مسئله حذف خمیر مرغ از فرآوردههای گوشتی كه از سال گذشته
در كشور مطرح بود و در نهایت منجر به حذف دستگاههای بادر از كارخانجات
صنایع غذایی شد، فقط پنج ماه دوام آورد.
به گزارش خبرگزاری فارس از
اصفهان، حذف موقت خمیر مرغ و دستگاههای بادر بعد از یك سال تلاش جدی
كارشناسی، اداره كل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی،
انجمن صنایع فرآوردههای گوشتی ایران، سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی،
سازمان دامپزشكی كشور و دیگر نهادها در حالی صورت پذیرفت كه بعد از یك سال
در پی تغییر مدیریتها در بعضی از همین ارگانها كه تلاشهایی برای حذف
خمیر مرغ و دستگاه بادر كرده بودند، با فعالیت دوباره آن موافقت شد.
آنچه
در این حذف و روی كار آمدن خمیر مرغ و دستگاه بادر جلب توجه میكند،
اختلاف نظرات شدیدی است كه بین سازمانهای مختلف بر سر این جریان به وجود
آمد و در نامههای درونسازمانی كه به دور از چشم مردم و صرفاً برای منع
كارمندان خود از مصرف سوسیس و كالباس نگاشته میشود، قابل مشاهده است.

مدیر كل نظارت بر مواد غذایی،
آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی حذف
دستگاههای بادر از صنایع گوشتی را در حالی غیرمعقولانه اعلام كرد كه از
یك سال گذشته با حضور دستگاههای مختلف دولتی و غیردولتی به صورت كارشناسی
به بحث گذاشته شد و خرداد ماه امسال به حذف این دستگاه بادر اقدام كردند.
* حذف دستگاه بادر موفقیتآمیز نبود
مدیرعامل
یكی از صنایع تولید كننده فرآوردههای گوشتی اصفهان كه نخواست نامش فاش
شود، در این رابطه گفت: حذف دستگاههای بادر كه به علت حذف كامل خمیر مرغ
مطرح شد، زمانی به صورت اجرایی درآمد كه به علت نبود نظارت قوی مسئولان
وزارت بهداشت بر تولیدات كارخانجات صنایع غذایی، اجرای آن با موفقیت انجام
نشد و رشد كارگاههای زیرپلهای را به وجود آورد.

وی با اشاره به اینكه در این پنج ماه
حذف دستگاه بادر از صنایع غذایی به علت اینكه از بین 27 استان، تنها در دو
استان به اجرا درآمد و دیگر استانها به صورت محدود به این دستورالعمل
مبادرت كردند، افزود: از آنجایی كه سازمان دامپزشكی با حذف دستگاه بادر
از صنایع غذایی موافقت نكرد و به همین علت در این پنج ماهی كه مثلا تعطیل
شده بودند، روزانه 250 تن خمیر مرغ تولید میشود كه مشخص نیست در كجا
استفاده میشود.
وی با بیان اینكه در پنج ماه اجرای ناقص حذف دستگاه
بادر از كارخانجات صنایع غذایی، نزدیك به 400 كارگر بیكار شدند و
كارخانجاتی كه دارای اسم و رسم بودند به مرز ورشكستگی رسیدند، گفت: در
صورتی موافق حذف دستگاه بادر از كارخانجات سوسیس و كالباس هستیم كه از
تمام كارخانجات و به صورت واحد در كل كشور اجرایی شود.
* خمیر مرغ تبدیل به كالای قاچاق شده بود
وی
با اعلام اینكه در مدت حذف دستگاه بادر از كارخانجات صنایع غذایی، خمیر
مرغ به شكل قاچاق درآمده بود، تصریح كرد: تا زمانی كه سیستم ناكارآمد
باشد، اجرایی كردن این طرح غیرممكن خواهد بود.
مدیرعامل این شركت
تولید كننده فرآوردههای گوشتی ادامه داد: اجرایی كردن طرح حذف دستگاه
بادر نزدیك به 230 میلیارد تومان در سال به وزارت بهداشت ضرر اقتصادی وارد
میكند.
* سوسیس و كالباس سالم به دست مصرف كننده نمیرسد
دانشیار
تغذیه دانشگاه علوم پزشكی اصفهان كه عنوان آخرین مدیركل دفتر بهبود تغذیه
وزارت بهداشت را از آنِ خود كرد و در دوره مسئولیت كشوری خود، طرحهای
تحقیقاتی مختلفی در مورد سوسیس و كالباس انجام داد، نیز در این ارتباط
اظهار داشت: امروزه سوسیس و كالباس در حالی زیاد و بیرویه استفاده میشود
كه غذاهای مناسب و سالمی نیست به گونهای كه كمتر شاهد هستیم كه سوسیس و
كالباس سالم به دست مصرف كننده برسد.
سید مرتضی صفوی با بررسی ابعاد
مختلف اثرات سوء تركیبات ناسالم موجود در سوسیس و كالباس مثل امحا و احشای
مرغ و تاثیرات آن بر سلامتی باعث شد كه این شبهه و تردید كه در تولید
سوسیس و كالباس از بافتهای غیرمجاز مرغ استفاده میشود، پررنگ شود.
وی در تحقیق خود به اثر مخرب LDL كه با مصرف سوسیس و كالباس در بدن رشد فزایندهای مییابد، تاكید كرد.

انجام این تحقیق از سوی یك مقام علمی
ثابتشده در جامعه پزشكی كه در كشور جایگاه تعریف شدهای دارد بر تمام
انكار مسئولان كه وجود امحا و احشای مرغ را رد كامل كردند یا در بعضی
موارد موردی میخواندند، خط بطلان كشید و این امر را به اثبات رساند كه
وجود امحا و احشای مرغ نه در مواقع خاص بلكه به اندازهای پررنگ است كه یك
مقام مسئول دانشگاهی و كشوری تصمیم به انجام تحقیق گرفته است.
صفوی
در گفتوگو با خبرنگار فارس در اصفهان با اشاره به اینكه تنها راه پرهیز
مردم از مصرف سوسیس و كالباس، آگاهسازی آنها نسبت به مواد اولیه و روش
تولیدی آن است، ادامه داد: از آنجایی كه سیستم نظارتی وزارت بهداشت ضعیف
است و بودجه كافی نیز در اختیار سیستم بهداشتی كشور نیست، بنابراین در
نظارت بر تولید سوسیس و كالباس ناموفق بودیم.
وی گفت: كودكانی كه بیش
از 10 بار در ماه ساندویچ مصرف میكنند، 9 برابر بیش از افراد عادی در
معرض ابتلا به سرطان خون هستند و 67 درصد به سرطان پانكراس مبتلا میشوند.
دانشیار تغذیه دانشگاه علوم پزشكی اصفهان اظهار داشت: با مصرف 30 گرم
سوسیس، هشت گرم چربی، 19 گرم كلسترول، 320 میلیگرم سدیم و كمتر از سه
درصد آهن جذب بدن میشود كه مصرف بالای آن سبب پرفشاری و چربی خون در مصرف
كننده خواهد شد.
* نظارت بر تولید سوسیس و كالباس به بخش خصوصی واگذار شود
وی
با پیشنهاد اینكه باید نظارت بر تولید سوسیس و كالباس را به بخش خصوصی
واگذار كرد و وزارت بهداشت تنها نظارت عالی و اجمالی بر تولیدات
فرآوردههای گوشتی داشته باشد، ادامه داد: از آنجایی كه نیروی كافی برای
نظارت بر تولید سوسیس و كالباس وجود ندارد، باید این مسئولیت به بخش خصوصی
واگذار شود.
صفوی افزود: در بسیاری از موارد تركیباتی كه در
بستهبندیهای سوسیس و كالباس ذكر شده است، با مواد اولیهای كه در تولید
سوسیس و كالباس كاربرد دارد، همخوانی ندارد.
وی كه استفاده بیرویه
از نیترات و نیترید سدیم موجود در سوسیس و كالباس را عامل اصلی عدم مصرف
سوسیس و كالباس عنوان كرد، افزود: سرطانزایی نیترات و نیترید سدیم در
حیوانات آزمایشگاهی و انسان به اثبات رسیده كه بهتر است از جایگزینهای
مختلفی مثل گیاه رزماری به منظور ایجاد رنگ صورتی و نگهداری در سوسیس و
كالباس استفاده شود.
صفوی با اشاره به اینكه نیترات و نیترید سدیم
بعد از حرارت دادن تبدیل به نیترزامین و سبب ایجاد تومورهای بدخیم در
اندامهای مختلف بدن میشود، افزود: مادران بارداری كه هفتهای یك بار یا
بیشتر هاتداگ مصرف كنند، در معرض ابتلا به تومورهای مغزی هستند.
* عكسها و فیلمهای تولید غیربهداشتی سوسیس و كالباس
در
این جریان قضایای پشت پرده زیادی از دست اندركاران فاش شد كه میتوان به
وجود عكسها و فیلمهایی كه حكایت از روند تولید غیربهداشتی فرآوردههای
گوشتی از دستگاههای بادر دارد، اشاره كرد كه البته هیچگاه منتشر نشده
است.
آنچه در این عكسها تعجبآور به نظر میرسد، وضعیت غیربهداشتی
محیط كارخانه، دستگاه بادر و خمیر مرغ استحصال شده از بافتهای غیرمجاز،
ضایعات و امحا و احشایی است كه به وضوح در این تصاویر مشاهده میشود.
مدیركل
نظارت بر مواد غذایی، آرایشی، آشامیدنی و بهداشتی وزارت بهداشت در این
ارتباط با بیان اینكه این عكسها به دست من هم رسیده و از فعالیت
كارخانجات زیرپلهای تهیه شده است، گفت: تاكنون متخلفان را شناسایی و
دستگیر كردیم كه در حال حاضر آماری از وجود تعداد كارگاههای زیرپلهای در
دست ندارم.
این در حالی است كه مدیرعامل یكی از كارخانجات فرآورده
گوشتی در اصفهان كه نخواست نامش فاش شود در ارتباط با رشد كارگاههای
زیرپلهای اظهار داشت: به دنبال طرح حذف خمیر مرغ و دستگاههای بادر،
كارگاههای زیرپله زیادی رشد كردند و مثلا یك كارگاه با 15 كارگر در قطعه
زمینی كوچك كه سرمایهگذاری آنچنانی انجام نداده است، به راحتی به تخلف
میپردازد به صورتی كه حتی پلمب كردن آن زیاد برای سرمایهگذاران خطر جدی
محسوب نمیشود.
وی ادامه داد: مسئولان بهداشتی باید به افرادی كه از
نظر امكانات و تجهیزات، استخدام كارگران و حتی زمینی كه برای ایجاد
كارخانه در نظر گرفته سرمایهگذاری استاندارد انجام دادند و مطمئن هستند
كه با چنین هزینهای به اعمال خلاف نمیپردازند، مجوز بهداشتی ارائه كنند.
* تولید سوسیس و كالباس در كشور با روش سال 1979
استفاده از
دستگاه بادر حلزونی حدود سال 1979 یعنی 33 سال پیش در حالی در سراسر
كشورهای دنیا منسوخ شد كه از 10 سال گذشته كاربرد این نوع دستگاه در ایران
مجاز شناخته شد در حالی كه تولید سوسیس و كالباس از خمیر مرغ در اروپا
فقط در محصولات خاصی مانند فرانكفورترها (هات داگ) مجاز است و قابلیت مصرف
آنها به دلیل میزان بالای چربی، آهن و مس موجود در مغز استخوان مرغ محسوب
میشود كه همین آهن و مس سبب تسریع روند اكسیداسیون چربی و فعالیت
میكروارگانیسم در خمیر مرغ میشود.
از سوی دیگر میزان فسادپذیری خمیر
مرغ در دمای اتاق بعد از دو ساعت، در دمای یخچال بعد از حدود یك تا دو
هفته و در حالت انجماد حدود یك تا دو ماه است اما تاریخ مصرف سوسیس و
كالباسهای تولیدشده با خمیر مرغ در ایران بدون توجه به شرایط بهینه
نگهداری و سلامت مصرف كننده حداقل 40 تا 60 روزه ذكر میشود.
همچنین
به علت مشكل تكنیكی دستگاههای بادر حلزونی موجود در ایران، لازم است گوشت
به صورت منجمد و یخزده وارد دستگاه شود زیرا اگر مرغ رفع انجماد شده و در
حالت گرم تبدیل به خمیر شود، به دلیل اینكه دستگاه به طور طبیعی دمای خمیر
مرغ استحصالی را بالا میبرد، سبب سوخت و سیاه شدن رنگ آن میشود به همین
خاطر استفاده از این نوع دستگاههای بادر در دنیا منسوخ شده است.
* سرنوشت ضایعات كشتارگاهها مشخص نیست
اما
آنچه سبب حساسیت بیشتر بر خمیر مرغ تولید شده در ایران میشود، نامعلوم
بودن سرنوشت ضایعات كشتارگاهها است چرا كه اكثر این كشتارگاهها سنتی
هستند و امكان پاكسازی كامل مرغ در آنها وجود ندارد.
از سوی دیگر
مرغ با مقدار زیادی از امعا و احشا به صورت منجمد وارد كارخانجات صنایع
گوشتی میشود و به علت اینكه رفع انجماد و پاكسازی كامل مرغ وقتگیر بوده
و از نظر اقتصادی نیز به صرفه كارخانجات نیست، برای حل مشكل تكنیكی ذكر
شده، مرغ را به صورت كامل با تمام امحا و احشا در داخل دستگاه بادر جهت
استحصال خمیر مرغ میاندازند.
موضوع قابل تامل این است كه خمیر گوشت از سال 2004 به بعد به علت شیوع جنون گاوی، در دنیا ممنوع اعلام شد.
* اعتراض دانشگاهها به كاربرد دستگاه بادر
به
دنبال اعتراض دانشگاههای علوم پزشكی سراسر كشور به این تغییر موضع
مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی مبنی بر كاربرد مجدد
دستگاههای بادر در كارخانجات صنایع غذایی، نامهای به شماره 675.21622 به
تاریخ سوم بهمن ماه سال جاری از سوی مدیركل نظارت بر مواد غذایی،
آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی وزارت بهداشت به معاونان غذا و دارو و رؤسای
ادارات نظارت بر مواد غذایی دانشگاههای علوم پزشكی و خدمات بهداشتی
درمانی تهران، شهید بهشتی، كرج، اصفهان، فارس، مازندران و قم مبنی بر
برگزاری جلسهای در تاریخ دهم دی ماه سال جاری به منظور ارائه نظرات و
پیشنهادات مكتوب در خصوص شرایط تولید، نحوه استفاده از گوشتهای جداسازی
شده به روش مكانیكی، روشهای كنترلی و سایر موضوعات مرتبط ابلاغ شد.
با
این وجود به نظر میرسد این جلسه بیشتر تشریفاتی بود و در واكنش به
اعتراضات دانشگاههای علوم پزشكی كشور بر عملكرد و جلسات توافقی اداره كل
نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی وزارت بهداشت با
انجمنهای صنایع گوشتی و مسئولان فنی كارخانجات فرآوردههای گوشتی ایران
كه در یك ماه گذشته برگزار شده بود، ترتیب داده شده است.
در همین
رابطه مدیركل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی وزارت
بهداشت، درمان و آموزش پزشكی بعد از اتمام جلسه در گفتوگو با خبرنگار
فارس در حالی از موافقت تمام دانشگاههای علوم پزشكی سراسر كشور خبر داد
كه از 44 دانشگاه علوم پزشكی تنها هفت دانشگاه حضور داشتند.
معاون
غذا و داروی دانشگاه علوم پزشكی اصفهان نیز كه یكی از شركت كنندگان اصلی
این جلسه بود، در مورد نتایج این جلسه گفت: با توجه به اینكه 80 درصد از
كارخانجات صنایع غذایی تحت پوشش هفت دانشگاه هستند، به همین علت جلسه
توجیهی كه وزارت بهداشت برای روی كار آمدن مجدد دستگاه بادر گذاشته بود،
تنها با حضور این دانشگاهها برپا شد.
محمد حسین صادقیان با اشاره به
اینكه دانشگاهها تابع ضوابط و مقرراتی هستند كه وزارت بهداشت تعیین كرده
است، بیان داشت: بخشنامه استفاده از دستگاه بادر چند ماهی است كه به
معاونتهای غذا و دارو ابلاغ شده و در این جلسه تنها به دنبال راهكارهای
اجرایی كردن آن بودیم.
آنچه در این دعوتنامه قابل توجه به نظر
میرسد، عدم حضور دانشگاههای علوم پزشكی كرمانشاه و همدان در این جلسه
است كه تصور میشود این مسئله بیشتر به دلیل مخالفتهای شدید این
دانشگاهها در كاربرد مجدد دستگاههای بادر در كارخانجات فرآوردههای
گوشتی است در حالی كه دانشگاههای مذكور در جلسات قبلی كه به منظور تدوین
ضابطه 29بندی استفاده از خمیر مرغ در صنایع گوشتی كه در سال گذشته برگزار
شده بود، حضور فعالی داشتند.
معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشكی
كرمانشاه در نامهای به تاریخ 22 دیماه سال جاری، بازگشت به نامه ابلاغی
مدیركل نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی در 29 آذرماه سال
جاری در خصوص بلامانع بودن استفاده از دستگاه برای جداسازی استخوان از
گوشت خام دام و طیور آورده است: با عنایت به مغایرت مفاد نامه مذكور با
دستورالعمل قبلی آن اداره كل آیا دستورالعمل قبلی و شرایط استفاده از خمیر
مرغ كماكان برقرار است و واحدهای تولیدی صرفا در صورت داشتن شرایط مذكور
میتوانند از خمیر مرغ استفاده كنند یا دستورالعمل قبلی ابطال و واحدهای
تولیدی با شرایط فعلی و GMP قابل قبول مجاز به استفاده از خمیر مرغ هستند.
با عنایت به اینكه انجمن فرآوردههای گوشتی یك نهاد خصوصی بوده و
تعداد معدودی از واحدهای گوشتی در آن عضویت دارند، مسئولیت و نظارت آن
ضمانت اجرایی و قانونی ندارد و در صورتی كه صرفا اعضای انجمن مجاز به
استفاده دستگاه بادر باشند، هم سبب میشود كه سایر واحدها با مشكل مواجه
شوند.
رضا تحویلیان در این نامه خواستار شد كه لیست محصولاتی كه مجاز به استفاده از خمیر مرغ در فرمولاسیون آنها هستند، اعلام شود.
وی
در نهایت اعلام كرد این معاونت با فك پلمب دستگاههای بادر موافق نیست چرا
كه نهتنها موجب بازگشت مجدد شایعات مربوط به استفاده از مواد اولیه
نامرغوب و غیرمجاز در فرآوردههای گوشتی و تضعیف این صنعت میشود، بلكه
موجبات سوءاستفاده برخی واحدها در استفاده از خمیر مرغ به جای گوشت فراهم
میشود.
* استفاده از مرغهای مادر در تولید سوسیس و كالباس
این
كشمكشها و تغییر مواضع در حالی بین اداره كل نظارت بر مواد غذایی،
آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی وزارت بهداشت، انجمن صنایع فرآوردههای گوشتی
ایران، سازمان دامپزشكی و دانشگاههای علوم پزشكی كشور از سال گذشته وجود
دارد كه در سال 79، دكتر محسن باستانی به عنوان مدیركل نظارت بر مواد
غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی با صراحت پیرو بخشنامه صادره به شماره
1.2.22289 در تاریخ 26 مهرماه سال 79 و به دنبال برگزاری جلسات متعدد
كارشناسی با حضور نمایندگان انجمن و تولید كنندگان فرآوردههای گوشتی،
اصلاحیهای به شماره 1.2.22289. ذ در 10 دیماه 79 منتشر كرد.
در این
اصلاحیه آمده است كه استفاده از مرغهای مادر كه مصارف صنعتی دارند و فاقد
هرگونه علائم بیماری هستند در صورتی كه به شكل محدود در تولید فرآوردههای
گوشتی به كار رود، منعی ندارد اما در شرایط كنونی این موضوع از مرز كاربرد
محدود گذشته و در بسیاری موارد به عنوان یك تقلب و با استفاده از رنگهای
غیرمجاز جایگزین گوشت قرمز در محصولات گوشتی شده است.
هرچند كه بر
اساس نامههای ابلاغی مدیركل دفتر نظارت بر بهداشت عمومی سازمان دامپزشكی
به مدیران كل دامپزشكی كشور در 20 دیماه سال گذشته، با موضوع تشدید كنترل
و نظارت بهداشتی بر فرآوردههای خام دامی مصرفی در كارخانجات سوسیس و
كالباس، اعلام شده كه با توجه به برخی گزارشات مبنی بر وجود بافتهای
غیرمجاز در فرآوردههای گوشتی سوسیس و كالباس لازم است كه نسبت به تشدید
كنترل و نظارت بهداشتی بر فرآوردههای خام دامی مصرفی به عنوان مواد اولیه
در كارخانجات تولید كننده سوسیس و كالباس در استان اقدام شود و نتایج را
به سازمان مذكور اعلام دارند كه پیرو این نامه، نامهای در تاریخ 30
دیماه سال گذشته از سوی مدیركل وقت نظارت بر مواد غذایی، آشامیدنی،
آرایشی و بهداشتی به دانشگاههای علوم پزشكی و خدمات بهداشتی و درمانی و
معاونان غذا و دارو ابلاغ شد كه در آن آمده است با توجه به هماهنگی به
عمل آمده با سازمان دامپزشكی كشور در مورد تشدید نظارت بر مواد اولیه،
تولید و فرایند كنترل كیفیت فرآوردههای گوشتی در سطح كشور، نسبت به نظارت
دقیق و مستمر و كنترل كیفیت فرآوردههای گوشتی تولیدی در حوزه نظارتی
اقدام مقتضی به عمل آمده و نتیجه اقدامات قانونی انجام شده در برخورد با
واحدهای تولیدی متخلف را جهت اطلاعرسانی عمومی، جمعبندی نهایی و تهیه
گزارش كشوری به این اداره انجام دهند.
البته نتیجه این مكاتبات تدوین
همان ضابطه 29 بندی نحوه تولید و استفاده از خمیر مرغ بود كه با
كمكاریهای زیادی كه از سوی ارگانهای ذیربط انجام گرفت، سبب لغو ضابطه
مذكور و بازگشت مجدد بیرویه خمیر مرغ و ضایعات گوشت و مرغ در چرخه تولید
فرآوردههای گوشتی و به خطر افتادن سلامت مصرف كنندگان این فرآوردهها شد.
هدایت حسینی كه در حال حاضر به عنوان عضو هیئت علمی انستیتو تحقیقات
تغذیه ایران مشغول به فعالیت است، در پاسخ به خبرنگار فارس در اصفهان گفت:
هماكنون حاضر به اظهار نظر نیستم و حتی در مقام یك كارشناس ترجیح میدهم
كه صحبتی نكنم.
پریسا ترابی، كارشناس ارشد دفتر بهبود تغذیه وزارت
بهداشت نیز در حالی حاضر به مصاحبه در مورد چگونگی تولید سوسیس و كالباس
نشد كه اظهار داشت: تاكنون برنامههایی كه در حوزه سوسیس و كالباس مطرح
شده یا نتیجهای در بر نداشته و یا حتی در بسیاری از مواقع نتیجهای عكس
داشته و بنابراین صحبت كردن در این خصوص بیفایده است.
تمامی اسناد، مدارك و نامههای ذكرشده در این گزارش، در دفتر خبرگزاری فارس در استان اصفهان موجود و قابل استناد است.