار نساختن مواضع زينت و...

 و اما اينكه فرمود: ((و لا يبدين زينتهنّالا ما ظهر منها)) كلمه ((ابداء)) به معناى اظهار است و مراد از ((زينت زنان ))، مواضع زينت است ، زيرا اظهار خود زينت از قبيل گوشواره و دست بند حرام نيست ، پس مراد از اظهار زينت ، اظهار محل آنها است .

 خداى تعالى از اين حكم آنچه را كه ظاهر است استثناء كرده . و در روايت آمده كه مقصود از آنچه ظاهر است صورت و دو كف دست و قدمها مى باشد، كه بحثش به زودى خواهد آمد. ان شاء الله .

((و ليضربن بخمرهن على جيوبهنّ))- كلمه ((خمر)) به دو ضمه - جمع ((خمار)) است ، و خمار آن جامه اى است كه زن سر خود را با آن مى پيچد، و زايد آن را به سينه اش آويزان مى كند. و كلمه ((جيوب )) جمع جيب - به فتح جيم و سكون ياء است كه معنايش  معروف است ، و مراد از جيوب ، سينه ها است ، و معنايش اين است كه به زنان دستور بده تا اطراف مقنعه ها را به سينه هاى خود انداخته ، آن را بپوشانند.

((و لا يبدين زينتهنّالا لبعولتهن ... او بنى اخواتهنّ))- كلمه ((بعولة )) به معناى شوهران است . و طوايف هفتگانه اى كه قرآن از آنها نام برده محرم هاى نسبى و سببى هستند. و اجداد شوهران حكمشان حكم پدران ايشان ، و نوه هاى شوهران حكمشان حكم فرزندان ايشان است . و اينكه فرمود: ((نسائهنّ)) و زنان را اضافه كرد به ضمير زنان ، براى اشاره به اين معنا بوده كه مراد از ((نساء)) زنان مؤ منين است كه جايز نيست خود را در برابر زنان غير مؤ من برهنه كنند، از روايات وارده از ائمه اهل بيت (عليهم السلام ) هم همين معنا استفاده مى شود.

اطلاق جمله ((او ما ملكت ايمانهنّ)) هم شامل غلامان مى شود و هم كنيزان ، و از روايات نيز اين اطلاق استفاده مى شود، همچنان كه به زودى خواهد آمد، و اين جمله يكى از مواردى است كه كلمه ما در صاحبان عقل استعمال شده ، و در معناى من - كسى كه به كار رفته است .

((او التابعين غير اولى الاربة من الرجال )) - كلمه ((اربه )) به معناى حاجت است ، و منظور از اين حاجت شهوتى است كه مردان را محتاج به ازدواج مى كند، و كلمه ((من الرجال )) بيان تابعين است . و مراد از اين رجال تابعين افراد سفيه و ابلهى هستند كه تحت قيمومت ديگران هستند و شهوت مردانگى ندارند.

ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۱۵۷

((او الطفل الّذين لم يظهروا على عورات النساء)) - الف و لام در ((الطفل )) براى استفراق است و كليت را مى رساند، يعنى جماعت اطفالى كه بر عورتهاى زنان غلبه نيافته اند يعنى آنچه از امور زنان كه مردان از تصريح به آن شرم دارند، اطفال زشتى آن را درك نمى كنند، و اين به طورى كه ديگران هم گفته اند كنايه از حد بلوغ است .

((و لا يضربن بارجلهنّ ليعلم ما يخفين من زينتهنّ))- پاهاى خود را محكم به زمين نزنند تا صداى زيور آلاتشان از قبيل خلخال و گوش واره و دستبند به صدا در نيايد.

((و توبوا الى اللّه جميعا ايها المؤ منون لعلكم تفلحون )) - مراد از ((توبه )) به طورى كه از سياق بر مى آيد بازگشت به سوى خداى تعالى است ، به امتثال اوامر او، و انتهاء از نواهيش و خلاصه پيروى از راه و صراطش .

امر و تشويق به ازدواج و به عقد قرارداد جهت آزادى بردگان (مكاتبه )

وَ أَنكِحُوا الاَيَمَى مِنكمْ وَ الصلِحِينَ مِنْ عِبَادِكمْ وَ إِمَائكمْ

كلمه ((انكاح )) به معناى تزويج ، و كلمه ((آيامى )) جمع ((ايم )) به فتحه همزه و كسره ياء و تشديد آن - به معناى پسر عزب و دختر عزب است ، و گاهى به دختران عزب ايمه هم مى گويند و مراد از ((صالحين )) صالح براى تزويج است ، نه صالح در اعمال .