اطلاعات عمومی

سپندارمذ روز از اسفندماه برابر با 5 اسفند در گاهشماري ايراني

روز پنجم هرماه و ماه دوازدهم هر سال «اسفند» يا «سپندارمذ» نام دارد. اين واژه که در اوستايي «سْپِنـْـتـَه آرمَئيتي»(Spenta-Ârmaiti) مي باشد و نام چهارمين امشاسپند است، از دو بخش «سپنته» يا «سپند» به مانک پاک و مقدس و «آرمئيتي» به معني فروتني و بردباري تشکيل شده است و معني اين دو با هم فروتني ِپاک و مقدس است.
اين واژه در پهلوي «سپندارمت»(SpandÂrmat) و در فارسي «سپندارمذ» و «اسفندارمذ» و «اسفند» شده است.

امشاسپند سپندارمذ، نگهبان و ايزدبانوي زمين ِسرسبز و نشاني از باروري و زايش است. جشن «سپندارمذگان» يا «اسفندگان»، روز گراميداشت زنان در ايران باستان بوده و اين روز به نام «مردگيران» يا «مژدگيران» يا «مزدگيران»(=هديه گرفتن از مردان) نيز در ادبيات فارسي بكار رفته است.

يکي ديگر از نام هاي اين جشن نيز، جشن «برزگران» يا «برزيگران» است که به مناسبت نقش مهم برزگران و کشاورزان در سبز کردن زمين و باروري زمين بوده است.

به بيان ابوريحان بيروني، «اسفندارمذ» ايزد موکل بر زمين و ايزد حامي و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درست کار بوده. به همين مناسبت اين روز، عيد زنان به شمار مي رفت. مردم به جهت گراميداشت، به آنان هديه داده و بخشش مي کردند. زنان نه تنها از هدايا و دهش هايي برخوردار مي شدند، بلکه به نوعي در اين روز فرمانروايي مي کردند و مردان بايد که از آنان فرمان مي بردند.

گرديزي نيز در کتاب زين الاخبار خود به واژه ي «مردگيران» اينگونه اشاره کرده است که از اين جهت اين جشن را مردگيران مي گفتند که زنان به اختيار خويش و با آزادي، شوي و مرد زندگي خود را برمي گزيدند.

هنوز نيز در برخي از گوشه هاي ايران زمين مانند اصفهان، پهله، ري و ديگر شهرهاي ناحيه ي مرکز و غرب ايران، مراسم جشن اسفندگان همچون گذشته برگزار مي شود، در اين روز بانوان لباس و کفش نو مي پوشند، زناني که مهربان، پاکدامن، پرهيزگار و پارسا بوده اند و در زندگي زناشويي خود فرزندان نيک را به جامعه تحويل داده اند مورد تشويق قرار مي گيرند و از مردهاي خود پيش کش هايي دريافت مي کنند. آن ها در اين روز از کارهاي هميشگي خود در خانه و زندگي معاف شده و مردان و پسران وظايف جاري زنانه را در خانه به عهده مي گيرند.

هرمزد روز از اسفندماه برابر با 1 اسفند در گاهشماري ايراني