اطلاعات عمومی

نگاهي به اهداف و آثار ازدواج در قرآن

از فقر و تنگ­دستي جوانان و مجردان نگران نباشيد و در ازدواج آنها بكوشيد: چرا كه اگر فقير باشند، خداوند از فضل خويش، آنان را بي­نياز مي­سازد

مفهوم ازدواج

ازدواج، در عرف و شرع، پيمان زناشويي است كه بر اساس آن، براي مرد و زن در برابر هم، تعهدات اخلاقي و حقوقي پديد مي­آيد كه سرپيچي (از بسياري) از آنها، عقوبت و كيفر در پي خواهد داشت.در هر آييني، ازدواج با قوانين و مقررات ويژه­اي صورت مي­گيرد و اسلام به آداب و رسوم ديگر اقوام احترام گذاشته است: «لكل قوم نكاح» از پيمان زناشويي در قرآن به «نكاح» نيز تعبير شده، و به دو معنا به كار رفته است: 1. آميزش جنسي (بقره/ 230؛ نساء/6).2 عقد ازدواج (نور/32)

اهداف و آثار ازدواج

حكمت­ها و آثار مهمي بر ازدواج ترتب دارد، و قرآن در آياتي به آنها پرداخته است. در برخي موارد، هر چند زن و مرد با يكديگر زندگي مي­كنند، اهدافي كه بايد در زندگي آنان حاكم باشد، از ميان مي­رود و دو طرف بدون آن كه بهره­اي از زندگي مشترك ببرند، با يكديگر زندگي مي­كنند برخي گفته­اند: هرجا نشانه­هاي الفت و حكمت­هاي زوجيت چه در دنيا و چه در آخرت برقرار باشد، قرآن واژه زوجيت را به كار برده است. (روم/ 21؛ فرقان/74؛ زخرف/70؛ بقره/25؛ يس/56)، و هرگاه جاي اين نشانه­ها و حكمت­ها را بغض و خيانت يا تفاوت عقيده زن و مرد با يكديگر پر مي­كند، قرآن از كلمه «امرأه» استفاده كرده است) يوسف/30؛ تحريم/10و 11)، هم چنين آن جا كه حكمت زوجيت (بقاي نسل انسان) از ميان برداشته  مي­شود، باز قرآن واژه «امرأه» را به كار برده است (ذاريات/25؛ مريم 4/ و 5؛ آل عمران/40)؛ بدين سبب دوباره وقتي اين حكمت سر بر مي­آورد و ثمره زوجيت به بار مي­نشيند، باز قرآن تعبير را عوض كرده كلمه «زوج» را به كار     مي­برد. در آيه 40 آل عمران، زكريا به خدا خطاب مي­كند كه همسرم نازا است: «و امرأتي عاقر»؛ ولي وقتي دعاي او اجابت مي شود، قرآن مي فرمايد: «واصلحنا له زوجه»

1-حفظ انساب: ازدواج و رعايت مقررات آن، نسب را حفظ مي­كند. در اسلام، حفظ نسب، پايه احكام و حقوق فراواني است. بعضي از احكام فقهي، بر شناخت رابطه فرزند با پدر و مادر يا بر شناخت نسبت­هاي فاميلي ديگر، مبتني است. تبعيت فرزند از پدر و مادر در كفر و اسلام، در طهارت و نجاست، در بردگي و حريت، ربابين پدر و فرزند، قصاص نشدن پدر به قتل فرزند، مقبول نبودن شهادت پسر بر ضد پدر، وجوب قضاي نمازهاي ميت بر پسر بزرگ­تر، مسائل ارث، ولايت پدر و جد، حقوق طرفيني مانند حق حضانت و نفقات، عقوق والدين و اطاعت از آنها و مسائل اخلاقي مانند صله رحم، هبه به اقارب، عقيقه فرزند و مسائل فراوان ديگري، بر حفظ انساب متوقف است. و از اين جا به اهميت ازدواج و مراعات حدود آن نيز پي مي­بريم. حفظ نسب،حكمت عده زن بين دو ازدواج شمرده شده است. انتظار زن براي ازدواج دوباره پس از وفات شوهر به مدت چهار ماه و ده روز (بقره/ 234)، عده زن به مدت سه دوره پاكي پس از طلاق (بقره/ 228) و انتظار زن باردار براي ازدواج مجدد تا هنگام وضع حمل (طلاق/4 (همه اين مقررات گوياي اهميت حفظ نسب است. حرمت ازدواج با زن شوهردار (نساء/ 24)، و حرمت زنا (اسراء/32) نيز بر پايه حكمت حفظ نسب قرار داده شده است.

2-برخورداري از سكون و آرامش: نياز روح به كانون آرامش، با اهميت­تر از نياز جنسي است. همسر شايسته در پيش آمدهاي زندگي، راه وصول به آرامش و سعادت را نزديك       مي­كند»: و من ايته أن خلق لكم من أنفسكم أزوجا لتسكنوا اليها...»، «...و جعل منها زوجها ليسكن اليها»...

برخي مفسران، مقصود از لباس را در آيه 187 بقره، سكون و آرامش دانسته­اند؛ همان گونه كه خدا شب را لباس (مايه آرامش و سكون) دانسته:«و جعلنا اليل لباس لكم و انتم لباس لهن» نيز به سكون و آرامشي كه با همسر حاصل مي­شود، اشاره خواهد داشت.

3- حفظ نوع بشر: طبق بيان قرآن، ازدواج وسيله­اي براي توليد و بقاي نسل در انسان و حيوان است:«... جعل لكم من انفسكم ازوجا و من الانعم ازوجا يذروكم فيه ...»

 گرچه جمله «يذروكم فيه» تكثير نسل انسان را بيان داشته است، در اين جهت، ميان انسان و چارپايان و گياهان فرقي نيست. در جاي ديگري مي­فرمايد: پروردگار، شما را از «نفس واحدي» آفريد و جفتش را نيز از او خلق كرد، و از آن دو، مردان و زنان بسياري را پراكنده ساخت: «... و بث منهما رجالاً كثيرا و نساء...». در آيه 72 نحل مي­فرمايد: از همسرانتان براي شما فرزندان و نوه­ها قرار داد «... و جعل لكم من ازواجكم بنين و حفده». قرآن، بقاي نسل انسان و اجتماع مدني را به ازدواج منوط     مي­داند و روي آوردن به زنا و لواط را نابود كننده راه بقاي نسل مي­شمارد:«و لا تقربوا الزني انه كان فحشه و ساء لبسيلا»، «ائنكم لتاتون الرجال و تقطعون السبيل»؛ زيرا با رواج راه­هاي نامشروع، رغبت به نكاح كم مي­شود؛ جاذبه­اش از بين رفته، فقط بار تامين مسكن و نفقه و به دنيا آوردن اولاد و تربيت آنان، باقي مي­ماند؛ در نتيجه، آسان­ترين راه­هاي اشباع غرايز كه نامشروع است، رايج مي­شود و هدف بقاي نسل، رنگ    مي­بازد.

4- داشتن فرزندان صالح: يكي از خواسته­هاي غريزي انسان، نياز فطري به پدر و مادر شدن شمرده، و پاسخ به اين خواسته با ازدواج و داشتن فرزند تامين مي­شود؛ زيرا اصل توليد و تكثير، از راه­هاي غيرمشروع نيز ممكن است؛ ولي در سايه ازدواج، نسلي داراي اصل و نسب پديد مي­آيد. قرآن در آياتي، فرزند را زينت زندگي دنيا شمرده كه بيان­گر رغبت انسان به داشتن فرزند و برقرار شدن رابطه پدر يا مادر و فرزند است. «المال و البنون زينه الحيوه الدنيا» داشتن فرزند به صورت ثمره ازدواج، با تعبيرهاي گوناگوني در قرآن آمده است. در آيه 223 بقره از اين كه مي­گويد:«نساوكم حرث لكم فاتوا حرثكم اني شئتم ...»، يادآور مي­شود كه بكوشيد از اين فرصت بهره گيريد و با پرورش فرزندان صالح و شايسته كه به حال دين و دنياي شما مفيد باشد، اثر نيكي براي خود از پيش بفرستيد. «... و قدموا لانفسكم...». در آيه 187 بقره پس از آن كه از آميزش با همسر سخن به ميان آمده است، مي­فرمايد: «... و ابتغوا ما كتب الله لكم ...» كه به نظر بسياري مقصود، طلب فرزند است. در موارد متعددي از قرآن، خداوند براي داشتن فرزند صالح، خوانده شده است. در آيه 189 اعراف از قول پدر و مادر نقل مي­كند كه عرضه مي­دارند. اگر فرزند صالح نصيبشان شود، شكرگزار خواهند بود:«دعوا الله ربهما لئن ءاتيتنا صلحا لنكونن من الشكرين...». در چند جا، درخواست حضرت زكريا (ع) مطرح شده است كه از خداوند، فرزندي كه لياقت جانشيني او را داشته: «... فهب لي من لدنك وليا»، و مورد رضايت پروردگار باشد: «... و اجعله رب رضيا» را خواسته است. در سوره آل عمران، پس از مشاهده شايستگي­هاي مريم (ع) پروردگارش را مي­خواند: خداوندا! از طرف خود، فرزند پاكيزه­اي نيز به من عطا فرما ...»: هب لي من لدنك ذريه طيبه انك سميع الدعاء».

5- مودت و رحمت: از ديگر آثار ازدواج، مودت و رحمت است: «و جعل بينكم موده و رحمه ...» آن چه در آغاز زندگي مشترك بين زن و شوهر، يگانگي برقرار مي­كند، و اثر آن در مقام عمل ظاهر مي­شود، مودت است؛ ولي پس از گذشت زمان و رسيدن دوران ضعف و ناتواني، رحمت جاي مودت را پر مي­كند. رحمت و مودت به تعبير قرآن، دو نشانه الهي و ضامن به پا ماندن بناي زندگي و تداوم وحدت است؛ البته رحمت در همان آغاز زندگي نيز در زندگي نقش دارد. گاهي زحمات و خدمات بلاعوض و ايثارگرانه بدون هيچ گونه چشم داشتي حتي گاهي با برخورد سرد از طرف مقابل، از انسان سر     مي­زند. در اين جا براي حفظ نظام خانوادگي، مودت رنگ مي­بازد؛ ولي رحمت جايگزين آن مي­شود.

6- ارضاي غريزه جنسي: غريزه جنسي، نيرويي است كه در زن و مرد قرار داده شده و ازدواج، وسيله­اي مجاز براي اطفاي نيروي شهوت و پاسخي به اين غريزه خدادادي است: « و الذين هم لفروجهم حفظون¤ الا علي ازوجهم او ما ملكت ايمنهم فانهم غير ملومين» در حديث آمده است: ميان لذت­هاي مادي و جسماني در دنيا و آخرت، هيچ كدام به پايه لذت زناشويي نمي­رسد؛ سپس امام به آيه 14 آل عمران استشهاد مي­كند كه در ميان شهوات گوناگون، علاقه به زن را مقدم داشته است: «زين للناس حب الشهوت من النساء والبنين و القنطير المقنطره ...» در آيه 187 بقره مي­فرمايد: خداوند مي­دانست كه شما به خود خيانت مي­كرديد و آميزش با همسر را كه ممنوع شده بود، انجام  مي­داديد؛ بدين سبب، ممنوعيت برداشته شد: «... علم الله انكم كنتم تختانون انفسكم فتاب عليكم و عفا عنكم فالن بشروهن...». اين آيه، به نياز غريزي جنسي اشاره دارد كه به رغم ممنوعيت شرعي، مردم به سوي آن كشيده مي­شوند؛ البته اين امر نمي­تواند انگيزه اصلي و هدف نهايي ازدواج باشد؛ زيرا غريزه جنسي در زن و مرد، دوره محدودي دارد و اگر غرض از ازدواج، فقط اين جهت باشد، بايد زوجين هنگام ناتواني جنسي، يك ديگر را رها كنند يا زن و مردي كه توانايي جنسي خويش را از دست داده­اند، هيچگاه پيمان زناشويي نبندند.

7- بازداشتن ازگناه: يكي از آثار ازدواج براي زن و مرد، ايجاد زمينه تقوا و دوري از گناهان است. با اشباع غريزه جنسي در زن و مرد، زمينه گناهان شهوت­انگيز از ميان مي­رود. اين كه در قرآن از كسي كه ازدواج كرده، به «محصن و محصنه» تعبير شده: «فاذا احصن...»، به جهت اين است كه زن و مرد، با ازدواج در حصن سنگر مستحكمي قرار مي­گيرند و خود را حفظ مي­كنند تا وسوسه­هاي شهواني در آنان اثر نگذارد؛ بلكه ازدواج، زمينه گناهان ديگر را نيز از بين مي­برد؛ زيرا پذيرفتن مسئوليت تأمين و تربيت اولاد، انسان را به استفاده بهينه از عمر وا مي­دارد و براي گناه و معاشرت­هاي گمراه كننده جايي باقي     نمي­ماند. پيامبر اكرم (ص) فرمود: «من تزوج فقد احرز نصف دينه» با ازدواج، نيمي از دين صيانت مي­شود. در روايتي ديگر آمده است: بدترين مردم، كساني­اند كه در تجرد به سر مي­برند. در تفسير آيه 187 بقره «هن لباس لكم و انتم لباس لهن» برخي گفته­اند: آن گونه كه انسان، با لباس از سرما و گرما و حشرات و آسيب­هاي جلدي، محافظت مي­شود، زن و مرد، با ازدواج، يك ديگر را از گناه حفظ مي­كنند. در آيه 28 نساء حكمت تشريع ازدواج اين گونه بيان شده است»: «يريد الله ان يخفف عنكم...»؛ زيرا پيروي از شهوات و در دام گناه افتادن، براي انسان، وزانت و سنگيني مي­آورد و تشريع ازدواج و فراهم شدن امكان آن براي كسي كه نمي­تواند با زنان آزاد ازدواج كند، از فساد و گناه جلوگيري مي­كند و انسان از عواقب آن در امان مي­ماند و اين نوعي توسعه براي انسان شمرده مي­شود.

 8- توسعه رزق: نگراني از تنگ دستي، يكي از بهانه­هايي است كه براي گريز از ازدواج، مطرح مي­شود. قرآن، اين گونه به انسان اميدواري مي­دهد: از فقر و تنگ دستي جوانان و مجردان نگران نباشيد و در ازدواج آنها بكوشيد: چرا كه اگر فقير باشند، خداوند از فضل خويش، آنان را بي­نياز مي­سازد: «و انكحوا الايمي منكم و الصلحين من عبادكم و امائكم ان يكونوا فقراء يغنهم الله من فضله...» برخي گفته­اند: مفاد اين آيه، وعده خداوند به غنا و بي­نيازي است براي كساني كه تشكيل خانواده دهند. رواياتي نيز اين معنا را تاييد مي­كند. در حديثي، امام صادق (ع) ترك ازدواج به سبب ترس از گرسنگي را سوءظن به پروردگار دانسته است؛ زيرا پس از وعده قرآن به توسعه رزق، نگراني در اين زمينه، جز بدگماني به خدا نيست. با توجه به اين كه افرادي در جامعه، پس ازازدواج، نه تنها ثروتمند نمي­شوند، بلكه بر فقرشان افزوده مي­شود و اگر اين آيه، متضمن وعده خداوند باشد، خلف وعده لازم مي­آيد و خلف وعده قبيح است، گروهي برآنند كه براي وعده در اين آيه بايد معلق بر مشيت الهي در تقدير گرفته شود؛ يعني پس از ازدواج، اگر خدا بخواهد، آنان را بي­نياز مي­كند، چنانكه در آيه 28 توبه، براي وعده الهي به غنا و بي­نيازي به مشيت خدا تصريح شده است:«و ان خفتم عيله فسوف يغنيكم الله من فضله ان شاء...» اشكال شده است: همان طور كه غنا و بي­نيازي متاهلان، به مشيت منوط است، غنا و بي­نيازي مجردها و كساني كه همسر ندارند (بلكه هر پديده­اي) نيز به مشيت توقف دارد، پس اين چه وعده­اي است كه خدا، براي ازدواج داده است؛ زيرا همان گونه كه متاهل­ها، بر اثر مشيت الهي، به دو گونه (فقير و غني) تقسيم مي­شوند، مجردها نيز چنين هستند و اتفاقاً اين وعده درباره مجردان در قرآن آمده است: «و ان يتفرقا يغن الله كلا من سعته ...» اگر وضعيتي پيش آيد كه زن و شوهر نتوانند با هم زندگي كنند و از هم جدا شوند، خداوند هر دو را با فضل و رحمت خود بي­نياز خواهد كرد.

پاسخ اشكال آن است كه بسياري از مردم خيال مي­كنند، ازدواج و فراواني عائله، سبب فقر، تجرد، سبب پس انداز و ثروت مي­شود. آيه در صدد آن است كه اين توهم را از دل­ها بزدايد و غفلت از رزاق حقيقي را بردارد و به ما بفهماند كه گاه، بركت و فراواني، در مال انسان (با وجود عائله­مند بودن) ايجاد مي­شود، وگاهي هم انسان (در عين كم عائله بودن و مجرد زيستن) هر چه مي­كوشد، در معيشت او پيشرفتي حاصل نمي­شود. افزون بر آن كه پذيرفتن مسئوليت تامين زن و فرزند، در او مسئوليت پديد  مي­آورد. وقت را از بين نمي­برد و از عمر خويش استفاده بهينه مي­كند و با كسب معاش بر عزت و اعتبار خويش مي­افزايد، بنابراين، آيه «ان يكونوا فقراء يغنهم الله» بيان مي­دارد كه گاهي با ازدواج، فقر از زندگي رخت برمي­بندد، نه آن كه هميشه با ازدواج، فقر برطرف مي­شود وگرنه اين آيه با آيه «وليستعفف الذين لا يحدون نكاحا» تنافض    مي­يافت. فخر رازي معتقد است كه آيه «ان يكونوا فقراء يغنهم الله» در مقام وعده الهي نيست؛ بلكه مفاد آيه آن است كه نبايد ترس از فقر، مانع ازدواج شود؛ زيرا مال فناپذير است و آن چه ارزش و بقا دارد، فضل خدا است كه بايد در پي آن بود كه از انباشتن ثروت بهتر است. «قل بفضل الله و برحمته فبذ لك فليفرحوا هو خيرمما يجمعون».

آثار ديگري نيز بر ازدواج مترتب است؛ مانند حرمت برخي از زنان از جمله مادر زن و خواهر زن و ... كه در ازدواج­هاي ممنوع خواهد آمد. اثر ديگر ازدواج، ايجاد حقوق زوجيت است كه بحث آن مجال ديگري مي­طلبد.

منبع: روزنامه کیهان/شماره 18823

وضع مطلوب در روابط دختر و پسر
یکی از مشکلات موجود در روابط بین دو جنس، داشتن تصورات خیالی از یکدیگر است. گاه دختر و پسر از یک فرد به خصوص، تصویری خیالی و کاملاً غیر واقعی  می سازند و با آن تصویر زندگی می کنند.

۱) شناخت واقعیت های جنس مخالف:
در این زمینه بهتر است به گونه ای عمل کنیم که واقعیت جنس مخالف را تا حد ممکن بشناسیم و بر اساس این شناخت، اعمالمان را تنظیم کنیم. به نظر من بهترین راه شناخت جنس مخالف،در نظر گرفتن و شناخت دقیق تر واقعیت وجودی افرادی از جنس مخالف است که با ما سال ها زندگی کرده و ما آنها را در نشیب و فرازهای گوناگون زندگی از نزدیک آزموده ایم. برای جنس مؤنث شناخت پدر، برادر، عمو، دایی و امثال این افراد می تواند تا حد زیادی واقعیت جنس مخالف را نشان دهد. برای جنس مذکر نیز واقعیات مشاهده شده از مادر، خواهر، خاله، عمه و امثال اینها می تواند نشان گر واقعیات وجودی جنس مخالف باشد .
در صورتی که بدانیم و یقین داشته باشیم که افراد جنس مخالف تا حد بسیار زیادی بخصوص از آن جهت که در زندگی ما عملاً مؤثر است با یکدیگر مشابهت دارند ، دیگر دچار خیالپردازی و تصور رویایی در مورد جنس مخالف نخواهیم شد.
۲) اجتناب از خیال پردازی و تصور رویایی در مورد جنس مخالف:
یکی از مشکلات موجود در روابط بین دو جنس، داشتن تصورات خیالی از یکدیگر است. گاه دختر و پسر از یک فرد به خصوص، تصویری خیالی و کاملاً غیر واقعی   می سازند و با آن تصویر زندگی می کنند. برای دختر گاه یک پسر با تمام ضعف ها و محدودیت ها و هم چنین ناپختگی ها و رشد نایافتگی ها به شکل شاهزاده ای که سوار بر اسب سپیدی از راه رسیده و او را به سرزمین رؤیاها می برد، تجلی پیدا می کند. و یا برای پسری سرخورده و ناتوان از هدایت و سامان دادن به عواطف، افکار و احساسات دختری چنان تجلی پیدا می کند که گویی فرشته ای مهربان از آسمان ها برای نجات او و برای ایجاد پناهگاه برای او به زمین آمده است.
این تصورات رؤیایی بسیار زود از بین خواهند رفت و واقعاً مانند یک رؤیا در زندگی زایل خواهند شد. بنابراین در یک ارتباط مطلوب بهتر است از رؤیاپردازی در مورد جنس مخالف به شدت اجتناب کنیم. این مطلب با عشق و دوست داشتن مغایرتی ندارد. انسان می تواند فردی را بسیار عمیق دوست بدارد و لکن این دوست داشتن نباید موجب کوری و کری انسان شود.
۳) از بین بردن ترس ها، دلهره ها، هیجان ها، احساس خصومت و خشونت نسبت به جنس مخالف:
سومین ویژگی در یک برخورد مطلوب، خالی کردن ذهن از عواطف منفی است. هر گونه احساسی که می تواند جنس مخالف را در ذهن ما به شکل منفی جلوه دهد و یا موجب رفتار مخرب ما نسبت به او باشد، می  باید از ذهن حذف شده یا اصلاح گردد.
۴) حفظ خونسردی وصلابت شخصیت، به هنگام برخوردبا جنس مخالف:
ما باید به هنگام برخورد با جنس مخالف، خونسردی خود را حفظ کرده، و هیجانات مختلف را از خود دور کنیم و چنین امری حداقل از دو طریق امکان پذیر است: اول این که تلاش کنیم جنبه های ارادی اعمالمان را افزایش دهیم و به عبارت دیگر با داشتن برنامه هایی در جهت تقویت اراده خویش گام برداریم. انسان¬هایی که خود را به دست امیال و راحتی ها می سپارند معمولاً تسلط خوب و کافی بر اعمال خویش ندارند.
دوم این که از طریق تمرین و حفظ خونسردی به هنگام مواجه شدن با جنس مخالف، تلاش کنیم به سطحی از کنترل رفتار دست بیابیم که در آن خونسردی و صلابت کافی در برخورد با جنس مخالف را داشته باشیم.
۵) برخورد مبتنی بر احترام با مراعات حدود شرعی در مورد محرم، نامحرم، حلال و حرام:
در فرهنگ ما برخورد مناسب بین دو جنس به شکل دقیق در چگونگی ارتباط بر اساس ملاک¬های چهارگانه محرم و نامحرم و حلال و حرام مشخص شده است. رعایت این حدود، نشانگر آشنایی ما با فرهنگ منسجم اسلامی است. برای شناخت این حدود لازم است به کُتب فقهی مناسب مراجعه گردد.
۶) فقدان روابط پنهانی با جنس مخالف و مشورت با والدین در این گونه موارد:
برقراری روابط پنهانی پیش از ازدواج ممکن است تا بدان جا پیش رود که به نوعی به هر یک از طرفین آسیب رسانده و آنها را در مقابل عمل انجام شده قرار دهد. بهتر است دختران و پسرانی که تجربه و شناخت کافی از جنس مخالف ندارند و نیز تسلط کافی بر اعمال و افعال خویش نیافته ند، از طریق مشورت کردن با والدین و احتمالاً در میان گذاشتن تمایل خود نسبت به کسی، از آنان راهنمایی بخواهند و از این راه احتمال آسیب دیدگی روانی و تربیتی خویش را کاهش دهند.
۷) اجتناب از برقراری روابط صمیمانه با جنس مخالف قبل از عقد شرعی:
با این حال که روابط ما با جنس مخالف می باید خالی از پرخاشگری و ناپختگی و به دور از بی احترامی باشد، لکن نباید ارتباط صمیمانه ای بین ما برقرار شود و این مطلب را حتی به رغم وجود علاقه بین دو جنس نیز می باید رعایت کرد.
۸) نداشتن رفتارسَبُک، خودنمایی و جلب توجه جنس مخالف در مجامع مختلف:
توصیه می شود که دختران و پسران از داشتن رفتار سـَبـُک مبتنی بر جلب توجه جنس مخالف دوری گزینند. این مطلب به رغم این که به صورت یک راهنمایی برای دختران و پسران ارائه می شود، ولی گاهی اوقات از طرف برخی از دوستان نوجوان و جوان مورد اعتراض قرار   می گیرد. بعضی از دختران در مقایسه خود با دیگران به این نکته اشاره می  کنند که آنهایی که رفتار آن چنانی در پیش می گیرند و خود را به اشکال مختلف به جنس مخالف عرضه می کنند در زندگی موفق ترند، بسیار زودتر ازدواج می کنند و تشکیل زندگی می دهند.
در حالی که ما به دلیل داشتن رفتار سنگین، پیوسته دچار تنهایی و دور افتادن از ازدواج می شویم. چنین عباراتی به نوعی برای این دختران راهنمای عمل قرار می گیرد و آنها را دچار تعارض بین حفظ حرمت، عفت و رفتار موقر از یک سو،و داشتن یک رفتار خودنمایانه مبتنی بر جلب مشتری از سوی دیگر می سازد.
انسانی که دارای اهداف و آرمان های شناخته شده و منسجم در جهت حفظ کرامت انسانی خویش است هرگز از این وضع دچار تعارض نمی شود.
او به دنبال یافتن همسری پاک و عفیف است، ولی کسی که از طریق نمایش دادن   اندام ها و ظاهر خود، پسری را به سوی خویش جلب می کند، قطعاً باید بداند کسی را شکار کرده است که چیزی جز امیال حیوانی انسان نمی شناسد.
در قرآن کریم آمده است: "زنان ناپاک، از آن مردان ناپاکند و مردان ناپاک از آن زنان ناپاک، و زنان پاک از آن مردان پاک و مردان پاک از آن زنان پاک اند." اگر ارزش های عالی انسانی مانند عفت، ایمان، پاکدامنی، خوش قلبی و سلامت نفس برای کسی معنا پیدا نکرده باشد، او    می تواند زندگی خود را از طریق تمایلات سطح پایین تر مانند تمایلات جنسی، سامان دهد. ولی کسی که به سطوح بالاتر دسترسی پیدا کرده است هر چند که مدتی ارضای تمایلات و نیازهای جسمانی او به تأخیر بیفتد، حفظ ارزش های عالی انسانی او را کفایت می نماید.

 منبع:سایت رسانه

معیار انتخاب همسر

امام باقر علیه السلام:

«هر وقت پسری به خواستگاری دخترتان آمد، اگر از دین و اخلاق او راضی بودید، دخترتان را به او تزویج کنید و اگر نکنید، فتنه و فساد بزرگی را باعث شده اید» .

ازدواج که یک امر طبیعی و خواسته تمام انسانها و مطلوب همگان است، به فراخور جوامع مختلف، معیارهای گوناگونی دارد که نشات گرفته از فرهنگها و آداب و رسومی است که در آن جوامع وجود دارد . مثلا معیار ازدواج در جوامع غربی غیر از معیارهای شرقیها و همچنین معیارها در میان پیروان ادیان مختلف، تفاوت زیادی باهم دارد حتی در جوامع مذهبی هم معیارها متفاوت است و بالاخص در میان مسلمانان هم به خاطر دوری از فرهنگ غنی اسلام و قرآن و اهل بیت علیهم السلام معیارهای اسلامی و الهی جای خود را به معیارهای غربی و مادی داده است . چنانکه ما شاهد هستیم در جامعه اسلامی ما با وجود داشتن فرهنگ پربار قرآن و اهل بیت علیهم السلام کسانی هستند که معیار خود را در انتخاب همسر، معیارهای ماهواره ای و اینترنتی قرار داده و از هویت اسلامی و ایرانی خود بیگانه شده و از این طریق صدمه ای به کشور و فرهنگ خود می زنند که هیچ دشمن خارجی نمی تواند بزند; چرا که زیربنای جامعه های بزرگ; همان جامعه کوچک خانواده است که به وسیله تشکیل آن فرزندانی تحویل جامعه داده می شود که آینده سرنوشت کشور و هویت اسلامی به دست آنان سپرده می شود .
معیارهای ازدواج در جامعه مادی
در جامعه های مادی و اشخاصی که مادی فکر می کنند، به خیال خود ازدواج را تنها رسیدن فیزیکی پسر و دختر به همدیگر می دانند و ازدواجهائی را پایه ریزی می کنند که غیر از مادیات به چیز دیگری فکر نمی کنند و در واقع مقصودشان یک نوع تجارت است مانند مهریه های سنگین و ملک و مستغلات و ماشین و شیربها و در نظر گرفتن ثروت خود و اطرافیان طرفین و یا پست و مقام یکدیگر و یا ازدواجهائی که از روی هوا و هوس بنا نهاده می شود مانند دیدن یک ژشت خاص از یک دختر و پسر در دانشگاه یا کنار خیابان و ... . و یا ازدواجهائی که در اثر خواندن مشخصات دختر و پسر در یک مجله یا ژورنال و یا روزنامه که متاسفانه بیشترین طلاقها نتیجه همان ازدواجهائی است که زیربنای آن را تفکر مادیگرایانه تشکیل می دهد . و فکر می کنند که کامجوئی و خوشبختی بشر فقط در رنگ پوست و درهم و دینار و کاخهای مجلل فراهم می شود .
یکی از کسانی که همه چیز را در مادیات می دید، «معاویة بن ابی سفیان » بود که «میسون » (مادر یزید) را که دختر زیبا و ماهروی مسیحی بود و در هوای لطیف و آزاد کوهستانها و صحراهای سبز و خرم شام بزرگ شده بود، گمان می کرد که در کاخ سلطنتی خود، او را خوشبخت خواهد کرد (1). اما وقتی معاویه او را محزون و بی قرار دید، متوجه رؤیاهای پوچ خود شد و به او گفت: تو از این که در سلطنت بزرگی هستی، خوشحال نیستی؟ «میسون » در جواب معاویه اشعاری سرود و فهماند که کاخ نشینی و تشریفات و ... . او را خوشبخت نکرده است . اینک ترجمه اشعار:
«خانه ای که در تنگنای آن، روحها خفقان پیدا می کند، پیش من از کاخی بلند ...
پوشیدن لباس درشت، پیش من از پوشیدن لباسهای شفاف ...
خوردن خشکه نانی در خانه ای شکسته، از گرده نان تازه در کاخ ... .
صدای بادهایی که از هر بیابانی می وزد، از آهنگ دف و چنگ ...
سگی که در کنار من عوعو می کند، از گربه الفت گرفته ... .
شتری که کینه توز و دشوار است، از استر رام ... .
مردی کریم و لاغراندام از عموزادگان، از مرد مقتدر محبوبتر است » (2).
معیار قرآن در انتخاب همسر
اسلام که کامل ترین مکتبها است و به وسیله آخرین سفیر الهی توسط جبرئیل امین به صورت کتاب زندگی یعنی قرآن مجید به بشر عرضه شده، در انتخاب همسر ایده آل، معیاری را فراروی بشر قرار داده است که اگر مرد و زن مسلمان به مکتب انسانساز خود عمل کند و دستورات قرآن و اهل بیت را گردن نهد، می تواند همسر ایده آل خود را انتخاب و به آرامش کامل و سعادت دنیا و آخرت نائل شود .
می دانیم که دو قطب منفی مغناطیس یکدیگر را جذب نمی کنند و برای جذب و انجذاب از جهتی سنخیت یا تجانس و از جهتی تضاد و یا عدم تجانس لازم است، در مساله گزینش همسر نیز همین قاعده حکمفرماست .
اما از سوی دیگر چند نوع تجانس و سنخیت نیز لازم است چنانکه خداوند متعال در باره سنخیت در انسان بودن زن و مرد در قرآن مجید می فرماید:
«یا ایها الذین اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحدة و خلق منها زوجها و بث منهما رجالا کثیرا و نساء ... .» (3).
«ای مردم «از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید! همان کسی که همه شما را از یک انسان آفرید; و همسر او را (نیز) از جنس خود او خلق کرد و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر ساخت ...» .
و همچنین به نظر قرآن باید دختر و پسر از نظر ایمان هم سنخیت داشته باشند، زیرا چگونه ممکن است یک انسان با ایمان با یک انسان بی دین زندگی مشترکی را شروع و به سرانجام برساند . چنانکه می فرماید:
«و لا تنکحوا المشرکات حتی یؤمن و لامة مؤمنة خیر من مشرکة و لو اعجبتکم و لا تنکحوا المشرکین حتی یؤمنوا و لعبد مؤمن خیر من مشرک و لو اعجبکم اولئک یدعون الی النار و الله یدعوا الی الجنة و یبین آیاته للناس لعلهم یتذکرون » (4).
«با زنان مشرک و بت پرست، تا ایمان نیاورده اند، ازدواج نکنید! (اگرچه جز به ازدواج با کنیزان، دسترسی نداشته باشید; زیرا) کنیز با ایمان، از زن آزاد بت پرست، بهتر است، هرچند (زیبایی، یا ثروت، یا موقعیت او) شما را به شگفتی آورد . و زنان خود را به ازدواج با مردان بت پرست، تا ایمان نیاورده اند، درنیاورید! (اگرچه ناچار شوید آنها را به همسری غلامان با ایمان درآورید; زیرا) یک غلام با ایمان، از یک مرد آزاد بت پرست، بهتر است; هرچند (مال و موقعیت و زیبایی او) شما را به شگفتی آورد . آنها دعوت به سوی آتش می کنند; و خدا دعوت به بهشت و آمرزش به فرمان خود می نماید نشانه های خویش را برای مردم روشن می سازد، شاید متذکر شوند!» .
همچنین در مورد سنخیت زن و مرد در احصان (عفت) که زن و مرد هر دو باید عفت کامل داشته باشند و پاکدامنی را در مورد یکدیگر مراعات کنند، می فرماید:
«مرد زناکار جز با زن زناکار یا مشرک ازدواج نمی کند; و زن زناکار را، جز مرد زناکار یا مشرک، به ازدواج خود درنمی آورد; این کار بر مؤمنان حرام است » (5).
همچنین در آیه پنج سوره مائده می فرماید:
«... زنان پاکدامن از مسلمانان، و زنان پاکدامن از اهل کتاب، حلالند; هنگامی که مهر آنها را بپردازید و پاکدامن باشید ... .» .
از این آیه معلوم می شود که حتی در مورد ازدواج با اهل کتاب نیز سنخیت از نظر پاکدامنی لازم است (6).
معیار انتخاب همسر در احادیث
در کلمات گهربار پیامبر گرامی اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام در مورد معیار انتخاب همسر به همشان بودن دختر و پسر با تعبیر «کفو» تکیه شده است، زیرا مقصود از ازدواج تنها آمیزش فیزیکی نیست، بلکه اتحاد جانها و روانها نیز لازم است . چگونه ممکن است دو انسانی که هیچ تشابه روانی ندارند، بتوانند عمری را با تفاهم زیر یک سقف زندگی کنند . پس همطراز و همشان بودن زن و مرد یکی از شرائط خوشبختی در ازدواج است .
در حدیثی دیگر از امام صادق علیه السلام آمده: «المؤمنون بعضهم اکفاء بعض » (7). «اشخاص با ایمان نظیر یکدیگرند» .
در مورد ازدواج حضرت زهرا علیها السلام که بزرگان و ثروتمندان قریش به خواستگاری آنحضرت می آمدند، پیامبر فرمود: «انما انا بشر مثلکم اتزوج فیکم و ازوجکم الا فاطمة فان تزویجها نزل من السماء» (8). «پیامبر فرمود: من بشری مثل شما هستم از شما زن می گیرم و به شما زن می دهم مگر فاطمه زهرا که دستور تزویج او از طرف خدا باید نازل شود» .
و همچنین امام صادق علیه السلام در باره ازدواج آن حضرت فرمود: «لولا ان الله خلق فاطمة لعلی ما کان لها علی وجه الارض کفو» (9). «اگر خداوند حضرت فاطمه را برای علی علیه السلام خلق نکرده بود، کفوی برای او پیدا نمی شد» .
معنی کفو (همشان)
معنی «کفو» در لغت یعنی مانند و مثل و نظیر یکدیگر بودن .
اما چنانکه از کلمات حضرات معصومین علیهم السلام برمی آید، مقصود از همشان بودن در احادیث، همان همشان بودن در ایمان است نه داشتن مال و منال و پست و مقام پسرها و دختر یا اطرافیان آنان . چنانکه در حدیثی از امام باقر علیه السلام می خوانیم:
«اذا جائکم من ترضون خلقه و دینه، فزوجوه الا تکن فتنة فی الارض و فساد کبیر» (10).
«هر وقت پسری به خواستگاری دخترتان آمد، اگر از دین و اخلاق او راضی بودید، دخترتان را تزویج کنید و اگر نکنید، فتنه و فساد بزرگی را باعث شده اید» .
معلوم می شود از نظر اسلام خانواده ای پست است که دین و اخلاق در آن حاکم نباشد .
قرآن و اهل بیت علیهم السلام معیار در انتخاب همسر را همشان بودن در ایمان و حسن خلق قرار داده است چرا که زن و مرد نسبت به همدیگر حقوقی دارند که بدون ایمان و حسن خلق و معاشرت امکان ادامه زندگی نیست .
وظیفه مرد نسبت به زن
مرد نسبت به زن غیر از همخوابگی، دو وظیفه مهم دیگر دارد: 1 . ادای نفقه: یعنی هزینه زندگی زن را فراهم کند اعم از لباس و خوراک و مسکن و ... . 2 . حسن معاشرت: مرد همیشه با زن خود مهربان و با اخلاق حسنه برخورد نماید . چنانکه خداوند متعال می فرماید: «و عاشروهن بالمعروف ...» . «با زنان خود به طور شایسته رفتار کنید» (11).
و همچنین در حدیثی آمده: «خدا رحمت کند بنده ای را که میان خود و زنش روابط حسنه برقرار کند زیرا خداوند سرنوشت زن را به دست او سپرده است و او را موظف به سرپرستی وی ساخته است » (12).
وظیفه زن نسبت به مرد
اما زن نیز نسبت به مرد دو وظیفه دارد: 1 . حفظ مال و ناموس شوهر: یعنی حافظ مال و ناموس مرد در حال حضور و غیبت او باشد . 2 . قنوت: یعنی تمکین و اطاعت زن از شوهر در هر حال . «. . فالصالحات قانتات حافظات للغیب ...» «. . زنان صالح زنانی هستند متواضع در برابر شوهر و در غیاب همسر حافظ اسرار و ناموس شوهر ...» (13). در اهمیت مساله قنوت در حدیثی می خوانیم: «زنهایی که بارداری و وضع حمل و شیردادن و مهربانی به فرزندان، از ویژگی های آنهاست! اگر نسبت به شوهران رفتار ناروا نمی کردند، نمازگزار آنها به دوزخ نمی رفت » (14).
بررسی و تحقیق پیش از ازدواج
مساله ازدواج و تشکیل خانواده موضوعی است حیاتی; و غالبا برای هر کس یک بار در طول زندگیش این فرصت پیش می آید . حیاتی بودن امر ازدواج از این نظر است که زن و مرد و یا دختر و پسر می خواهند برای خود شریکی در زندگی انتخاب نمایند . شریکی که تا پایان عمر با او خواهند بود و از همه اسرار و رموز زندگی یکدیگر باخبر و آگاه خواهند شد . و در سختی ها و خوشی ها با او همدم خواهد بود .
بنابراین عقل حکم می کند که درباره همسر آینده اش تحقیق نماید، در خصوصیات اخلاقی و ویژگیهای روحی او بررسی نماید و مطالعه کند که این همسر کیست و هویتش چیست؟
امام جعفر صادق علیه السلام می فرمایند:
زن همانند گردنبندی است که به گردن انسان افکنده می شود، اندیشه کن ببین چه چیزی را به گردن خود می افکنی (15).
در این مورد استفاده از مشاوره با افرادی آگاه و با ایمان و بررسیهای دقیق و قابل اعتماد جهت آگاهی از حالات یکدیگر، وظیفه اصلی و شرط اول است، تا صداقت و ایمان واقعی و هماهنگ بودن در روش صحیح زندگی و سازگاری با واقعیتها برای طرفین روشن شود .
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در این باره فرموده است:
«بپرهیزید از آن گلی که در مزبله روئیده باشد . پرسیدند: یا رسول الله گلی که در مزبله روئیده به چه معناست؟ فرمودند: زن زیبایی که در خانواده پستی تربیت شده باشد» (16).
پی نوشت:
1) معاویه از این وصلت، هدف سیاسی نیز داشت زیرا میسون از قبیله مسیحی الاصل بنی کلب بود و او بدین وسیله می خواست هواداری این قبیله را در کشمکش های سیاسی جلب کند .
2) تاریخ طبری، ج 4، ص 243 - لغتنامه دهخدا «میسون » .
3) نساء: 1 .
4) بقره: 221 .
5) نور: 3 .
6) در مورد ازدواج با اهل کتاب به رساله های عملیه آقایان مراجع مراجعه شود .
7) وسائل الشیعه، ج 20، باب 28، ح 8 . (30 جلدی)
8) همان، ج 20، باب 27، ح 5 .
9) وسائل، ج 20، باب 27، ح 6 .
10) وسائل، ج 20، باب 28، ح 1 و 2 .
11) سوره نساء، آیه 19 .
12) روضة المتقین، ج 8، ص 377 .
13) سوره نساء، 34 .
14) روضة المتقین، ج 8، ص 366 .
15) همان، باب 6، ح 16 .
16) همان، ج 20، ص 48، ابواب مقدمات النکاح .

منابع مقاله:
فصلنامه مکتب اسلام، شماره 6 (سال 81)، فرج اللهی، فرج الله؛

حل تعارض در زندگی زناشویی

وقتي شما و همسرتان با موقعيت دشواري مواجه مي شويد و درصدد حل آن بر مي­آييد مي­توانيد با روش طرح مسئله آن را حل کنيد.

وقتي بين زن و شوهر اختلافي پيش مي­آيد، به نتايج خاصي مي­انجامد. سه نتيجه احتمالي تعارض به شرح زير است:

1- ناپديد شدن: موضوعي که موجب تعارض و اختلاف شده است، با گذشت زمان از بين  مي­رود.

2-بن بست: شرکاي زندگي در موضوع مورد اختلاف (گير) مي­کنند و هيچ گونه اقدامي انجام نمي­دهند. اين وضعيت ممکن است شامل توافقي سطحي و گذرا يا  بي­تفاوتي همراه با خصومتي پنهان باشد که در هر دو حالت به زودي  به جر و بحثي ديگر منجر مي­گردد.

3-حل و فصل: زن و شوهر براي خاتمه دادن به تعارض دست به کار مي­شوند.

­ با اين حال، قبل از رسيدن به هر نتيجه­اي، زن و شوهرها  براي برخورد کردن با مشکل فرايندي را طي مي­کنند. و شيوه عمل آنها معمولا يکي از موارد زير است: اجتناب کردن، ترغيب کردن (مرافعه يا کوتاه آمدن)، بلاتکليفي (قهر)، آشتي کردن يا مشارکت­جويي.

 اجتناب کردن: در رويارويي با مشکلي تعارض انگيز، برخي زن و شوهرها سعي مي­کنند از طريق پرحرفي، از کنار مسئله گذشتن يا با تغيير موضوع اهميت آن را ناديده بگيرند يا حتي آن را انکار کنند. وقتي زن و شوهري از اين فرايند استفاده مي­کنند در وضعيت بلاتکليفي يا بي­تصميمي به سر مي­برند و اميدوارند اين موقعيت هم بگذرد اين فرايند ممکن است در کوتاه­مدت  موثر باشد ولي در دراز مدت و بسته به اين که چه کسي بيشتر با مسئله سر و کار دارد مي­تواند با عدم رضايت همراه باشد.

ترغيب کردن: گاهي مواقع زن و شوهرها مي­کوشند يکديگر را به فکر کردن درباره روش برخورد با مسئله ترغيب کنند. يکي از همسران ممکن است با قدرت بيشتر و با زور و کلک ديگري را راضي يا ترغيب کند و طرف مقابل هم سرانجام اطاعت کند. اين روش مي تواند مسئله را حل و فصل کند. اما حاصل آن غالبا احساسات منفي دو طرف است.

مرافعه يا کوتاه آمدن: اگر هيچ يک از شرکاي زندگي کوتاه نيايند، اين عدم توافق مي­تواند تا حد يک بحث و جدل يا مرافعه مخرب تشديد شود. تعارض ممکن است به بن بست بي­انجامد يا يکي از زوجين ممکن است در برابر احساس خشم و تنفر تسليم شود و عقب­نشيني کند و با رفتارهاي کنايه­آميز آشکارا به تعارض دامن بزند.

 بلاتکليفي: در اين فرايند همسران درباره راه­حل­ها بحث مي­کنند و بدان نزديک مي­شوند اما هرگز به جواب نمي­رسند و هيچ چيز فيصله نمي­يابد حتي ممکن است ساعت­ها در مورد مسئله حرف بزنند اما ذره­اي عمل نکنند. اين روش نيز در درازمدت رضايت­بخش نيست.

آشتي کردن: زن و شوهر ممکن است با آشتي و مصالحه به رفع اختلافات خود بپردازند به اين صورت که به يکديگر امتيازاتي مي­دهند که براي ديگري مهم است اين راه­حل نيز ممکن است موثر باشد اما براي دو طرف کاملا رضايت­بخش نباشد.

مشارکت­جويي: اين فرايند از آشتي کردن فراتر مي­رود در اين فرايند هر يک از زوجين در صدد است راه­حلي براي مسئله پيدا کند که به نفع هر دوي آنها باشد در اين فرايند زن و شوهر هر دو با هم هماهنگ مي­شوند و کل اطلاعات و آگاهي خود را براي درک و فهم اختلافشان به کار مي­برند. در واقع آنها از نگرش من براي ـ  خودم ـ اهميت قائلم و من  براي ـ تو ـ اهميت قايلم پيروي مي­کنند. شايد در ابتداي کار وقت بيشتري براي رسيدن به نتيجه صرف کنند و لي در درازمدت تصميم هاي که (به نفع هر دو نفر است) رابطه را تحکيم مي­بخشد.

وقتي شما و همسرتان با موقعيت دشواري مواجه مي­شويد و درصدد حل آن بر مي­آييد مي­توانيد با روش طرح مسئله آن را حل کنيد. اين کار يک فرايند مشارکتي است و به شما براي رسيدن به رضايت­بخش­ترين راه­حل کمک مي­کند. اين روش 6 مرحله دارد:

مرحله 1: اين مرحله هميشه حساس­ترين مرحله (و اغلب وقت­گيرترين آنها) در حل مسئله است. درک روشن نيازهاي يکديگر براي حرکت به سوي راه­حلي که ارضاء کننده آن نيازها باشد اساسي است. موثرترين روش بيان مشکلات، بيان روشن و صادقانه احساسات و نيازهايتان و گوش دادن به احساسات و نيازهاي طرف مقابل است. در اين مرحله تمام توجه بايد فقط معطوف به نيازها باشد به دليل اين که همه ما عادت کرده­ايم به جاي بيان نيازهايمان، راه­حل آنها را عنوان کنيم مثلا شايد نياز ما (وقت آزاد بيشتر باشد) اما آن را به صورت راه­حل­هايي مثل: (بايد زودتر از خواب بيدار شوم، بايد کار تمام وقت را کنار بگذارم و کار نيمه وقت بگيرم) عنوان مي­کنيم. پس وقت کافي براي تشخيص دقيق مشکل  بگذاريد و قبل از حرکت به سوي مرحله دوم، اطمينان حاصل کنيد در مورد تشخيص مسئله يا مسائل توافق داريد. توجه به اين نکته نيز مهم است که اغلب در بيان صادقانه احساسات، روشن مي­شود که بين شما و طرف مقابل، بيش از يک اختلاف وجود دارد و شايد لازم باشد به هر يک از آنها گوش دهيد؛ و ببينيد کدام يک، از اولويت بيشتري برخوردارند و يکي يکي روي آنها کار کنيد.

مرحله 2: به وجود آوردن راه­حل­هاي ممکن (تفکر سريع خلاقانه):  اين قسمت حل مسئله، بخش خلاقانه آن است. مرحله­اي که هر دوي شما مي­گوييد: «بيا عقل­هايمان را روي هم بگذاريم و يک راه­حل سازنده پيدا کنيم» اغلب رسيدن فوري به يک راه­حل آسان نيست، در عين حال راه­حل­هاي اوليه با اين که خودشان قابل قبول نيستند باعث انگيزش افکاري مي­شوند که راه را به سوي نظرات بهتري مي­گشايد و براي اين که از اين مرحله بيشترين استفاده را ببريد، بهترين کار اين است که هر دوي شما آزادانه عقايد خود را در مورد حل مسئله بيان کنيد و از قضاوت يا انتقاد، از راه­حل­هاي يکديگر بپرهيزيد. سعي کنيد قبل از بحث روي هر راه­حل معيني فهرستي از تمام راه­حل­هاي ممکن تهيه کنيد ولي به ياد داشته باشيد که شما مي­کوشيد به بهترين راه­حل­ها برسيد نه هر راه­حلي که پيش آمد. و اگر روال کار سست شد، دوباره مسئله را به صورت نيازها بيان کنيد. به ياد داشته باشيد، وقتي فهرستي از راه­حل­هاي ممکن در اختيارتان قرار گرفت، آماده­ايد که وارد مرحله بعدي شويد.

مرحله3: ارزشيابي راه­حل­ها  حالا هر دوي شما مي­خواهيد به ارزيابي راه­حل­ها بپردازيد. راه­حل­هاي ارائه شده چه چيزهايي هستند؟ آيا آنها براي هر دو عادلانه­اند؟ آيا يک راه­حل به نظر کاراتر از راه­حل ديگر مي­آيد؟ آيا دليلي هست که نشان دهد کارايي لازم را ندارد؟ آيا عمل کردن به آن بيش از حد مشکل خواهد بود؟ بعضي اوقات در ارزيابي راه­حل­ها، يک راه­حل کاملا تازه و از ديگر روش­ها بهتر به نظر مي­رسد. يا يکي از راه­حل­هاي قبلي  با کمي دستکاري و تغيير، حالا  به عنوان بهترين راه­حل شناخته مي­شود. اگر در اين مرحله راه­حل­ها را به خوبي بررسي نکنيد، در پايان يا با يک راه حل ضعيف روبه­رو خواهيد شد و يا با راه­حلي که نهايتاً با جديت به آن عمل نخواهيد کرد.

مرحله 4: تصميم­گيري روي يک راه­حل قابل قبول براي هر دو طرف  وقتي تمام واقعيات بررسي شدند و امکانات مختلف سبک و سنگين، و تحليل گرديدند در نهايت، راه­حلي در دست داريد که پاسخ­گوي نيازهاي هردو طرف است. توجه به اين نکته مهم است که سعي نکنيد يک راه­حل را تشويق يا تحميل کنيد و يا آن که ديگري را به پذيرفتن راه­حلي که دوست ندارد تشويق نکنيد زيرا اگر هر دو طرف راه­حلي را آزادانه انتخاب نکنند ممکن است بعداً به آن عمل نکنند. وقتي ظاهراً به يک نتيجه قابل قبول براي هر دو طرف نزديک شديد، آن را بيان کنيد تا مطمئن شويد هر دو طرف فهميده­اند. بعد از اين کار مي­توانيد آن را بنويسيد تا مطمئن شويد در آينده در مورد تصميمي که هر دو بر آن توافق کرديد سوءتفاهمي پيش نمي­آيد.

مرحله 5: عمل بر اساس راه­حل چون رسيدن به راه­حل يک چيز است و عمل کردن به آن چيز ديگري است بايد بلافاصله بعد از رسيدن به توافق، روي طرح عمل به آن هم بحث شود. مشخص کنيد چه کسي بايد تا چه وقت چه کاري را انجام دهد. از تحت فشار قرار دادن طرف مقابل با جملاتي مثل (خوب اميدوارم تو  اين دفعه سر قولت بايستي) بپرهيزيد. و اگر با گذشت زمان، طرف ديگر به سهم خود، از تصميم گرفته شده عمل نکند لازم است شما با پيامي مثل (جدا نااميد و ناراحتم چون ما در مورد اختلافمان توافق کرديم و تو به توافق خودت عمل نکردي.) طرف مقابلتان را متوجه اين نکته کنيد که شما از او انتظار داشته­ايد مسئول باشد.

مرحله 6: کنترل نتايج راه­حل  حالا زمان آن فرارسيده که اثر بخشي راه­حل خود را با اين سوال مورد ارزش­يابي قرار دهيد: آيا اين راه­حل به نيازهاي هر دوي ما پاسخ مي­دهد؟ از آن جايي که مسائل و مشکلاتي که مردم با آن روبه­رو مي­شوند تحت تاثير عوامل غير قابل پيش­بيني و پيچيده زيادي است، ممکن است اين روش حل مسئله، هميشه مطلوب­ترين نتيجه را به وجود نياورد. و ممکن است با رسيدن به يک  هدف، هدف ديگري که از اولي مهم­تر بوده  به خطر بيافتد. يا با گذشت زمان اوضاع چنان تغيير کند که راه­حل اوليه شما ديگر به کار نيايد. يا در آن ضعف­هايي کشف کنيد که ايجاد تغييراتي در آن لازم شود. پس به ياد داشته باشيد که شما در يک روال مداوم ته باز وارد شده­ايد. و با گذشت زمان و تمرين بيشتر  مهارت شما در بيان صادقانه حرف دل و گوش کردن، مرتباً بهتر مي­شود. و  نگاه کردن به اختلافات به صورت دليلي براي وجود نيازهاي برآورده نشده­اي که حل آنها  باعث رشد و توسعه رابطه مي­شود، برايتان ساده­تر مي­گردد.

نويسنده: صديقه طيبي

دلواپسی­های دوران نامزدی

خوبیت ندارد دختر عقد کرده با همسرش برود مسافرت.                                  

هوا خوب بود و آنها تازه مراسم عقدکنان را از سر گذرانده بودند و چند روز تعطیلی. یکی از دوست­هایشان، دعوتشان کرده بود با هم به یک سفر 2 روزه بروند. هوا خوب بود؛ اما او فکر می­کرد زندگی زیاد قشنگ نیست. هر چه به پدر همسرش اصرار کرده بود، اجازه نداده بود به این سفر بروند. گفته بود خوبیت ندارد دختر عقد کرده با همسرش برود مسافرت. دو روزی با هم دعوا کرده بودند و همه چیز را انداخته بودند گردن هم. دو روز تعطیلی را هم مانده بودند خانه یا رفته بودند توی شهر، دوری زده بودند و برگشته بودند خانه. هوا خوب بود و زندگی قشنگ، اما او اصلاً نمی­توانست بفهمد چرا پدر همسرش اجازه نداده او با زنش برود مسافرت!

ازدواج، اتفاقی است که برای شکل­گیری آن به صورت درست و پایین آوردن ضریب ناکامی در آن، عوامل مختلفی باید دست به دست هم بدهند. توجه به این عوامل شاید بسیار مهم­تر از تشویق افراد به امر ازدواج است. یکی از مهم­ترین عواملی که در شرایط پس از ازدواج اثر می­گذارد، دوران آشنایی پیش از ازدواج است. در خانواده­های ایرانی، این تجربه، به شکل دوران نامزدی  اتفاق می­افتد. پس از برگزاری مراسم اولیه و تصمیم نهایی طرفین برای ازدواج، تا زمانی که شرایط واقعی و مادی طرفین برای ازدواج فراهم شود و خانواده­ها نیز آمادگی لازم را برای برگزاری مراسم ازدواج و سایر مقدمات زندگی فرزندانشان پیدا کنند؛ معمولاً مدت زمانی صرف می­شود.

این زمان، بسته به شرایط و عوامل مختلف، کوتاه یا بلند است و از چند ماه تا چند سال به طول می­انجامد. مدت زمان بیشتر از یک سال، عموماً برای خانواده­ها و خود همسران ناخوشایند است و می­تواند زمینه­ساز بروز ناهنجاری­های بعدی باشد.

در مورد لزوم وجود چنین دوره­ای پیش، از زندگی مشترک و تأثیرات مثبتی که می­تواند داشته باشد، تردیدی نیست؛ اما آنچه باید به آن توجه کرد، کیفیت سپری شدن این دوران و شرایط همسران در طی آن است. زوج­های جوان، معمولاً در این دوران فشارهای خاصی را تحمل می­کنند که اگر به نحوی کنترل نشود، می­تواند انرژی مثبت و توان ضروری آنها را برای شروع زندگی مشترک، از میان ببرد.

شیرین یا تلخ؟

دختری معتقد است بیشترین فشارها را در دوران نامزدی خود تحمل کرده است. می­گوید: «دوران عقد و نامزدی، بدترین دوران زندگی ما بود. خانواده­های دو طرف، به نحوی، باعث می­شدند احساس آرامش و امنیت من از بین برود. از یک طرف خانوادۀ شوهرم از من توقع یک همسر برای پسرشان داشتند و از طرف دیگر خانواده خودم این نقش را برای من نمی­پذیرفتند».

این مسئله، مشکل اصلی بسیاری از زوج­های جوان است. به لحاظ فرهنگی، خانواده­ها پذیرش لازم برای ورود عضو جدید را پیدا نکرده­اند و در نتیجه، نقش و جایگاه این فرد جدید در خانواده هنوز معلوم نیست. نقطه اصلی چالش در این زمینه، تفاوت نگاه خانواده­های دختر و پسر در این مورد است. معمولاً خانواده دختر، در پذیرش نقش جدید فرزندشان، مشکل بیشتری دارند. به لحاظ سنتی، خانواده دختر، محدودیت بیشتری برای او قائلند و درک این که شرایط جدید او، مسائل تازه­ای را برای او ایجاد کرده است، برایشان دشوار است.

نادیا فخاری، روان­شناس، می­گوید: «خانواده­ها معمولاً تصور می­کنند که ارتباط با جنس مخالف برای دخترشان ممنوع است و این ممنوعیت را در مورد همسر دخترشان هم قائل می­شوند. به نظر آنها همسر دخترشان، همان حکمی را دارد که یک مرد غریبه دارد.» این جریان در خانواده پسر، معمولاً برعکس است. با برقرار شدن عقد ازدواج، خانواده پسر، عروسشان را با همان نگاهی می­بینند که در خانواده دختر پس از شروع زندگی مشترک، اتفاق می­افتد. آنها توقع دارند که عروسشان تمام و کمال وارد زندگی پسرشان شود.

منبع: جام جم

بازکاوی تفاوت سنی همسران

تفاوت سنی را می توان عامل مخفی و پنهانی معرفی کرد که در غالب تفاوت های اخلاقی و جسمانی پایه گذار اختلافات خانوادگی می شوند.

مقدمه

خانواده «یک واحد اجتماعى است که بر اثر ازدواج یک زن و یک مرد پدید آمده و وجود فرزندان آن را تکمیل مى کند.» نهاد خانواده به عنوان عنصر جدانشدنى اجتماع، با آغاز زندگى اجتماعى انسان ها به وجود آمده و در وراى تاریخى پر پیچ و خم، مظاهر و اشکال متفاوتى را خلق کرده است. خانواده از سویى به عنوان «یکى از عوامل سازنده شخصیت که در رفتارهاى فردى و اجتماعى انسان تأثیر بسیار مى گذارد، محیط زندگى و تربیتى او مى باشد.» و از طرف دیگر مکانى است تشکیل شده از عناصر زن و مرد و فرزندانى که هر یک از آنها در جهت تداوم خانواده، نقش ها و وظایف مجزایى دارند. اضمحلال و گسیختگى خانواده، اگر به عنوان اساسى ترین معضل جوامع عصر حاضر تلقى نشود، یکى از مهم ترین و حساس ترین مسائل اجتماعى انسان ها است که توجه بسیارى از پژوهشگران و اندیشمندان را در قالب «آسیب شناسى اجتماعى» به خود معطوف کرده است. سلامت و استحکام جامعه به نوعى به استحکام خانواده هاى آن مربوط است؛ به خاطر آنکه، یک خانواده سالم و مستحکم باعث رشد استعدادهاى انسانى شده و به دنبال آن رشد ارکان تعالى اجتماعى را در بر خواهد داشت؛ و در مقابل پرورش نیروهاى ناسالم و فاقد صلاحیت، سبب نارسایى در عناصر جامعه مى شود.

تفاوت سنى همسران

در خصوص معیارها و ملاک هاى مربوط به ازدواج، به عوامل متعددى اشاره شده است که از میان آنها مى توان به عامل کفویت بین همسران و در تمامى موارد مربوط به عامل کفویت مى توان به همسانى در سن زن و مرد اشاره کرد. تفاوت سنى که در مواقعى از آن به عنوان اختلاف شدید سنى و یا شکاف سنى یاد مى شود از جمله موازین زیربنایى و اساسى در ازدواج است که بى توجهى به آن، زمینه ساز بسیارى از کج خلقى ها و ناسازگارى ها در زندگى خانوادگى است. از لحاظ سن هم دختر و هم پسر باید متناسب باشند. مثلاً اگر پسر سه الى هفت سال از دختر بزرگ تر و یا هم سن باشد و یا دختر یک یا دو سال از پسر بزرگ تر باشد اینها مسئله اى پیش نمى آورند، بحث در جاهایى مطرح است که اختلاف سنى خیلى زیاد باشد مثلاً از 10 سال به بالا، زوجین با هم اختلاف داشته باشند؛ مرد چهل ساله، پنجاه ساله و ... بیاید دختر تازه به سن شوهر رسیده که سنش به بیست سال نمى رسد را به همسرى خود درآورد. حتى اگر این وصلت از روى میل و رغبت هم باشد شاید چند صباحى در اول زندگى، این دو بتوانند گرم و بدون اختلاف با هم سر کنند ولى بعد از مدتى اختلاف شروع مى شود.

تفاوت در سن، به این شکل ممکن است سبب جدایى و فروپاشى مقدس ترین گروه اجتماعى شود. این واقعه زمانى صورت مى گیرد که مرد و زن لباس همدیگر نبوده و یکدیگر را در مقابل گرما و سرماى روزگار حفظ نکنند.

تفاوت سنى عامل اختلافات زوجین

آیا تفاوت سنى همواره سبب خواهد شد زندگى خانوادگى از هم گسیخته گردد؟

خانواده نهادى است که شاخصه ها و معرف هاى فراوانى جهت شناخت تمامى عرصه هاى آن لازم است. در نتیجه نمى توان ادعا کرد که تنها یک عامل خاص سبب تهدید، جدایى و انفصال حیات خانواده مى گردد. نمونه هاى زیادى در جامعه وجود دارد که حاکى از تفاوت سنى زیاد میان همسران است ولى از زندگى زناشویى موفقى هم برخوردارند. به رغم این، اگر بخواهیم به دلایل زیربنایى و ریشه اى خانواده نظر داشته باشیم، عامل تفاوت سنى زیاد، مورد بسیار مناسبى جهت بررسى موضوع مطالعه مى باشد. تفاوت سنى را مى توان عامل مخفى و پنهانى معرفى کرد که در غالب تفاوت هاى اخلاقى و جسمانى پایه گذار اختلافات خانوادگى مى شوند:

الف: ناهمسانى هاى روحى و فکرى: در چارچوب این مسئله سؤالى در ذهن مطرح مى شود که تفاوت سنى تا چه اندازه اى موجب ناهمسانى در اندیشه و افکار فردى و اجتماعى بین همسران مى شود؟ دکتر ساروخانى در کتاب جامعه شناسى خانواده به نقل از کارسون مى نویسد: «چون انتظارات و شیوه نگرش اشخاص در سنین مختلف فرق مى کند و بین افرادى که در سن متفاوت هستند در فرهنگ و اندیشه نیز تفاوت وجود دارد از اینرو تفاوت سنى با خود تفاوت هاى وسیع فرهنگى و جهان بینى را به همراه خواهد آورد و بر بقاى زوجیت و سعادت زناشویى تأثیر خواهد گذارد.» ممکن است شبهه اى در ذهن ایجاد شود که چگونه چنین ازدواج هایى در گذشته وجود داشته ولى هرگز سبب جدایى و تجزیه خانواده نشده است. ایشان در ادامه، علت این موضوع را چنین تشریح مى کند: «سرعت دگرگونى هاى اجتماع و گذر از مرحله نیمه ایستا موجب مى شود که انسان ها بسیار سریع تر از گذشته تغییر یابند تا با شرایط هر روز نوین جامعه شان انطباق پذیرتر شوند. در حالى که در جوامع کهن، شرایطى حاکم بود که بدان نوناخواهى اطلاق مى شد و انسان ها خصایص اصلى جامعه پذیرى را صرفا در بخش اول سال هاى حیات فرا مى گرفتند و تا پایان عمرشان به کار مى بردند، امروز با جوامعى مواجه هستیم که تغییرات سریع اساس آن را تشکیل مى دهد. از اینرو است که نسل نو و پدید آمده با موج جدید اجتماعى، از هر نظر با نسل هاى سالخورده تمایز دارد و گاه این تمایز چنان است که تفاهم بین نسل ها در معرض تهدیدى جدى واقع مى شود.»

ب: ناهمسانى جسمانى: ناهمگونى سنى به نوعى در علایق و نیازهاى همسران نیز تأثیر مى گذارد؛ فرض بر این است که شکاف سنى سبب تفاوت شدید توقعات و انتظارات شان مى شود.

«در زندگى زناشویى بخصوص تمایلات جنسى مشابه، بیشتر در زن و مردى که از لحاظ سن با هم تناسب داشته باشند وجود خواهد داشت و زن و مرد بهتر خواهند توانست به نیازهاى همدیگر پاسخ دهند.» اثبات این فرض را دکتر قائمى این گونه شرح مى دهد: «اختلافات شدید سنى موجب اختلاف در حیات جنسى، درک و لذت جنسى و از این قبیل که باعث مى شود زندگى توأم با عشق و سازش نباشد. هر یک از طرفین که نتوانند توسط دیگرى کامل ارضا شوند در زندگى شان اثر گذارده، و به سردى مى گرایند. بحران و التهاب جوانى از حدود 40 سالگى در مردان و از حدود 35 سالگى در زنان تقریبا فرو مى نشیند. در چنین سنى دیدها و درک ها، تا حدودى عوض مى شود و در آن صورت تفاوت هاى سنى خود را کاملاً نشان مى دهند.»

چرا چنین ازدواج هایى صورت مى گیرد:

1ـ فقر فرهنگى: فقر فرهنگى را مى توان «فقدان آگاهى هاى لازم» معرفى کرد. اینکه فقر فرهنگى به چه صورت بر احتمال وقوع چنین ازدواج هایى تأثیر مى گذارد از سه جهت قابل بررسى و تأمل است. اول: چنین ازدواج هایى در جامعه مرسوم بوده و کیفیت آن به عنوان یک ارزش پذیرفته شده باشد. در عصر حاضر، وقوع چنین ازدواج هایى بسیار ضعیف به نظر مى رسد ولى چنین شکلى در گذشته هایى نه چندان دور، چندان غیر محتمل نبوده است. دوم: رسوخ فقر فرهنگى در خانواده و سوم: فقر قرهنگى در فرد مخاطب ازدواج. ازدواج هاى تحمیلى را مى توان مثال این گونه ذکر کرد.

2ـ فقر اقتصادى: علت دوم وقوع چنین ازدواج هایى فقر اقتصادى است. زن هنگامى که فاقد ابزارهاى مالى مناسب باشد به چنین ازدواج هایى تن مى دهد. هر چند نسبت به عواقب آن آگاهى کامل دارد. البته شیوع چنین ازدواج هایى در بین خانواده هاى بى سرپرست و یا زنان مطلقه بیشتر مورد

مشاهده است. از طرف دیگر مى توان خانواده هایى که توانایى اداره فرزندان خود را به هر دلیلى ندارند، مثال زد که در اثر فقدان امکانات مالى مناسب، فرزندان را به ازدواج هایى ناخوشایند وادار مى کنند.

3ـ ازدواج هاى عاشقانه: اگر چه ازدواج هاى عاشقانه به مراتب در سنینى اتفاق مى افتد که تفاوت زیادى مابین همسران وجود ندارد ولى دیده مى شود که با فاصله سنى زیاد هم اتفاق مى افتد.

علاقه شدید قلبى که در ابتداى زندگى باعث سرپوش گذاشتن بسیارى از تفاوت ها و اختلافات مى شود زمانى که رنگ خود را در گذر زمان از دست مى دهد بسترى براى اختلافات و ناسازگارى ها ایجاد مى کند.

4ـ کسب مال و مقام: دسته دیگر از ازدواج ها که ریشه در عوامل فردى دارند ناشى از حرص و ولع زن و یا مردى است که در آرزوى حصول ثروت و مالکیت طرف مقابل خود، حاضر به ازدواج با کسى مى شوند که سال ها با او فاصله سنى دارند. هدف چنین ازدواج هایى، نه رسیدن به کمالات روحى و معنوى، بلکه ارضاى صرف خواسته هاى مادى است که ازدواج را تنها حربه اى براى انتقال ثروت و کسب مادیات دنیوى، قلمداد مى کنند.

5ـ عامل جمعیتى: عامل جمعیتى را مى توان به نوعى عامل اجتماعى به حساب آورد. آنچه در این زمینه بیشتر قابل تأمل است نه نقش نیات و اجبار عاطفى و خانوادگى، بلکه جبرى است که از سوى جامعه بر فرد تحمیل مى شود. وضعیت کشور آلمان پس از جنگ جهانى دوم و بهتر از آن، مازاد جنسبت دختر نسبت به پسر در سال هاى آینده در ایران نمونه بارز این واقعه است. در چنین حالتى در مقابل یک مرد آماده به ازدواج، معمولاً بیش از یک زن آماده به ازدواج وجود دارد؛ و این هنگامى اتفاق مى افتد که به خاط حوادث طبیعى مانند سیل، زلزله و ... و حوادث غیر طبیعى مانند جنگ، هرم جنسى موجود در جامعه دچار تحول و ناهماهنگى شود.

آسیب شناسى:

عواقبى که چنین ازدواج هایى مى تواند به دنبال داشته باشد، بسیار بیشتر از نکاتى است که در اینجا مورد بررسى قرار مى گیرد؛ ولى اگر بخواهیم به طور ساده به آن بپردازیم مى توان از دو جنبه مورد بررسى قرار داد:

1ـ اضمحلال و گسست خانواده: که خود به چند صورت قابل بیان است از جمله، طلاق یا فسخ قرارداد عقد، غیبت ارادى یکى از همسران و جدایى عاطفى و روحى، قابل شناسایى است.

2ـ مبادرت مرد به ازدواج مجدد و یا انجام اعمال منافى عفت از سوى مردان و زنان، که آن هم به نوعى گسیختگى خانواده از سوى نهادهاى مذهبى و اجتماعى ابراز شده است.

راهکارها:

در خصوص سن ازدواج پیشنهادهاى متفاوتى از سوى نهادهاى مذهبى و اجتماعى ابراز شده اما در خصوص فاصله سنى، هر چند، سن مشخصى را بیان نمى کنند ولى بطور مختصر مى توان به دو رویکرد آن توجه کرد: در جنبه نخست که بسیار کم است برترى سن زن نسبت به مرد است در فاصله سنى چند سال برترى سن زن نسبت به مرد ناهمسانى خاصى اتفاق نمى افتد. در حالت دوم که برترى سن مرد نسبت به زن است. با توجه به شاخص هاى زیستى، عاطفى و اجتماعى سنین متفاوتى را پیشنهاد مى کنند که فاصله سنى 2 تا 10 سال را شامل مى شود. دکتر قائمى با بیان فاصله سنى همسران در زمان بلوغ مى نویسد: «بهتر است تفاوت سنى در حدود دو بلوغ باشد یعنى 3 و 6 سال زیرا از نظر شرعى دختر در سن 10 سالگى و پسر در سن 16 سالگى بالغ مى شوند که تفاوت در 6 سال است.»

تفاوت سنى که در مواقعى از آن به عنوان اختلاف شدید سنى و یا شکاف سنى یاد مى شود از جمله موازین زیربنایى و اساسى در ازدواج است که بى توجهى به آن، زمینه ساز بسیارى از کج خلقى ها و ناسازگارى ها در زندگى خانوادگى است.

علاقه شدید قلبى که در ابتداى زندگى باعث سرپوش گذاشتن بسیارى از تفاوت ها و اختلافات مى شود زمانى که رنگ خود را در گذر زمان از دست مى دهد بسترى براى اختلافات و ناسازگارى ها ایجاد مى کند.

منبع: پایگاه حوزه