اطلاعات عمومی

يكي از مهمترين عواملي که رضایت از زندگی مشترک را تحت تأثیر قرار مي‌دهد، سن ازدواج است. البته بيان سن مشخصی برای ازدواج تقريباً غيرممكن است؛ زيرا اولاً سن ازدواج با توجه به شرایط و موقعیت­های افراد مختلف، متفاوت است. برای مثال، سن ازدواج در مناطق گرمسیر به سبب بلوغ جنسی زودتر دختران و پسران پایین‌تر است. ثانياً میزان آمادگی روحی، جسمی، فکری، اجتماعی، فرهنگی و ... افراد نيز در سن ازدواج آن‌ها موثر است. ممکن است فردی در 25 سالگی به پختگی، رشد و تکامل روانی، اجتماعی و عاطفی برسد در حالی که فرد دیگری در سن 35 سالگی به چنین آمادگی نرسد.

در قرآن كريم هم سن خاص و معيني براي ازدواج بيان نشده است. البته از طريق برخي واژگان قرآن هم‌چون «بلوغ»، «بلوغ حُلُم»، «بلوغ نكاح» و «بلوغ اَشُدّ» مي‌توان سن بلوغ و ازدواج را به دست آورد. رساترين آيه در تعيين سن ازدواج، آيه شريفه: «وَ ابْتَلُواْ الْيَتَامَي حَتَّي إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُم مِّنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُواْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ؛[1] يتيمان را آزمايش كنيد تا هنگامي كه بالغ شده و به نكاح (همسرگزيني) تمايل پيدا كنند. اگر آنان را به درك مصالح زندگاني خود آگاه يافتيد، اموالشان را به آنان بدهيد.»

شيخ طوسي در تفسير اين آيه مي­نويسد:«معناي بلوغ نكاح آن است كه افراد به مرحله توانايي بر هم­خوابگي و توليد نسل برسند.»[2]

براين اساس معيار سن ازدواج از نظر قرآن، احساس نياز به ازدواج، توانايي هم­خوابگي، قدرت توليد نسل و رسيدن به حدّ رشد، يعني توانايي بر تشخيص مصلحت خويش است. علاوه بر آیات قرآن، روایاتی هم در مورد تعیین زمان ازدواج وجود دارد:

1.  در برخی روایات به سن خاصی اشاره شده است. در این روایات اغلب حد معینی به عنوان حداقل سن شروع ازدواج ـ خصوصاً در دختران ـ مشخص شده است:

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «دختر وقتی به سن نه سالگی برسد و تزویج نماید، از یتیمی خارج شده و اموالش را می­توان به او واگذار نمود.»[3]

هم چنین در روایت دیگری از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده است که ایشان بهترین سن ازدواج دختران را ابتدای سن بلوغ می­داند.[4]

2.  برخی دیگر از روایات که هیچ اشاره‌ای به سن خاصی ندارد. در این روایات فقط به جوانان توصیه شده که  در آغاز جوانی ازدواج ­کنند.

 پیامبر(صلی الله علیه و آله)  فرمودند: «مَا مِن شَابٍّ تَزَوَّجَ فِی حَداثَۀِ سِنِّهِ اِلّا عَجَّ شَیطَانُ یَا وَیلَهُ یَا وَیلَهُ عَصَمَ مِنّی ثُلُثَی دِینَهُ؛[5] هر کس در ابتدای جوانی ازدواج کند شیطان فریاد می‌زند: فریاد از او، فریاد از او،  دو سوم دینش را از دستبرد من نگاه داشت.»

شواهد تاریخی نيز نشان می‌دهند که اغلب ائمه (علیهم السلام) در سنین قبل از 20 سالگی ازدواج ­کرده‌اند.

امام سجاد (علیه السلام) در سال 38 (ﻫ . ق) متولد شدند.[6] مورخین نوشته­اند که فرزند ایشان امام باقر (علیه السلام) در سال 57 هجری چشم به جهان گشودند و در ماجرای کربلا (سال 61) چهار ساله بودند.[7] از این مقایسه تاریخی می‌توان دریافت که امام سجاد (علیه السلام) در حدود 18 سالگی ازدواج کرده‌اند. امام کاظم (علیه السلام) در سال 128 (ﻫ . ق) و امام رضا (علیه السلام) در سال 148 (ﻫ . ق) دیده به جهان گشودند، پس امام کاظم (علیه السلام) نیز قبل از 20 سالگی ازدواج نموده‌اند.