سارا ناصر زاده
پژوهشگر ، روان درمانگر جنسی و مشاور زوجها
• روابط عاطفی
و جنسی در بین افراد با بیماریهای مزمن و خاص
متاسفانه در مورد افرادی که به بیماریهای خاص دچار هستند
مسائل جنسی معمولا نادیده گرفته می شود، به دلیل اینکه متخصصین به درمان
نشانه های بیماری اصلی در این افراد اکتفا می کنند و وارد مسائل عاطفی و
جنسی و روابط زوج ها نمی شوند و در نتیجه بیماران هم به خودشان این اجازه
را نمی دهند که مشکلات جنسی خودشان را با پزشک معالجشان مطرح کنند.
مثلا فردی که با بیماری ام اس، آرتروز، روماتیسم، دیابت، فشارخون،
سرطان، ناراحتی قلبی و بیماری هایی از این قبیل دست و پنجه نرم می کند
معمولا فقط باید شکرگزار باشد که بیماری اش تحت کنترل درآمده و به قول
معروف فقط خدا را شکر کند که زنده است حالا اینکه کیفیت زندگی اش به چه
گونه ای است کم تر بها داده می شود.
امیدوارم برنامه
امروز به این افراد کمک کند که بدانند فقط آنها نیستند که اختلال های جنسی
را تجربه می کنند و آگاه باشند که چه مسائلی ممکن است بر اثر بیماری
برایشان بوجود بیاید و این حق آنها است که از متخصصشان در زمینه داشتن
رابطه جنسی موفق، مشاوره بخواهند.
تنها زنده بودن کافی نیست و کیفیت زندگی هم مهم است
در مجموع برای داشتن رابطه جنسی خوشایند علاوه بر اصول ارتباطی و
انسانی چهار شرط جسمانی هم باید وجود داشته باشد:
۱ – فرد باید از سلامتی جسمی نسبی برخوردار باشد که
بتواند فعالیت جنسی را به انجام برساند.
۲ – سیستم عروقی و عصبی
باید قادر باشد خون را به نواحی تحریک پذیر و اندام های تناسلی برساند.
۳ – هورمونهای بدن باید تعادل نسبی داشته باشد.
۴ – مغز فرد باید توانایی درک افکار و احساسات جنسی را داشته
باشد.
هرگونه بیماری مزمن و یا جراحی بزرگ می تواند در عملکرد جنسی
افراد اختلال ایجاد کند و در نتیجه در روابط جنسی افراد تاثیر معکوس
بگذارد.
بیماری های مزمن و خاص کلا به دو
طریق عمده می توانند بر روی عملکرد جنسی افراد تاثیر بگذارند، حال چه
بیماریهای روحی و روانی باشد و چه بیماریهای جسمی.
به صورت مستقیم:
– به این
صورت که در مراحل تحریک پذیری جنسی، نعوظ و انزال مرد و یا رسیدن فرد به
اوج لذت جنسی اختلال ایجاد کند. مثل بیماریهای قلبی و عروقی و بیماریهایی
که اعصاب ناحیه تناسلی و یا قسمت کنترل احساسات جنسی مغز را هدف قرار می
دهند.
– در بعضی از بیماریهای پیشرونده مثل ام اس، سیستم اعصاب
مرکزی بدن بعضی از بیماران ممکن است کم کم دچار فلج در اعصاب ناحیه تناسلی
بشوند که عملکرد جنسی فرد را مختل کند.
به صورت غیر مستقیم:
– به این
صورت که ناحیه های تناسلی مورد هدف مستقیم بیماری نیستند اما فرد بر اثر
بیماری که دارد محدودیت فیزیکی و یا روحی و روانی برایش ایجاد می شود. مثلا
آرتریت روماتوئید یا رماتیسم مفصلی، درد مفصلی شدیدی را به فرد تحمیل می
کند که عملا فرد آنقدر درد دارد که رابطه جنسی را نمی تواند برقرار کند.
– یا ممکن است فرد دچار ترس
از برقراری رابطه جنسی باشد و نه اینکه لزوما نتواند آن را انجام بدهد.
مثلا کسی که سکته قلبی کرده تصور کند که هیجان رابطه جنسی می تواند باعث
سکته دوباره وی و مرگش بشود بنابراین از این کار دوری می کند.
– بعضی اوقات هم حالت های ذکر شده ممکن است بر اثر مصرف داروهایی
که برای درمان بیماریهای مزمن به کار برده می شوند ایجاد شود.
بنابر اینکه چه عاملی باعث اختلال جنسی شده و فرد چه نوعی
از این اختلالات را تجربه می کند، درمانهای این حالت ها و یا حل مشکل مریض
متفاوت است. مثلا کسی که روماتیسم دارد لزوما عملکرد جنسی اش نباید مختل
بشود و اگر بتواند حالتی را برای برقراری رابطه جنسی اش انتخاب کند که
کمترین فشار را بر روی مفاصل دردناکش بیاورد می تواند رابطه جنسی خوبی را
تجربه کند. یا کسی که ناراحتی قلبی دارد در صورتی که اطلاعات درست را در
مورد بیماری اش داشته باشد و محدودیت های پزشکی اش را بداند می تواند با
شریک جنسی اش رابطه جنسی را به گونه ای تجربه کند که فعالیت کمتری نیاز
داشته باشد و هیجان کمتری در فرد ایجاد کند.
همانطوری که اشاره شد داروهایی که برای کنترل کردن و یا درمان
بیماریهای مزمن و خاص به کار می روند هم می توانند بر روی عملکرد جنسی فرد
تاثیرگذار باشند.
داروها در مجموع به دو طریق روی عملکرد و توانایی
جنسی افراد اثر بگذارند.
مستقیم؛ با تداخلی که در مقدار هورمونهای بدن ایجاد
می کنند، مثلا:
– کم شدن یا زیاد شدن میل جنسی، تحریک پذیری جنسی و
اختلال در رسیدن به اوج لذت جنسی هم در خانم ها هم در آقایان.
– اختلال درعادت ماهانه و قدرت باردار
شدن خانم ها
– حساس شدن و دردناک شدن نوک سینه
ها هم در بین خانم ها هم در آقایان
غیر مستقیم؛ یعنی بر روی عملکرد جنسی اندامهای تناسلی اثر مستقیم ندارند
اما بر اثر عوارض جانبی آنها تغییراتی در بدن و یا روان فرد رخ می دهد که
دیگر میلی به بر قراری رابطه جنسی ندارد و یا از آن لذت نمی برد. مثلا:
– داروهایی که ظاهر فرد را
تغییر می دهند مثل داروهایی که باعث زیاد شدن و یا کم شدن وزن فرد می شوند و
یا باعث زیاد شدن رویش موها و یا ریزش موهای بدن فرد می شوند.
– بعضی دیگر از داروها
هستند که روی حواس فرد اثر می گذارند مثلا اینکه فرد طعم ها را متوجه نمی
شود یا حس چشاییش مثل سابق نیست بنابراین ممکن است بوسیدن برایش لذت بخش
نباشد.
– ممکن است بر اثر مصرف داروها حال عمومی فرد خوب نباشد
مثلا حالت تهوع و حال به هم خوردگی، سرگیجه، نفخ و دل درد داشته باشد.
– بعضی از داروها هم می توانند بر روی قدرت
درک فرد از اطرافش تاثیر بگذارند که رابطه جنسی را ناخوشایند می کند.
– برخی داروها
موجب نوسان حالتهای روانی و روحی فرد می شوند.
– برخی دیگر از
داروها مثلا برخی از داروهای فشارخون و یا ناراحتی های گوارشی می توانند بر
روی قدرت نعوظ مردان تاثیر معکوس داشته باشند.
اگر به بیماری های مزمن (مثل فشار خون، دیابت، بیماریهای قلبی) و یا
بیماریهای خاص (از جمله ام اس، سرطان، لوپوس) دچار هستید و در ارتباط با
روابط جنسی تان مشکل دارید موضوع را با پزشک متخصصتان مطرح کنید و از ایشان
راهنمایی بخواهید.
اگر حالت خاصی دارید که مربوط به پس از
مصرف دارو است موضوع را با پزشکتان مطرح کنید در بعضی موارد داروهای
جایگزین وجود دارند که ممکن است تاثیر معکوس کمتری داشته باشند.
اما هرگز سرخود دارویی را قطع نکنید و
یا سرخود دارو و یا ماده ای را مصرف نکنید. مثلا کسی که برای آنژین صدری
داروی نیتروگلیسیرین مصرف می کند نمی تواند همزمان برای مشکل نعوظش از
سیلدنافیل استفاده کند چون این دو دارو با هم تداخل پیدا می کنند و جان فرد
به خطر می افتد.
برخی از بیماریهای خاص و اثری که می توانند بر روی
عملکرد جنسی فرد بگذارند از این قرار هستند:
دیابت: مشکل نعوظ در
مردان، در خانم ها خشکی واژن، کم شدن میل جنسی و افسردگی، کم شدن حس ناحیه
تناسلی هم در مردان و هم در زنان.در مراحل پیشرفته تر از بیماری دیابت که
مجبور به قطع عضو می شوند این مرحله هم می تواند در روحیه فرد و اعتماد به
نفسش تاثیر بسیار منفی داشته باشد و در نتیجه رابطه جنسی اش هم از این
مسئله متاثر بشود.
جراحی های ناحیه لگنی: حتی اگر به طور خاص بر روی اندام های تناسلی
نباشد می تواند بر روی اعصاب ناحیه تناسلی اثر معکوسی بگذارد. جراحی هایی
مثل جراحی روده، پروستات و غیره.
جراحی سینه در خانم ها: به
خصوص اگر با برداشتن قسمتی از سینه همراه باشد که در آن شرایط مسائل روحی
هم به مشکلات فرد اضافه می شود.
بیماریهای قلبی و
عروقی: تخمین زده می شود که در ۷۵% از بیمارانی که یک بار سکته قلبی را
تجربه کرده اند یا سکس ندارند یا به طور قابل توجهی تعدد آن را کم کرده
اند. حدود ۷۵% از مردانی که بیماریهای مزمن رگ های
قلب را دارند Chronic coronary artery درجات مختلفی از مشکلات نعوظ را
تجربه می کنند.
چون فرسوده شدن رگهای بدن شامل
رگهای ناحیه تناسلی همه می شود و بنابراین خون کافی به آلت تناسلی شان نمی
رسد برای افراد با بیماریهای قلبی و عروقی مزمن باید روابط جنسی تا زمانی
که شرایط فرد تحت کنترل در نیامده و پزشک میزان خطر را بررسی نکرده به
تعویق بیفتد.
با وجود اینکه تعداد بسیار کمی از افراد با بیماریهای
قلبی ممکن است در اثر داشتن روابط جنسی دچار ایست قلبی بشوند اما از مشورت
با پزشک ضرری نمی کنید.
برای افرادی که زیر نظر پزشک هستند و از نظر پزشک
شرایطشان تحت کنترل درآمده است حتی داشتن روابط جنسی خوب هم هست چون مثل
ورزش می ماند و به بهبود بیمار کمک می کند.
برای این افراد
معمولا توصیه می شود که از رابطه جنسی ضعیف مثل پیش نوازی و ماساژ طرفین
شروع کنند بدون دخول و کم کم رابطه جنسی شان را از سر بگیرند.
توجه
کنید که: در بعضی شرایط درمان قطعی برای بیماری فرد وجود ندارد به خصوص در
بیماری های پیش رونده مثل ام اس و یا آرتریت روماتوئید و یا برخی از انواع
سرطان ها.
در این موارد فرد باید یاد بگیرد که در شرایط جدیدش چطور از رابطه
جنسی لذت ببرد تا اینکه درصدد این باشد که رابطه جنسی که پیش از بروز
بیماری داشته را دوباره به دست بیاورد.
برای کمک به این حالت معمولا این موارد پیشنهاد می شود:
۱ – از نظر فیزیولوژیک توانایی فرد را تا جای ممکن بالا
ببرند. یعنی فرد نرمش ها و تمرینهایی را که توسط پزشک پیشنهاد شده به طور
مرتب انجام دهد و از افت قدرت عضلانی اش جلوگیری کند.
۲ –
وفق دادن فرد با شرایطی که دارد با کمک گرفتن از وسایل موجود مثلا
ویبراتورها و ماساژورها که دستگاههایی هستند که لرزش ایجاد می کنند و باعث
تحریک جنسی فرد می شود و دستگاهها و ابزارهایی از این قبیل که یا توسط
متخصص داده می شود و یا فرد می تواند از مغازه هایی که این وسایل را می
فروشند آنها را تهیه کند در اروپا به اسم سکس شاپ معرفی هستند.
یا در
کشورهای اروپایی می توانید از پزشک خانواده تان تقاضا کنید که شما را به
مرکز معتبری معرفی کنند. سایتهایی هم هستند که آن لاین افراد می توانند این
وسایل کمکی را از آنها تهیه کنند. در ایران هم برخی از داروخانه ها این
ابزار را دارند که تحت عنوان ماساژور معرفی شده اند.
۳ – برای افراد متاهل؛ سعی کنند از فعالیتهای دیگر لذت ببرند و بر روی
احساس نقاط دیگر بدنشان تمرکز کنند، روی تماسهای فیزیکی غیر جنسی تمرکز
بیشتری کنند که ارتباط عاطفی و صمیمانه شان حتی در صورت نداشتن رابطه جنسی
حفظ شود.
۴ – اگر لازم بود از کمک مشاور زوج ها استفاده کنند
تا بر روی رابطه عاطفی شان تاکید بیشتری کنند و این دوران را با آرامش و
تفاهم بیشتر سپری کنند.
برخی شماره تماس های مفید:
کانون هموفیلی ایران:
۶۶۴۹۸۵۵۹ و ۶۶۴۹۸۵۵۸
انجمن حمایت از
بیماران ام اس: ۸ – ۶۶۹۵۱۱۸۷ و ۶۶۴۹۹۵۱۴
انجمن امداد
سرطان: ۲ – ۷۷۵۱۲۰۴۱ و ۷۷۵۰۲۸۸۰
انجمن تالاسمی
ایران: ۸۸۷۱۵۳۵۱ و ۸۸۵۵۳۵۳۶