اطلاعات عمومی

سهیلا قربانی خبرنگار سامانه فرهنگخانه: همیشه در عرصه های مختلف هنری، هنرمندانی هستند که از کنار کارشان به راحتی نمی شود گذشت. کاری هم که ارزش صحبت کردن نداشته باشد، هیچوقت مجال نقد شدن را پیدا نمی کند.

مهران مدیری با ساخت قهوه تلخ با یک تیر، دو و نیم هدف را نشانه گرفت.
اول اینکه می توان قهوه تلخ را به عنوان یک کلیله و دمنه تصویری دانست که هرچند بجای رسیدن به لبخند، درنهایت به  تلخند رسید، اما پوست حیوانات بسیاری هم برای ساخت این اثر کَنده شد!
بعد هم تا جایی با جان من و جان شما موضوع کپی رایت را قلقلک داد که حتی مردم هم خواستار شدند تا خود دعوت کننده این موضوع، - یعنی مهران خان- هم، این مسئله را رعایت کند، که البته کرد!
جریان از این قرار است که مدیریی با اضافه کردن نام سازنده قطعه «امشب شب مهتابه» (علی اکبر شیدا) در تیتراژ ابتدایی سریال، توقع تماشاگران قهوه تلخ را برآورده کرد تا خودش هم قانون کپی رایت را با حفظ امانت داری رعایت کرده باشد.
این دو هدف از همان دو و نیم هدفی بود که اول این گزارش گفتم. اما نصفه ی هدف باقی مانده، بماند برای آخر...

از اولین روزی که سی دی قهوه تلخ وارد بازار و البته سوپرمارکت ها شد، تا امروز اصناف و اشخاص مختلفی در مورد این مجموعه نظر داده اند. اما ما این بار تصمیم گرفتیم به سراغ اهالی سینما برویم و نظر آنها را جویا شویم.

کمدی تلویزیون را مدیون مهران مدیری هستیمکیومرث پوراحمد، گفت: « من هنوز وقت نکردم این کار را ببینم اما اکثر طنزهای مدیری را دوست دارم و دنبال می کنم؛ البته به غیر از چند مجموعه نوروزی که نسبت به بقیه کارهایی که تا امروز ساخته، چندان جذابیتی نداشته اند. اما به نظر من، ما کمدی تلویزیون را مدیون مهران مدیری هستیم و باید از او قدردانی کنیم که فضای جدیدی از کار طنز را در رسانه ملی به نمایش گذاشته است.»

دچار خودسانسوری شدیم
اما فرزاد موتمن، نظر دیگری داشت.موتمن که علاقه چندانی به دیدن کارهای سینمایی ایران ندارد، نظرش را در مورد قهوه تلخ اینگونه بیان کرد: «راستش را بخواهید من انگیزه ای برای دیدن فیلم های کمدی ندارم؛ بخصوص کارهایی که بدون اینکه ایده بکری داشته باشد، ساخته می شوند و درنهایت هم کارشان به لودگی و دلقک بازی کشیده می شود. متاسفانه ما عادت کردیم که ساده ترین کارها را انجام بدهیم؛ اما باید یادمان باشد که ساده ترین کارها همیشه بهترین کارها نیستند. برای همین به خودمان هیچ زحمتی نمی دهیم که پرداخت قابل دفاعی روی شخصیت های قصه ای که می سازیم، داشته باشیم.» موتمن معتقد است که یکی از معضلات اصلی کارهای کمدی کشور، نداشتن فضای آزاد برای انتخاب سوژه فیلمنامه است. موتمن می گوید: « در دنیا کمدی ساختن یعنی اینکه مجوز داشته باشی با مذهب  و سیاست شوخی کنی اما متاسفانه در کشور ما حساسیت ها به قدری زیاد است که سازندگان یک فیلم، خودشان دچار خودسانسوری می شوند و درنهایت هم کارشان به لودگی و فحش و ناسزا می کشد. اگر هم کسی مثل من دچار خودسانسوری نشود، به ناچار سانسورش می کنند! »

یکی از مشکلات قهوه تلخ، تکرار شدن قصه ارباب و رعیت در یک دوره زمانی نامشخص است.
در شب های برره که وقوع اتفاقات، زمان و موقعیت جغرافیایی مشخصی نداشت، سیامک انصاری برای تغییر فضای داستان، وارد برره شد تا روند کلی قصه را دگرگون کند. اما نویسندگان قهوه تلخ با کپی از همان ایده برره ای ها(!) یکبار دیگر سیامک انصاری را به عنوان دانای کل، به دوران قاجار فرستادند تا در بین خاله خانباجی های عهد قجر، نقش متحول کننده را بازی کند.
مدیری یه دونه باشه، کفش هاشم سفید باشه... وقتی از پیمان عباسی خواستم نظر شخصی اش را در مورد «قهوه تلخ» بگوید، اول فکر نمی کردم بخاطر رابطه دوستانه ای که با مهران مدیری و عوامل فیلم دارد، قبول کند ، اما قبول کرد. بعد اصلا فکر نمی کردم که "قهوه تلخ" انقدر به مزاج اش خوش آمده که از آن با عنوان "قهوه شیرین" یاد کند، اما این کار را هم کرد.
به هر حال پیمان عباسی نسبت به این سریال، نظر مساعدی داشت و گفت: « وقتی سریال "قهوه تلخ" مثل بقیه کارهای مدیری جنجال به پا کرد و حرف و حدیث زیادی به پا شد، فکر نمی کردم تلویزیون پخشش نکنه، اما نکرد. تلویزیون هم فکر نمی کرد بابت این موضوع کلی ضرر میده، اما داد. فکر نمی کردم سریال کمدی توی رسانه ها اینقدر بگیره، اما گرفت. بعد اصلا فکر نمی کردم تیراژش به سه میلیون نسخه برسه، اما رسید.  بعد وقتی دیدم همه دارن میخرن فکر نمی کردم منم بخرم، اما خریدم. قبل از اینکه ببینم، فکر نمی کردم کسی بتونه جای پیمان قاسم خانی رو برای مهران مدیری بگیره، اما گرفت. با خودم گفتم خشایار و ژوله امکان نداره دوتایی بتونن از پس این سریال بربیان، اما اومدن. گفتم بیست و یک قسمت طول بکشه تا مدیری بیاد؟! مگه میشه که سیامک انصاری بتونه این سریال رو یه تنه بکشه؟! اما کشید. وقتی سریال رو دیدم فکر نمی کردم بخندم، اما خندیدم. فکر نمی کردم قسمت بعدیش رو بخرم اما خریدم. فکر نمی کردم تو قرعه کشی شرکت کنم، اما کردم. فکر نمی کردم توش آپارتمان ببرم، که هنوزم فکر نمی کنم! فکر نمی کردم که سی دی تقلبی اش هم بیاد به بازار، اما اومد. که ثابت بشه ایرانی ها تو همه ی زمینه ها ، با استعدادن. 
خلاصه اینکه مهران مدیری یه دونه باشه ، کفش هاشم سفید باشه...
حالا مجموع این اتفاقات یه نکته مهم توش داره، اینکه ظاهرا من بلد نیستم درست فکر کنم، چون هر چی فکر میکنم غلط از آب در میاد.
الان دارم به این مسئله فکر می کنم که این استقبال میلیونی فقط یکبار اتفاق می افته که افتاد. حتی خود مدیری هم نمی تونه تکرارش کنه، شاید هم کرد...
البته فکر می کنم که تیراژشون وقتی مدیری بیاد تا پنج میلیون نسخه هم می رسه، شاید هم نرسید... فکر می کنم که تا آخر این سریال رو می خرم و می بینم، به دیگران هم توصیه می کنم که ببینن، آپارتمان هم نمی برم ولی همچنان نسخه اصلیش رو میخرم و می خندم.» احمدرضا درویش هم تنها به این جمله بسنده کرد که : « تمام تولیدات سینمایی خوب هستند!»

اما مرضیه برومند گفت: «  من وقت دیدن فیلم هایی که از تلویزیون پخش می شود را ندارم، چه برسد به اینکه بخواهم سی دی کار را از سوپرمارکت ها خریداری کنم! »

با مریم سعادت هم که صحبت کردیم، نظر چندان مساعدی را نسبت به موضع گیری مهران مدیری در مورد مسئله زنان نداشت و تنها در یک جمله گفت: « ترجیح می دهم درمورد قهوه تلخ صحبت نکنم!!»

مجید یاسر که گرفتار برخی تعاملات و تعارفات معمول شده بود، عنوان کرد: « من و مهران مدیری رابطه صمیمانه ای با هم داریم ولی من سی دی را نخریدم که بخواهم ببینم.»   قلب یخی را به قهوه تلخ ترجیح می دهم! مجید مشیری از وضعیت فیلم های طنزی که ساخته می شوند ناراضی بود. اما این نارضایتی را در مورد قهوه تلخ، به شکل دیگری عنوان کرد و گفت: « قهوه تلخ ، تنها تکراری از کارهای گذشته مدیری بود. و چیز جدیدی به مخاطب یاد نمی داد. من فقط اولین سی دی را خریدم و از کار خوشم نیامد. هیچ تمایلی هم نداشتم که بقیه کار را ببینم. اما مثل اینکه مردم از این کار راضی بودند.»
اما این سوال مطرح می شود که اگر این کار، از نظر محتوایی نمره قابل قبولی نمی گیرد، پس چرا آمار فروش قهوه تلخ بالا بوده است؟
مشیری به این سوال پاسخ داد و گفت: « دلیل اصلی استقبال مردم از این کار، پایین بودن قیمت سی دی بود. خب، مردم پیش خودشان می گویند ما ۲۵۰۰ تومان پول دادیم، سه تا سی دی خریدیم. هر وقت هم که دلمان بخواهد کار را می بینیم، تازه شاید هم یک آپارتمان بردیم! از اینها گذشته ، من این کار را دوست نداشتم ولی مجموعه قلب یخی را خیلی بیشتر پسندیدم. چون هم سوژه بکر و تازه ای داشت و هم قصه با تمام فراز و نشیب هایی که داشت، کاملا منسجم بود.» کندن آنتن های ماهواره فایده ای ندارد!خسرو معتضد؛ مجری و کارشناس برنامه «پلی به گذشته» با دید متفاوت تری نسبت به بقیه، این کار را نقد کرد و گفت: « به نظر من راه مبارزه با ماهواره این نیست که آنتن ها کنده شود، برنامه هنرمندی مثل مهران مدیری هم می تواند به راحتی نظر میلیون ها نفر را از ماهواره ها به تلویزیون جلب کند. اما ای کاش همه چیز کاملا اصولی و دقیق در کار پیش بینی می شد. مثلا زمان لباس هایی که افراد دربار می پوشند، دقیقا مشخص نیست و ازنظر تاریخی کاملا مغشوش است. اگر هم مدیری قصد داشته فیلم جنبه فانتزی پیدا کند، باز هم باید به مسائلی توجه می کرد که از آنها غافل شده بود.
گویا سازندگان این سریال قصد داشتند کسی را نرنجانند، اما کاملا اشتباه کرده اند! مدیری می توانست با نگاهی به کتاب سعید نفیسی، اسامی جالب و جذاب تری را برای شخصیت های داستان استفاده کند. او حتی هدایای بسیاری را برای جلوگیری از کپی کارش در نظر گرفته است. خب وقتی متوجه شدم واقعا دلم سوخت که برنامه هنرمندی مثل مهران مدیری که به راحتی می تواند مخاطبانش را جذب تلویزیون کند، به شکل سی دی ، بیرون آمده است. »قهوه تلخ؛ اتفاق بزرگی در رسانه استامیرمهدی ژوله؛ یکی از نویسندگان قهوه تلخ در پاسخ به این سوال که آیا امکان دارد روند داستان براساس بازخوردهای مخاطب تغییر کند یا نه ، پاسخ داد: « نه. هیچ تغییری نخواهد کرد. متاسفانه چند باور غلط درباره کارهای آقای مدیری در اذهان شکل گرفته است و خیلی ها بر این باورندکه داستان پس از تحقیق بازخوردها تغییر می کند، درصوتیکه هیچگاه این اتفاق نمی افتد. ما بعنوان عوامل و نویسندگان کار، جزئی از مردم هستیم با این تفاوت که ما جزو عوامل بوده و نقاط ضعف و قوت کار را به سرعت متوجه می شویم. اشکالات را برطرف و نقاط قوتش را تقویت می کنیم. »
ژوله در پایان گفت: «به نظر من قهوه تلخ یک اتفاق بزرگ در حوزه رسانه و سریال سازی خصوصی است و سبب بازشدن بابی تازه و ایجاد یک بازار رقابتی برای سایر همکاران ما در عرصه هنر می شودکه از فضای ایجاد شده استفاده کنند. در چنین شرایطی مردم می توانند از رقابت به وجود آمده بهره ببرند و شاهد آثار بهتری باشند.»

اما قهوه تلخ سوپاپ اطمینانی بود برای فیلمسازانی که سریال هایشان ارزش بحث کردن هم ندارند اما مجال پخش از رسانه های تصویری را پیدا می کنند. هرچند نمی توان تبلیغات گسترده ای که از قهوه تلخ، رو در و دیوار این شهر دیده شده است، را با کارهای دیگر مقایسه کرد!

و اما هدف نصف و نیمه آخر...هدف نصف و نیمه آخر اینکه بالاخره طرح خانه دار کردن تماشاگران هم در یک برنامه فرهنگی-هنری مطرح شد. اگرچه این طرح هم نیاز به هدفمند کردن دارد اما حداقل تا اینجا خیلی از ایرانیان را خانه نشین کرده است